تداوم رشد ارزش مبادلات آتی نسبت به بازار سهام و افزایش مجدد وجه تضمین اولیه
گروه بورس کالا - با وجود اینکه انتظار می‌رفت با صحبت‌های رییس بانک مرکزی که واکنش بسیاری را در پی داشت قیمت سکه و ارز تا پایان هفته کاهشی باشد، اما به یکباره از ساعت ۴ بعد از ظهر با انتشار برخی اخبار، صف‌های فروش قراردادهای سکه طلا در بازار آتی بورس کالای ایران جمع شد و قیمت‌ها به صورت روانی رشد کرد.

اقدامات ضد و نقیض
با اعلام صحبت‌های محمود بهمنی، رییس بانک مرکزی مبنی بر حبابی بودن بازار ارز و سکه و قول مساعد افت ۸۰ هزار تومانی قیمت سکه و ۲۰ تومانی ارز در بازار تا پایان هفته جاری، بسیاری از معامله‌گران نسبت به این قضیه واکنش نشان داده و نسبت به این وضعیت معترض بوده و می‌گویند سکه‌ای را که گران خریدیم چگونه ارزان بفروشیم.
تحلیلگران معتقدند در اینکه بازار طی چند مدت اخیر از سوی دلالان با نوسان شدیدی رو‌به‌رو بوده و با سوء‌استفاده برخی از افراد حقیقی و حقوقی همراه شده شکی نیست، اما سوال اساسی بسیاری از تحلیلگران این است که چرا زمانی که آنها بر این موضوع پای می‌فشردند که بازار با حباب مواجه است، بانک مرکزی این موضوع را انکار می‌کرد؟ در حال حاضر که قیمت‌های جهانی سیر صعودی داشته و تقاضاها در بازارهای جهانی به سطح نسبتا بالایی رسیده بانک مرکزی برخلاف جریان جهانی، قیمت‌ها را به یکباره به سطح پایینی می‌کشاند؟
این در حالی است که یک روز قبل از مصاحبه رییس بانک مرکزی، قیمت سکه طرح جدید ۶۱۹ هزار تومان بود، اما پس از این مصاحبه به یکباره قیمت فروش سکه (نرخ پایه به علاوه مالیات ۴ درصدی بر ارزش افزوده) به ۵۹۸ هزار تومان رسید؛ حتی این عدد در مبادلات دیروز به ۵۶۶ هزار و ۸۰۰ تومان هم رسید. سوال اساسی مشتریان و فعالان از مسوولان این است که چرا روز قبل از صحبت‌های رییس بانک مرکزی، خود این نهاد اقدام به گران فروشی می‌کند و روز بعد اعلام می‌کند قیمت‌ها حبابی است؟ به نظر این وضعیت علاوه بر اینکه اجحاف در حق مردم است باعث می‌شود خیلی‌ها با ضرر و زیان سنگینی مواجه شوند. یکی از کارشناسان اقتصادی افزایش جهشی سکه و ارز در بازار اقتصادی کشور را جریانی نگران‌کننده دانست. براساس گفته محمد خوش‌چهره، بازی خطرناک عوامل تصمیم‌گیر در خصوص سکه و ارز سبب نگرانی برخی شده و البته افرادی هم به دنبال دامن زدن به این وضعیت هستند.
ارزش مبادلات آتی از کل بازار سهام بیشتر شد
در واقع پس از اینکه معاملات آتی سکه طلا که پیش از این با رشد قیمتی همراه بود، طی دادوستدهای دیروز برای دومین بار با افت قیمت مواجه شد و از نوسانات حداکثر مثبت به نوسانات حداکثر منفی تغییر جهت داد. بازار سکه و طلا چند وقتی است که هر روز به لحاظ قیمتی با ثبت رکوردهای جدید همراه است این در حالی است که فضای بازار سهام و مسکن حاکی از رکود بوده و از این رو سرمایه‌گذاران را به سمت بازار قراردادهای آتی سکه طلا، که از نقدشوندگی بالایی برخوردار است، سوق داده است. در نتیجه این موضوع افزایش حجم و ارزش معاملات در این بخش از بازار سرمایه به روشنی قابل مشاهده است تا روند توسعه و گسترش این بازار نو پا طی سال‌جاری همچنان ادامه یابد تا جایی که ارزش مبادلات آتی به تنهایی از ارزش مبادلات در بورس اوراق بیشتر شود به طوری که حجم و ارزش معاملات دیروز در بورس اوراق بهادار ۱۳۹ میلیون سهم به ارزش ۳۴ میلیارد و ۷۸۱ میلیون تومان و ارزش فرا بورس نیز معادل ۱۴ میلیارد تومان بود. این در حالی است که ارزش معاملات قراردادهای آتی سکه در بورس کالا دیروز بیش از ۷۰ میلیارد تومان است که این روند حدود یک هفته‌ای است ادامه پیدا کرده است. خیلی‌ها اعتقاد دارند برنامه‌های بهمنی برای کاهش قیمت سکه طلا و تزریق ارز به بازار که پیش از این نیز بارها و بارها اعلام شده، هیچ گاه به صورت تاثیرگذار و عملی اجرا نشده و به بازار آتی شوک جدیدی وارد کرد، به گونه‌ای که نوسانات قیمتی در موقعیت‌های خرید و فروش این بازار دوباره رقم خورد.
کاهش 50 درصدی سرمایه خریداران آتی
احمدی، کارشناس بازار آتی سهام و سکه طلای مرکز مطالعات اقتصادی آریا سهم، در خصوص معاملات بازار آتی به بورس نیوز تصریح کرد: در بازار آتی روز دوشنبه پس از گفته‌های رییس بانک مرکزی، با کاهش قیمت‌ها سرمایه برخی سرمایه‌گذاران که موقعیت خرید باز کرده بودند، تا حدود ۵۰ درصد کاهش یافت. این اتفاق در حالی رخ داد که بازار سکه نقدی در برخی ساعات با رشد قیمتی همراه شد و به حدود۶۳۰ هزار تومان نیز رسید، در شرایطی که قیمت این کالای گرانبها در روز قبل آن تقریبا ۶۲۵ هزار تومان بود و همین امر سبب تشکیل صف فروش و افزایش میزان عرضه سکه آتی شد. این کارشناس در ادامه گفت: صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی نیز به‌رغم رشد قیمت اونس جهانی طی دو روز اخیر صورت گرفته است، اما اینکه واقعا این نهاد مسوول در اجرای این سیاست‌ها چقدر موفق خواهد بود، موضوعی است که نمی توان راجع به آن صحبت کرد. وی افزود: چنانچه ارز دلار و سکه طلا به موقع و در حجم و قیمت مناسب به بازار تزریق نشود، می‌توان انتظار بازگشت روند معاملات آتی به روال قبلی را داشت. البته این بار نیز همچون دفعات قبلی که در این رابطه سخنان زیادی مطرح شده، اما اجرایی نشده است، می‌توان به راحتی گفت که اختلاف قیمت بازار نقدی با بازار آتی بیش از پیش شتاب می‌گیرد.
این کارشناس بازار سرمایه چنین نوساناتی را جزو جدا نشدنی بازار آتی برشمرد و خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به این بازار را دارند، باید با اصول و قواعد آن آشنا باشند و بپذیرند که در یک روز نوسانات تا شش درصد می‌تواند سرمایه آنها را به میزان 60 درصد دستخوش تغییر کند. چنانچه در دو روز گذشته خریداران قراردادهای آتی حتی تا 50 درصد نیز متضرر شدند و در مقابل فروشندگان به همین میزان بازدهی کسب کردند.
وی دیگر نکته مهم را اختلاف بین دو بازار آتی و نقدی سکه طلا عنوان و اظهار کرد: در شرایط کنونی این اختلاف بیش از حد انتظار شده و این مورد نیز در افزایش ریسک بازار عامل موثری است.
البته در کنار وضعیت دادوستدها، دیروز بورس اطلاعیه جدیدی در رابطه با وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی سکه صادر کرد؛ براساس این اعلامیه وجه تضمین اولیه با توجه به میانگین قیمت تسویه روزانه طی 5 روز کاری از 2 تا 7 آذرماه به بیش از 750 هزار تومان رسید و در روز 21 آذرماه سال‌جاری به 800 هزار تومان می‌رسد. این در حالی است که روز ماقبل نیز مدیریت قراردادهای آتی وجه تضمین اولیه را از تاریخ یکم تا 6 آذرماه با توجه به میانگین قیمت تسویه روزانه طی 5 روز کاری از تاریخ یکم تا 6 آذرماه به بیش از 700 هزار تومان رسید و در روز 10 آذرماه سال‌جاری به 750 هزار تومان می‌رسد.
افزایش مجدد وجه تضمین و دلایل آن
در همین حال مدیریت قراردادهای آتی بورس کالا در رابطه با اطلاعیه‌های جدید وجه تضمین اولیه اعلام کرد: بر اساس دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی مصوب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، طی روال جاری وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی طی زمان ثابت نبوده و به صورت پویا بر مبنای میانگین قیمت‌های تسویه در همه سررسیدهای قراردادهای آتی فعال محاسبه می‌شود. به طوری که اگر وجه تضمین محاسبه شده براساس فرمول مربوطه طی 5 روز کاری متوالی بزرگ‌تر یا طی 15 روز کاری متوالی کوچک‌تر از وجه تضمین جاری باشد، وجه تضمین باید بر اساس مقدار محاسبه شده تعدیل شود. در ادامه این توضیحات آمده: این موضوع یک ضرورت مدیریت ریسک قراردادهای آتی محسوب شده و تضمین‌کننده آن است که هیچ‌گاه انگیزه‌ای برای طرفین قرارداد آتی جهت نکول قرارداد وجود نداشته باشد و با توجه به حساسیت موضوع به صورت روزانه مورد محاسبه قرار گرفته و مطابق با فرمول توضیح داده شده تعدیل می‌شود.
در پایان گفته شده پیش از این نیز وجه تضمین اولیه در چندین نوبت به صورت افزایشی یا کاهشی در همین چارچوب تعدیل شده که با توجه به نیازهای مدیریت ریسک قراردادهای آتی بوده و در همین راستا طی روزهای اخیر نیاز به دو بار تعدیل پی در پی وجه تضمین اولیه بوده که مطابق مقررات، از سه روز کاری قبل از اجرایی شدن آن در سایت شرکت بورس کالای ایران به اطلاع عموم رسیده است. این امر در آینده ممکن است بر اساس دستورالعمل مورد نظر به صورت کاهشی نیز اعمال شود.

بازار آتی به نفس افتاد
اما اتفاق جالب توجه دیروز این بود که با وجود اینکه قیمت‌ها در مبادلات صبح با افت قابل توجهی همراه شده بود و انتظارها حاکی از ادامه دارشدن این وضعیت تا پایان هفته بود، اما به یکباره از ساعت 4 و 20 دقیقه بعد از ظهر پس از انتشار برخی اخبار نگران‌کننده قیمت‌ها اندکی بالا رفت. با وجود اینکه دیروز در بازار نقدی و بازار آتی صف فروش تشکیل شده بود، اما در بازار آتی صف فروش از بین رفت و قیمت‌ها تا حدودی بالا رفت. کارگزاران بورس کالا بر این باورند دادوستدهای دیروز همه معادلاتی که بانک مرکزی پیش‌بینی کرده بود از بین برد و سرمایه‌گذاران را با سردرگمی رو‌به‌رو کرد. یکی از کارشناسان در این باره می‌گوید: این وضعیت جهشی قیمت‌ها نگران‌کننده است و بهتر است نسبت به این قضیه بازنگری شود، زیرا اگر تلاطمات و نوسانات بازار همچنان ادامه پیدا کند آینده نامعلومی در انتظار سرمایه‌گذاران خواهد بود. یکی از فعالان بر این باور است که با صحبت‌های رییس بانک مرکزی انتظار بود قیمت‌ها همچنان تا پایان هفته افت کند، اما بعد از ظهر با برچیده شدن صف‌های فروش، قیمت‌ها دوباره رشد کرد. تحلیلگران روند بازار را تا پایان هفته نامعلوم اعلام کردند.