اولین تلاش‌‌ها برای تاسیس کارخانه‌‌‌‌‌‌های آهن و فولاد در کشور به قبل از سال ۱۹۳۰ میلادی بر می‌‌‌‌گردد تلاشی که هرگز به واقعیت نرسید، دلیل آن نیز وقوع جنگ جهانی دوم بود. اما ۲۰ سال بعد اولین کارخانه تولید محصولات فولادی تحت عنوان گروه صنایع ملی فولاد ایران محصولات خود را به بازار عرضه کرد. بر‌اساس آمار تولید جهانی فولاد ، ایران در سال ۲۰۰۷ با تولید بیش از ۱۰‌‌‌میلیون تن فولاد خام بیستمین تولید‌‌کننده بزرگ فولاد خام در جهان شناخته شد، این در حالی است که کل تولید فولاد خام جهان طی سال ۲۰۰۷، یک‌‌‌میلیارد و ۳۴۳‌‌‌میلیون تن اعلام شد. موسسه جهانی فولاد اعلام کرد، در حالی که تولید فولاد ایران در نیمه دوم نخست سال ۲۰۰۸ تنها ۲/۲ درصد رشد داشته ، کل تولید فولاد خاورمیانه بیش از هشت درصد افزایش پیدا کرد.

اما قابل توجه است تولید فولاد توسط بخش خصوصی در ایران با وجود مشکلاتی که بر سر راه تولید وجود داشته از سال ۷۷ تاکنون روند صعودی داشته، به طوری‌که میزان تولید از ۱۲۰ تن در سال ۱۳۵۷ به بیش از ۵/۱۳میلیون تن در سال ۸۶ افزایش یافته است.

در نیمه نخست سال جاری بیش از یک ‌‌‌میلیون تن فولاد خام در شرکت فولاد خوزستان تولید شده است. همچنین میزان فروش داخلی واحد‌‌‌‌‌‌های فولاد ساز در شش ماه نخست امسال در مجموع به پنج‌‌‌میلیون و ۳۲۴ هزار و ۳۱۹ تن رسیده است که به لحاظ ارزشی با ۴۸ درصد رشد مواجه شدند.

در حال حاضر مصرف کل فولاد در کشور ۲۱‌‌‌میلیون تن است که ۱۱‌‌‌میلیون تن در داخل و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود. این در حالی است که طبق برنامه چهارم توسعه، کشور تا پایان سال ۱۳۸۸ باید به تولید ۱۷‌‌‌میلیون تن فولاد در سال برسد. یعنی تولید‌‌‌‌کنندگان فولاد با ۶۰ تا ۸۰ درصد ظرفیت خالی تولید مواجه‌اند. بعضی از تولید‌‌‌‌کنندگان معضل اصلی واحد‌‌‌‌‌‌های تولیدی را تعرفه پایین واردات فولاد عنوان کرده‌اند که در عمل توجیه اقتصادی تولید فولاد در داخل را از بین می‌‌‌‌برد.

ایران به جهت تولید فولاد از مزیت‌‌‌های فراوانی برخوردار است که از آن جمله می‌‌‌‌توان به ذخایر بالای سنگ آهن در کشور ، انرژی ارزان قیمت، همجواری با کشور‌‌‌‌‌‌های در حال توسعه اشاره کرد که این ظرفیت‌ها به دلیل عدم سرمایه گذاری در بخش توسعه و تحقیق، ضعف تکنولوژی و بهره وری پایین در منابع نیروی انسانی تاکنون نتوانسته موجب افزایش ظرفیت تولید فولاد در کشور به‌رغم نیاز داخلی شود.

اتفاق مهمی‌‌‌‌که قرار است در مورد صنایع کشور روی دهد حذف یارانه انرژی می‌‌‌‌باشد. با توجه به طرح تحول اقتصادی و بحث مربوطه به حذف یارانه‌‌‌‌‌‌های انرژی ، حذف این یارانه‌‌‌‌‌ها به طور قطع اثراتی را بر شرکت‌‌‌های فولاد‌سازی و به خصوص در هزینه‌‌‌‌‌‌های تولید آنها دارد. البته تاکنون هیچ نرخ جدیدی به صورت رسمی‌‌‌‌اعلام نشده است، اما برآورد کارشناسان از ۷ برابر شدن هزینه‌‌‌‌‌‌های انرژی حکایت دارد که بین ۷ تا ۱۶ درصد در هزینه‌‌‌‌‌‌های تولید کارخانه‌های فولادی تاثیر خواهد گذاشت.اما مطلب مهم دیگر در مورد وضعیت فولاد، آینده مبهم آن است.

بر اساس برآورد موسسه بین‌‌المللی آهن و فولاد دنیا مصرف ظاهری فولاد در سال جاری میلادی نسبت به سال ۲۰۰۷ معادل ۷/۶ درصد رشد خواهد داشت، اما این رشد برای سال ۲۰۰۹ نسبت به ۲۰۰۸ با اندکی کاهش به ۳/۶ درصد خواهد رسید.

تقاضای فولاد بنا به دلایلی مانند رکود در ساخت و ساز در سطح دنیا و همچنین کاهش قیمت نفت که همواره یکی از تاثیرگذارترین متغیر‌‌‌های اثرگذار بر قیمت فلزات است ، روند نزولی دارد و طی کمتر از ۴ ماه ۵۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است و به همین دلیل شرکت‌‌‌های بزرگ فولادی دنیا قصد دارند تولیدات خود را کاهش دهند.

لیکن با توجه به اینکه میزان ذخایر این کالا در دنیا در سطح بالایی است در نتیجه این اقدام در کوتاه مدت موجب افزایش قیمت فولاد نخواهد شد. اما به این دلیل که اکثر قرارداد‌‌‌های فولادی در دنیا به صورت بلند مدت بسته می‌‌‌‌شود کارشناسان امیدوارند با گذر از این دوران ، فولادی‌‌‌‌‌ها وضعیت بهتری به خود گیرند. اما نکته‌‌‌ای که در مورد بازار داخلی واضح است این است که بازار مصرف فولاد در داخل هنوز جای رشد بسیاری دارد که باید با افزایش راندمان ، سود آوری شرکت‌‌‌های فولادی افزایش یابد.

منبع: بورس نیوز