پیشروی تقاضا از عرضه در رینگ پتروشیمی

شهرزاد جعفری رضی گویی بازار محصولات پتروشیمی و تالار این محصولات در بورس کالا، این روزها چندان وقعی به تغییر و تحولات سیاسی روزهای اخیر نگذاشته و در حالتی بینابین رونق و رکود به سر می‌برد؛ هرچند کارشناسان این بازار چنین وضعیت را نوعی واکنش انتظاری به ترکیب وزرای اقتصادی به خصوص وزارت نفت و نتایج رای اعتماد آنان می‌دانند. فعالان این بازار آنچه را که در روند عرضه و تقاضای بازار مشاهده می‌شود به بی‌تحرکی بازار در سمت عرضه تعبیر می‌کنند و معتقدند در برخی محصولات همچنان عدم پوشش دهی تقاضا از سوی عرضه‌کنندگان، این روزها روند بازار را تعیین می‌کند. دلایلی که کارشناسان ابراز می‌کنند به اختلاف قیمتی زیاد بین بازار آزاد و بورس کالا مرتبط است و عامل دیگر، پایین آمدن سطح تولید بعضی از محصولات پتروشیمی است که به کمبود این محصولات در بازار و بورس کالا منتهی شده است. با این حال در معاملات روز دوشنبه هفته جاری، کالاهای رده آف گرید پلی‌اتیلنی‌ها با سقف قیمت معامله شدند، ولی آن گریدها با کاهش قیمت‌های پایه مورد دادوستد قرار گرفتند. البته به گفته معامله‌گران چنین روندی به علت عدم اختلاف قیمت این محصولات با بازار آزاد بوده است. با این حال در برخی گروه‌های کالایی در این حوزه برخی عرضه‌ها از تقاضا برخوردار نبودند. روز سه‌شنبه نیز پرتقاضاترین محصول این گروه یعنی استایرن بوتادین رابر (SBR ۱۵۰۲) با ۵ درصد افزایش قیمت نسبت به قیمت پایه معامله شد. این محصول که تنها عرضه‌کننده آن پتروشیمی بندر امام است به علت کاهش سطح تولید عرضه‌کننده و پایین بودن سطح عرضه‌ها این محصول نتوانست در این روز تقاضای بازار را تامین کند؛ بنابراین افزایش قیمت را به ثبت رساند. در حال حاضر یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش تقاضا در بورس کالا اختلاف حدودا ۲۶۰۰ تومانی قیمت این محصول در بورس کالا و بازار آزاد است. قیمت SBR در بورس کالا در حدود ۴۴۰۰ تومان و در بازار آزاد با نرخ ۷۰۰۰ تومان خرید و فروش می‌شود.

به نظر می‌رسد چنین روند اختلاف زیاد قیمتی بین دو بازار، زمینه و محرک لازم جهت دلالی و تشکیل بازار سیاه را فراهم کرده است؛ چرا که مابه‌التفاوت قیمت این نوع محصولات خود به خود موجب چنین انحرافی می‌شود. به گفته مدیر کالایی کارگزاری بهمن، از دیگر محصولات پرتقاضا در این هفته، پلی‌اتیلن‌ها و پلی‌استایرن‌های انبساطی بودند که همچنان تقاضای آنها بیش از عرضه بود که همچنان تفاوت قیمتی این محصولات در بازار آزاد و بورس کالا، دلیل آن است.

باقری تصریح می‌کند که در بازار دو سه ماهی است که برخی گریدهای پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن‌ها عرضه نمی‌شوند و از جمله دلایل نبود عرضه و شایعاتی مبنی بر توقف خط تولید این محصولات در پتروشیمی شیراز عنوان شده که دلیل اصلی آن مرتفع نشدن مشکل سهمیه‌بندی آب مصرفی این مجتمع پتروشیمی است.

در عین حال به عقیده این کارگزار بورس کالا، هرچند قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی با نرخ ارز مبادلاتی صورت می‌گیرد این امر موجب شده قیمت محصولات داخلی چندان تفاوتی با قیمت‌های جهانی نداشته باشد؛ بنابراین مقتضی است تولید داخلی به علت کسب سود مناسب، افزایش یابد یا با مانعی مواجه نشود، اما هر از گاهی به دلایل گوناگون سطح تولید برخی محصولات کاهش می‌یابند و در نتیجه عرضه آنها جهت پوشش‌دهی تقاضاهای موجود بازار با کاستی مواجه می‌شود.

به گفته باقری بازار محصولات پتروشیمی پیش‌تر به علت نوسانات زیاد نرخ ارز، دچار افت و خیزهای شدید قیمتی بودند، به طوری که هر روز یک نرخی برای محصولات تعیین می‌شد اما از زمانی که نوسانات نرخ ارز به ثبات تقریبی رسیده‌اند نرخ‌گذاری محصولات پتروشیمی نیز از ثبات نسبی قیمت برخوردار شده است.

روز چهارشنبه نیز تقاضاهای بالا، به استقبال قدرت مانور عرضه پایین محصولاتی چون جوش شیرین، منومر وینیل استات و دی اتیل هگزانول تولید پتروشیمی شازند و کربنات سنگین تولید پتروشیمی شیراز، رفت. این در حالی است که برای مثال ۳۰۰ تن عرضه جوش شیرین در قبال تقاضای سه هزار تنی آن، به معنای آن است که این محصول در بورس کالا کمتر از ۱۰ درصد تامین خواهد شد، زیرا در حالی که جوش شیرین با قیمت ۷۰۰ تومان در بورس مبادله می‌شود، در بازار آزاد به نرخ ۱۳۰۰ تومان خرید و فروش آن صورت می‌گیرد. لذا عرضه‌کنندگان به‌خصوص شرکت‌های خصوصی شده پتروشیمی نمی‌توانند به آسانی از چنین تفاوت قیمتی چشم‌پوشی کنند و دلایلی چون کاهش تولید را برای عرضه کمتر موجه جلوه می‌دهند.

بنابراین پیش‌بینی روند معاملات و قیمت چنین محصولاتی در روزهای اخیر و هفته‌های آتی احتمالا چندان دشوار نخواهد بود به طوری که گفته می‌شود همه این کالاها ۵ درصد بالاتر از قیمت پایه دادوستد خواهند شد. کربنات سبک محصول پتروشیمی شیراز هر چند تقاضای بالایی دارد، اما به علت مشکلات تولیدی عرضه نمی‌شود و مسوولان این شرکت نیز به نوع مشکلات اشاره‌ای نکرده‌اند.

به گفته باقری مجتمع‌های پتروشیمی سمنان و مراغه نیز این محصول را تولید می‌کنند، اما چون تعهدی به عرضه در بورس کالا ندارند، در واقع چون خصوصی شده‌اند، چندان تمایلی برای ورود به بورس کالا نشان نداده‌اند، لذا محصولات این دو مجتمع در بازار آزاد خرید و فروش می‌شود. باقری با اشاره به سیاست اتخاذ سقف نوسان قیمتی تا ۵ درصد برای محصولات عرضه شده در بورس کالا می‌گوید: هرچند در پی آشفتگی و افزایش یکباره قیمت‌ها، چنین خط‌مشی‌ای بازدارنده بحران بازار بود، اما اکنون پس از فروکش کردن نوسانات شدید، به نظر می‌رسد وضع سقف قیمتی موجب شده قیمت و سود مورد انتظار عرضه‌کنندگان و تولیدکنندگان برآورده نشود؛ بنابراین تولیدکنندگان با تردید اقدام به عرضه محصول خود می‌کنند.

به زعم مسوولان دولتی، رانت سود ناشی از مابه‌التفاوت قیمتی بین بورس و بازار آزاد به سود تولید کننده داخلی است، چرا که قیمت تمام شده مواد اولیه کارخانه‌ها ارزان‌تر به دست می‌آید و به تبع آن سود بیشتری از فروش محصول نهایی خود کسب می‌کنند. اما شاید بتوان چنین وضعیتی را تنها یک بعد قضیه اتفاقات بازار تلقی کرد.