تردید خریداران در بازار آهن شدت گرفت

محمدحسین بابالو

بازار فولاد در حال حاضر روزهای سختی را می‌گذراند. بسیاری بر این عقیده‌‌اند که قیمت‌ها باز کاهش خواهد یافت؛ اما پس از این کاهش، احتمال افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها به ذهن خطور می‌کند. در ماه‌های پایانی سال ۸۸ بازار فولاد روزهای خوبی را سپری کرد. معاملات بورس کالای ایران از جذابیت برخوردار بود. این شرایط، سال ۸۹ را سالی رویایی برای بازار فولاد معرفی می‌کرد. البته در روزهای پایانی این سال اقدامات دستوری دولت برای کاهش قیمت‌ها شوک شدیدی را به بازار وارد کرد و از همین رو شایعات بسیاری گریبانگیر بازار شد و رونق، یک شب تبدیل به کابوس شد. از آن زمان دیگر فعالان این حرفه با نظر تردید به این بازار حیاتی کشور نگریسته و تغذیه بازار از طریق بورس عملا متوقف شد. این اقدام به کاهش فروش سلف تولیدکنندگان داخلی در بورس انجامیده و قیمت‌ها نیز کاهش محسوسی پیدا کرد، این حجم کاهش تا جایی پیش رفت که واردات نیز جذابیت خود را از دست داد. در همین حال قیمت‌های جهانی نیز به موازات تضعیف بازار داخل تقویت روزافزونی پیدا کرد و از رشد بالایی برخوردار شد. این اختلاف به حدی پیش رفت که گاهی قیمت‌های داخلی از قیمت تولیدکننده در خارج نیز ارزان‌تر به فروش می‌رفت. عده ای علت این امر را در وجود فاصله زمانی برای مراحل واردات، حمل‌و‌نقل و فروش همچنین تعهدات واردکنندگان برای تصفیه مالی این اقلام عنوان کرده‌اند.

در حال حاضر نیز شرایط بازار داخلی، تبعیت از روند گذشته است. بازار ضعیف است و قیمت‌ها با برآیندی منفی در حال حرکت هستند. جز چند افزایش جزئی مسیر حرکت در جهت تضعیف بازار است نه تقویت آن. مصرف‌کنندگان به دلیل وجود تردید همچنین امید به کاهش قیمت‌ها از خرید خودداری می‌کنند. هم‌اکنون حجم‌های خرید نه در حد نیاز، بلکه در حد ضرورت است. شایعات موجود و ترس و تردیدها به برخی اقدامات دولت در آینده به این بلاتکلیفی دامن می‌زند. معاملات نه برای کسب سود اقتصادی، بلکه رقابت برای فروش به هر نحو ممکن و هر قیمتی می‌باشد. معاملات از قیمت تمام شده نیز گاها کمتر معامله می‌شود. بسیاری از تجار خرد مستقیما اقدام به واردات محموله‌های کوچک کرده که این مطلب نیز تسلسل و پراکندگی را به بازار بیشتر تزریق می‌کند. تمام این موارد در حالی است که آرام‌آرام به فصل ساخت‌و‌ساز نزدیک می‌شویم. هم‌اکنون بازار به‌صورت جدی از موجودی تهی است؛ زیرا مدتی است که نه بورس بازار را تغذیه کرده و نه واردات به‌صورت جدی انجام گرفته است. با توجه به حجم بالای واردات در هفته‌ها و ماه‌های گذشته، هم‌اکنون تمامی اقلام مورد معامله از ذخایر گذشته است. به عبارت بهتر رسوب انبارها در حال معامله است نه روند منطقی واردات و فروش. هم‌اکنون کالاهای داخلی که مورد معامله قرار می‌گیرند کالاهایی هستند که در ۳ ماه گذشته در بورس با قیمت بالایی مورد معامله قرار گرفته است. به جرات می‌توان گفت بسیاری از این قبیل کالاها هم‌اکنون با ضرر به فروش می‌رسد.

موارد ذکر شده همگی حکایت از تضعیف بازار در حال و آینده کوتاه مدت دارد. بسیاری بر این عقیده‌‌اند که روند تضعیف بازار باز نیز ادامه خواهد داشت؛ اما در این شرایط وخیم سرنوشت آتی بازار به گونه‌ای دیگر در حال رقم خوردن است. هم‌اکنون بازار ضعیف داخلی از ویژگی‌های خاصی برخوردار گشته که شرایط آتی این بازار را شکل خواهد داد.

کالاهای مورد معامله در هفته‌ها و ماه‌های گذشته به‌صورت خرد در آمده و از انسجام لازم برای جهت‌دهی به شرایط کلی بازار برخوردار نیستند. تجار اصلی بازار از فروش به‌صورت گسترده در قیمت‌های حال حاضر استقبال نمی‌کنند. فصل ساخت و ساز و رونق فعالیت‌های عمرانی به‌صورت جدی آغاز نشده، اما حجم پروانه‌های صادره رشد قابل توجهی را نشان می دهد. طرح هدفمند کردن یارانه‌ها که تردیدهای بسیاری را برانگیخته بود به آرامی در حال حرکت است و مردم گویی تبعات آن را پذیرفته‌اند. حجم واردات از کاهش چشمگیری برخوردار گردیده و دلیل آن عدم صرفه اقتصادی این فرآیند است.

برای تحلیل اوضاع آینده بایستی شرایط عرضه و تقاضا را در نظر گرفت. در طرف تقاضا تمامی موارد در شرایطی در حال رخ دادن است که مدت زمان زیادی تا آغاز فصل ساخت‌و‌ساز و افزایش تقاضای فصلی برای مصالح ساختمانی و فولاد باقی نمانده است. نکته دیگر افزایش بین ۳۵ تا ۶۰ درصد بودجه عمرانی دولت است که به‌طور معمول در خصوص مناطق سرد در ماه‌های گرم سال تزریق می‌گردد. این موارد همگی از افزایش حجم ساخت‌و‌ساز و پروژه‌های عمرانی و به عبارت دیگر افزایش شدید تقاضا حکایت می‌نماید.

در طرف دیگر این معادله شرایط عرضه است. در خصوص بورس و با توجه به شرایط خاص معاملات در بورس کالای ایران و فروش سلف به‌صورت مدت دار با مدت‌های عرف ۲ تا ۳ ماه، امکان تغذیه بازار به وسیله بورس در کوتاه مدت میسر نخواهد گشت. در خصوص واردات به‌عنوان گزینه دوم و گاهی جایگزین تولید داخل شرایط خاصی حکمفرما است که در کوتاه مدت توانایی تعدیل سریع شرایط بازار داخل را ندارد. علت این امر در مراحل اجرای فرآیند واردات است. از لحظه استعلام قیمت (Inquiry) تا تحویل (Delivery) کالا با فرض تفاوت مسافت از یک تا بیش از سه ماه زمان لازم است. این زمان با احتساب امکان مشکلات و تنگناها توان تثبیت سریع شرایط را دارا نیست. شرایط عرضه و تقاضا در سطوحی منطقی و برابر قرار ندارد. این روند به سرعت بر پیشی گرفتن تقاضا بر عرضه منتهی خواهد شد. این مطلب دقیقا همان افزایش قیمت است.

موارد ذکر شده همگی از احتمال افزایش جدی قیمت‌ها البته بعد از دره رکود و کسادی بازار خبر می‌دهد. به احتمال قوی قیمت‌ها باز هم به‌صورت پلکانی کاهش خواهد یافت، اما با چند نوسان و مدت محدودی آرامش در بازاری ضعیف با چند جرقه مسیر حرکت قیمت‌ها شدیدا رشد خواهد داشت. به تجربه ثابت شده است که هرگاه در شرایطی خاص بازار از جذابیت افتاده، قیمت‌ها از قیمت‌های جهانی تبعیت نکرده تا جایی که واردات جذابیت خود را از دست داده باشد، بازار با شک‌های شدیدی روبه‌رو خواهد شد. در این شرایط خطر کردن به ذهن بسیاری از افراد خطور خواهد کرد.