غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۵ ژانویه الی ۲۲ ژانویه ۲۰۱۰) از یک روند کاهشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دنبال تغییرات در زمینه نحوه واگذاری وام بانکی در چین، طرح اوباما برای محدود کردن فعالیت بانک‌ها، تردید‌ها در مورد اوضاع اقتصادی اروپا به خصوص در مورد کشور یونان، تعدیل آب و هوای بسیار سرد و کاهش تقاضای انرژی در آمریکا، افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا (معادل 9/3 میلیون بشکه)، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، افزایش ارزش دلار و همچنین کاهش پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولید، از حدود 87/77 دلار در هر بشکه در تاریخ 15 ژانویه 2010 به کمتر از 74 دلار در هر بشکه در تاریخ 22 ژانویه 2010 کاهش یافت.
اداره کل بانک مرکزی چین، در پی افزایش تقاضای وام‌های بانکی در ۳ هفته اول سال ۲۰۱۰، به بانک‌های بزرگ این کشور دستور داده است تا از پرداخت هرگونه وام جدید تا آخر ماه جاری خودداری نمایند.
البته طی هفته مذکور پیش‌بینی‌ها از بهبود رشد اقتصاد جهانی در سال 2010 و افزایش تقاضای نفت و همچنین کاهش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 7/3 میلیون بشکه)، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند.
بر اساس گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی، میزان پایبندی اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به سهمیه‌های تولیدی این سازمان، از ۶۰ درصد در ماه نوامبر ۲۰۰۹ به ۵۸ درصد در ماه دسامبر کاهش یافته است. بر اساس این گزارش، تولید روزانه نفت خام ۱۱ عضو مشمول سهمیه‌بندی اوپک به جز عراق در دسامبر ۲۰۰۹ با ۹۵ هزار بشکه افزایش در روز، به ۶/۲۶ میلیون بشکه در روز رسیده است؛ به طوری که این میزان ۸/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از سهمیه ۸۴۵/۲۴ میلیون بشکه‌ای سطح تولید توافق شده از سوی اعضای این سازمان است. عربستان سعودی و قطر در دسامبر ۲۰۰۹ هر یک با افزایش تولید ۳۰ هزار بشکه‌ای در روز، بیشترین تخطی از سهمیه‌های تولید را داشته اند. در پی افزایش قیمت‌های نفت خام در سال ۲۰۰۹، میزان پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تعیین شده به تدریج در این سال کاهش یافته است. اعضای اوپک در سال ۲۰۰۸ میلادی، در پی بروز بحران در اقتصاد جهانی و به دنبال آن کاهش تقاضای نفت خام، در سه مرحله تصمیم گرفتند سهمیه‌های تولید خود را به میزان ۲/۴ میلیون بشکه در روز کاهش داده و به سطح ۸۴۵/۲۴ میلیون بشکه در روز برسانند. نشست آتی اعضای اوپک به منظور بررسی سیاست‌های تولیدی این سازمان در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۱۰ در وین پایتخت اتریش برگزار می‌شود. بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۲۱ ژانویه ۲۰۱۰، از حدود ۵۷/۷۶ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۱۰ به کمتر از ۵۴/۷۴ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۱ ژانویه ۲۰۱۰ با ۲ دلار و ۸۶ سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۷۵ دلار و ۲۸ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه ۲۰۱۰ (تا ۲۱ ژانویه) با ۳ دلار و ۷۸ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۰۹ به هر بشکه ۷۷ دلار و ۷۹ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر ۲۰۰۹ معادل ۷۴ دلار و ۱ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.


میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱ دلار و ۶۰ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۱۳ ژانویه ۲۰۱۰)، در روز ۲۰ ژانویه ۲۰۱۰ به بشکه‌ای ۷۵ دلار و ۶۱ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۲۰ ژانویه ۲۰۱۰) ۷۵ دلار و ۷۴ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۷۵ دلار و ۵۲ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۷۳ دلار و ۵۰ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۷۳ دلار و ۱۵ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۷۷ دلار و ۲۶ سنت، شمال غربی اروپا ۷۳ دلار و ۷ سنت و در بازار مدیترانه ۷۳ دلار و ۵ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۷۶ دلار و ۳۱ سنت، شمال غربی اروپا ۷۲ دلار و ۷۲ سنت و در بازار مدیترانه ۷۲ دلار و ۷۰ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با 1 دلار و 55 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (13 ژانویه 2010)، طی روز 20 ژانویه 2010 در سطح 736 دلار و 76 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 699 دلار و 75 سنت، شمال اروپا 700 دلار و 25 سنت، آمریکا 763 دلار و 65 سنت، ژاپن 774 دلار و 86 سنت و سنگاپور 758 دلار و 52 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج‌فارس 694 دلار و 68 سنت، سوخت جت 660 دلار و 80 سنت، نفت گاز 605 دلار و 24 سنت، نفت کوره 467 دلار و 84 سنت و پروپان و بوتان به قیمت 698 دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس ۲۰۱۰، از حدود ۱۱/۷۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۱۰ به کمتر از ۸۳/۷۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۱۰ کاهش یافته است.


بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۱۵ ژانویه ۲۰۱۰ معادل ۶/۳۳۰ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (۸ ژانویه ۲۰۱۰) به میزان ۴/۰ میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل ۱/۲ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۰۹ کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۱/۰ روز کاهش یافته و در سطح ۸/۲۳ روز قرار گرفته است و به میزان ۶/۰ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۱۸۱ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۸۲۴/۱۳ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان ۳۲۱ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره 8 ژانویه 2010 الی 15 ژانویه 2010 به میزان 92 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 404/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 352 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 16 ژانویه 2009 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 895/8 میلیون بشکه در روز به 540/8 میلیون بشکه در روز (معادل 355 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان 326/1 میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
در ابتدای هفته گذشته سطح 77 دلار مانع از افت قیمت نفت خام WTI بود، ولی در اواخر هفته و همراه با افت شاخص‌های بورس سطح حمایتی مذکور شکسته و نفت‌خام‌ با کاهش قابل ملاحظه‌ای مواجه شد. البته کاهش مذکور موجب نشد که قیمت از کانال افزایشی چند ماه گذشته خارج شود؛ لذا هنوز روند افزایشی پابرجاست. در هفته گذشته طرح اوباما برای محدود کردن فعالیت بانک‌ها از یک سو و ایجاد تردید‌های در مورد اوضاع اقتصادی اروپا به خصوص در مورد کشور یونان باعث شد که نرخ ارز یورو با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شود و سرمایه‌گذاران برای فرار از ریسک ارزهای دیگر به سمت دلار متمایل شوند. این در حالی است که گمانه‌زنی‌هایی در مورد افزایش نرخ بهره آمریکا نیز وجود دارد. کاهش ارز یورو موجب شد که سطح حمایتی 50 فیبوناچی از زمان کاهش یورو (از 6/1) شکسته شده ولی سطح حمایتی 8/61 فیبوناچی از زمان افزایش یورو (از 23/1) مانع از کاهش بیشتر شود و فعلا از سطوح حمایتی محکم است. ذخیره‌سازی نفت خام کاهش بسیار کمی را تجربه کرد، ولی ذخیره‌سازی‌های بنزین افزایش قابل ملاحظه‌ای داشت. سطح فعلی کلیه ذخیره‌سازی‌ها در شرایط مطلوبی قرار دارد بنابراین از عوامل مهم کاهش قیمت‌های نفت بودند. این در حالی است که پیش‌بینی‌ها از رشد اقتصاد و افزایش تقاضای نفت، روندی فزاینده را نشان می‌دهد، ولی هنوز اثر خود را در سطح ذخیره‌سازی‌ها نشان نداده است. قیمت نفت خام WTI در کانال افزایشی به‌سر می‌برد که کف آن در هفته جاری 72 دلار می‌باشد، لذا انتظار بر این است که در روند کاهشی سطح 72 دلار مانع از کاهش بیشتر شود. شاخص RSI نیز دلالت بر سطح حمایتی در قیمت 72 دلار دارد. در مسیر افزایشی سطح 77 دلار اولین مانع در برابر افزایش قیمت است.
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)