بازی با قراردادهای آتی برای سهامداران خرد توجیه ندارد

گروه بورس کالا- آمارهای اقتصادی نشان می‌دهند روند تغییرات قیمت ارز (منحصرا نرخ دلار) و طلا در ‌ایران بر خلاف روند بازارهای جهانی، همواره همسو و هم جهت بوده است. به عنوان مثال با تضعیف نرخ دلار در دنیا، بانک مرکزی به دلیل تکیه مصارف بودجه دولت بر پایه نرخ دلار، با کاهش عرضه آن در بازار اقدام به جبران کمبودهای درآمدی از طریق بازار سکه و ارز می‌کند و حال آنکه عکس‌این قضیه نیز همیشه وجود دارد. طی ماه‌های اخیر عده‌ای از سرمایه‌گذاران با تمرکز بر فرآیند مذکور و انتظار از تداوم روند افزایشی نرخ دلار در بازار ارز ‌ایران اقدام به جابه‌جایی بخشی از نقدینگی خود از بازار سهام به بازاری جذاب و البته پر ریسکی به نام بازار معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالا کرده‌اند تا به‌این ترتیب بتوانند بازدهی از دست رفته خود در بورس را از طریق‌این بازار جبران کنند.

بی‌پروا وارد بازار نشوید

در همین زمینه محمدرضا خواجه نصیر، مدیر امور بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به استقبال عده‌ای از سرمایه‌گذاران برای تمرکز وجوه خود در بازار آتی سکه طلا، اظهار کرد: با توجه به رشد فزآینده قیمت سکه و ارز در ماه‌های اخیر، برخی سرمایه‌گذاران به دنبال یافتن ابزاری که بتواند نسبت به‌ این تغییرات بویژه در برابر نوسان‌های نرخ ارز به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر معیشت مردم، واکنش مثبتی در بر داشته باشد به تکاپو افتاده اند.

محمود رضا خواجه نصیر در ادامه با اشاره به لزوم ارزیابی دقیق ریسک‌های‌این بازار از سوی سرمایه‌گذاران خاطرنشان کرد: بنابر ادبیات مالی، همواره بین ریسک و بازده یک سرمایه‌گذاری رابطه‌ای مستقیم و متناظر برقرار بوده و تغییرات آن می‌تواند تمام ‌شئون یک بازار را نیز در بر گیرد.

این در حالی است که برخی سرمایه‌گذاران در تصمیم گیری‌های خود درجه ریسک سرمایه‌گذاری نسبت به بازده مورد انتظار در بازار آتی سکه طلا را ارزیابی نکرده و بی پروا به بازاری ورود می‌کنند که معتقدند با نوسان ۱۰ درصدی قیمت سکه طلا می‌توانند، ۱۰۰ درصد بازدهی کسب کنند. وی بابیان‌اینکه معامله‌گران بازار آتی با ‌ایجاد موقعیت‌های (پوزیشن) خرید و فروش به ترتیب کاهش و افزایش قیمت‌ها در آینده را دارند، تصریح کرد: قراردادهای آتی سکه طلا، قراردادهای پیشرفته‌ای بوده که به کارگیری آنها باید با استراتژی مشخص صورت گیرد از‌این رو به سود رسیدن در‌ این قراردادها کار ساده‌ای نبوده و عدم استفاده از تخصص در‌این بازار می‌تواند به تحقق زیان بینجامد.

پشت پرده بازار آتی بورس کالا

این مقام مسوول در بیان دلایل پر مخاطره بودن معاملات قراردادهای آتی سکه طلا گفت: در حال حاضر تفکر برخی معامله‌گران حاکی از وجود فرصتی آربیتراژگونه در بازار آتی سکه طلا بوده به طوری که ‌این افراد معتقدند به لحاظ پیش‌بینی افزایش شکاف قیمتی به‌وجود آمده میان نرخ کنونی و آینده سکه طلا، در بازار آتی هر فردی با خرید ‌این کالا از بازار نقدی و اقدام به فروش از طریق بازار آتی بورس کالا می‌تواند به سود ۳۰ درصدی بدون ریسکی در سر رسید قرارداد، دست یابد.

فاصله مذکور نیز از تنزیل نرخ بهره‌ دوره سرمایه‌گذاری انجام شده تا تاریخ سررسید، ناشی شده که در واقع سرمایه‌گذار با پرداخت ۱۰ درصد از کل مبلغ سرمایه‌گذاری در مکانیزم معاملات آتی، انتظار کسب چنین سودی را دارد.

اما باید دانست که سیستم محاسباتی معاملات آتی بر اساس نمایی از نرخ بهره در مدت زمان باقیمانده تا سررسید قرارداد، نرخ سکه را معین کرده و لزوما ‌اینکه مثلا سرمایه‌گذاران انتظار داشته باشند که یک عدد تمام سکه ۸۴۰ هزار تومانی تحویل در پایان تیرماه سال آینده در تاریخ سررسید به‌طور ثابت با همین قیمت روبه‌رو باشد، وجود ندارد.

به دیگر سخن اینکه سرمایه‌گذاری انجام شده در طول دوره زمانی ۸ ماهه مثال فوق شامل صرف بهره‌ای معادل نرخ سود ۱۷ درصدی اوراق مشارکت بوده که برخی افراد با تامین مالی ‌این میزان و انتقال آن در بازار آتی سکه، کسب منفعت ۳۰ درصدی از ‌این بازار را توجیه‌پذیر می‌دانند.

به این نکته‌ توجه شود

اما در واقع فرد علاوه بر وجوه سرمایه‌گذاری شده، باید ۱۰ درصد از کل مبلغ سرمایه‌گذاری را به عنوان وجه تضمین در حسابی مشخص نزد کارگزار خود در بورس کالا بسپارد.

بر همین اساس به دلیل آنکه در طول قرارداد آتی، سکه با نرخ‌های بالاتری فروخته می‌شود با نزدیک شدن به موعد سررسید به آرامی قیمت‌ها به بازار نقدی همگرا شده و به طور مرتب کاهش می‌یابد، به طوری که سکه ۸۳۰ هزار تومانی در موعد سررسید به قیمت ۶۳۰ هزار تومان نزدیک می‌شود.

شارژ مارجین بزرگ‌ترین ریسک آتی

وی در ادامه افزود: طی دوره سررسیدها معاملات آتی سکه طلا در بورس کالا رابطه‌ای به نام جریان وجه نقد مربوط به سپرده سرمایه‌گذار وجود داشته که طی ‌این مدت ناگزیر است به اندازه ۱۰۰ درصد ارزش کل قرارداد، پی در پی مانده ‌این حساب را مثبت یا به اصطلاح مارجین در گردش تا پایان قرارداد را نزد کارگزار خود شارژ کند. از ‌این رو با احتساب کل هزینه‌های انجام شده در ‌این سرمایه‌گذاری، عملا سود سرمایه‌گذاری ۳۰ درصدی مورد انتظار به نیم تقسیم شده که حتی از بازدهی اوراق مشارکت نیز پایین‌تر خواهد بود.

هزینه‌های جانبی را در نظر بگیرید

خواجه نصیر با اشاره به نبود دو نکته اساسی در ارزیابی قراردادهای آتی سکه از سوی سرمایه‌گذاران، یادآور شد: اول آنکه این افراد انتظار از کسب سود بدون ریسک از بازار آتی را بدون لحاظ هزینه‌های جانبی ‌این بازار در نظر گرفته و از سوی دیگر به ‌این بخش از معاملات توجه نمی‌کنند که ورود بدون علم به این بازار و تنها تکیه بر تحلیل نرخ ارز و اونس طلا درجهان، در حالی‌که تغییر انتظارات آتی جامعه نسبت به امروز همواره وجود دارد، می‌تواند هزینه‌های هنگفتی را برجای گذارد.

روند قیمت سکه در بازار آتی و نقدی

در همین حال هاشم باروتی در خصوص اثرپذیری قیمت سکه در بازار آتی و آزاد تصریح کرد: یکی از عوامل تاثیرگذار در قیمت آتی سکه قیمت بازار آزاد است و زمانی این اثرپذیری متقابل خواهد بود که معاملات آتی حجم قابل توجهی داشته باشد و در آن شرایط است که می‌توان گفت ‌این اثرپذیری متقابل است.

وی در واکنش به‌این مساله که آیا بورس می‌تواند در صورت افزایش بیش از حد قیمت‌ها وارد عمل شود، بیان کرد: بورس در چنین جایگاهی نیست و تنها جایگاه نظارتی دارد و عرضه و تقاضا است که قیمت را تعیین می‌کند.

مفهوم آربیتراژ و هج

همچنین دهدشتی یک کارشناس بازار ارز و طلا ضمن تبیین مفهوم آربیتراژ در بازار آتی بورس کالا تصریح کرد: هر چند کسب منفعت بدون ریسک از اختلاف قیمت سکه طلا در بازار نقد و آتی به نوعی مفهوم آربیتراژ را تداعی می‌کند، اما ‌این مفهوم در علم اقتصاد به خرید و فروش ابزار مالی گفته می‌شود که در لحظه بتوان از فرصت خاص‌ایجاد شده در دو یا چند بازار با هدف کسب سود استفاده کرد.‌ این در حالی است که فرد به ازای خرید نقدی یک کالا و فروش آن در بورس که مستلزم صرف زمانی مشخص است، عملا فعالیتی به نام هج یا پوشش ریسک سرمایه‌گذاری خود را انجام داده که در تمام بازارهای دنیا امری متداول و طبیعی است.