گام‌های ایران برای عضویت در اتحادیه الکترونیکی بین بورسی

ایرنا: نمایندگان هفت بورس کالایی و دو سیستم توزیع کالایی از پنج کشور جهان در قالب اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU) و تحت عنوان نشست بین‌المللی هفته آینده در تهران حضورمی یابند. بورس کالای ایران در حالی میزبان این نشست است که عضویت این مجموعه در این نشست مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورت عضویت بورس کالا در اتحادیه مذکور بازار سرمایه کشور بین‌المللی می‌شود، اما دستاوردهای اقتصادی کشور از این عضویت چه خواهد بود؟

در شهریور‌ماه سال ۱۳۹۱ تفاهم‌نامه‌ای بین بورس کالای ایران و بورس کالای بلاروس (BUCE) به امضا رسید. با توجه به اینکه بورس بلاروس یکی از اعضای اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU) است، بررسی مفاد تفاهم بین دو بورس کالای ایران و بورس کالای کشاورزی، می‌تواند در تعیین چارچوب همکاری بورس و اتحادیه مفید واقع شود.

بر‌اساس تفاهم‌نامه ذکر شده، مقرر شده است که دو بورس کالایی ایران و بلاروس با یکدیگر همکاری یا مشارکت داشته باشند. مهم‌ترین‌ موارد توافق شده عبارت اند از؛ مبادله دانش و تجربیات فنی، فن‌آوری معاملات و سامانه‌های الکترونیکی قابل کاربرد در فضای وب، بررسی امکان عرضه کالاها در دو بورس و شناسایی گروه‌های کالایی مستعد برای این منظور و امکان‌سنجی یکپارچه‌سازی بازارهای دو بورس از طریق معاملات متقاطع کالاها.

در ادامه تفاهم‌نامه امضا شده بین ایران و بلاروس پیشنهاد عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه الکترونیکی بین بورس داده شد. این گزارش حاکی است که با عضویت بورس کالای ایران زمینه مبادلات و تجارت بین‌المللی مطمئن، سریع و شفاف بین کشور ایران و کشورهای ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، اوکراین و بلاروس توسعه می‌یابد. نمایندگان روسیه نیز در نشست بین‌المللی اتحادیه الکترونیکی بین بورس حضور می‌یابد که در صورت عضویت این کشور در اتحادیه مذکور می‌توان سطح تجارت کشور را از طریق بازار سرمایه توسعه داد. علی پناهی معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در این خصوص مزایای عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه مذکور را برشمرد و توضیح داد: عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه آی.ایی.یو نه تنها بازارهای تجاری کشور را توسعه می‌دهد، بلکه موجب تنوع و افزایش حجم کالاها در تالار معاملات نیز می‌شود. از مزیت‌های این رویداد، رقابت در سطح جهانی و افزایش سطح کیفیت و استانداردهای داخلی است. برخی کالاها وجود دارد که می‌توان با معامله از طریق بورس کالا با هزینه کمتر و به‌صرفه‌تر به کشور وارد کرد و حضور واسطه‌ها را که در واقع هزینه زا هستند، کاهش داد.

وی افزود: بورس کالای ایران پیش از این تفاهم‌نامه همکاری دوجانبه‌ای را با یکی از کشورهای عضو اتحادیه الکترونیکی یعنی بلاروس امضا کرده است که این موضوع، تجربه خوبی را برای توسعه تجارت بین‌المللی با کشورهای عضو اتحادیه مذکور فراهم می‌کند. بورس کالای بلاروس در کالاهای مورد معامله تنوع زیادی دارد، عضویت ما در آی‌.ایی.‌یو نه تنها مقدمات عملیاتی شدن این همکاری را فراهم می‌کند، بلکه ما را به‌طور مستقیم به بازارهای کشورهای ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و اوکراین نیز وصل می‌کند.

پناهی با اشاره به اینکه با عضویت بورس کالا در آی.‌ایی.یو قیمت تمام شده کالاهای وارداتی برای مصرف‌کنندگان نهایی داخلی کاهش پیدا می‌کند، گفت: وجود واسطه، آن هم در سطح بین‌المللی طبیعتا هزینه‌های هنگفتی را بر تجارت و در نتیجه قیمت تمام شده کالاها تحمیل می‌کند که بورس‌های کالایی می‌توانند این هزینه‌ها را به حداقل برسانند و بیشترین منافع را نصیب تولیدکننده و خریدار نهایی کنند؛ در حقیقت این منافع نصیب همه کشورهای عضو می‌شود.

معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران با اعتقاد به اینکه عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه بین بورسی (IEU) می‌تواند مقدمات شفافیت تجارت بین‌المللی ایران را فراهم کند، توضیح داد: هر کشور نیازمند شفافیت و اطلاعات آماری دقیق در‌باره تجارت بین‌المللی است. ساماندهی تجارت بین‌المللی از طریق بورس‌های کالایی زمینه‌ساز شفافیت آماری تجارت خارجی کشور می‌شود که بدون شک هم به دولت و هم به بخش خصوصی برای مدیریت واردات و صادرات کمک خواهد کرد. پناهی تصریح کرد: با توجه به موقعیت جغرافیایی، کشورهای مستقل مشترک المنافع و اروپای‌شرقی می‌توانند بازارهای مناسبی برای صادرات ایران باشند، اما متاسفانه به راحتی این بازارها را رها کرده‌ایم. این کشورها بازاری مناسبی برای ارز‌آوری کشورمان هستند. عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه الکترونیکی بین بورسی می‌تواند زمینه توسعه بازارهای بین‌المللی و تسخیر بازارهای کشورهای مذکور در حوزه کالاهای دارای مزیت صادراتی را فراهم کند. معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در ادامه اظهار کرد: اقتصاد ملی از عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه الکترونیکی بین بورسی برای ساماندهی و مدیریت صادرات و واردات کشور از کشورهای مشترک‌المنافع و اروپای شرقی نیز منفعت خواهد برد. اطلاعات و آمارهای شفاف منتشر شده از طریق بورس کالا کمک شایانی به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی دولت در حوزه صادرات و واردات به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و اروپای شرقی خواهد داشت.

پناهی در پایان ابراز امیدواری کرد که با عضویت بورس کالا در آی.ایی.یو، در ابتدا، زمینه نفوذ هدفمند و نظام‌مند در بازارهای کشور سی.آی.اس (CIS) و اروپای شرقی فراهم شود و بتوان همین رویه را برای نفوذ در بازارهای بین‌المللی ادامه داد.

براساس این گزارش، صادرات و واردات ایران از کشورهای عضو اتحادیه الکترونیکی بین بورس در سال ۹۳ به ترتیب معادل با ۲۳۸ و ۳۴۸ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که مجموع صادرات ایران در مدت مشابه در مجموع بیش از ۱۹ میلیارد دلار بوده است.

این رقم برای واردات معادل ۲۹ میلیارد دلار بوده که نشان از سهم اندک صادرات و واردات ایران با کشورهای عضو اتحادیه الکترونیکی بین بورس (IEU) است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند با عضویت بورس کالای ایران در اتحادیه مذکور سهم ایران در صادرات و واردات با کشورهای عضو اتحادیه آی.ایی.یو بیشتر و تجارت بین‌المللی نیز تسهیل خواهد شد.

یادآوری می‌شود صادرات ایران از طریق منطقه آزاد انزلی به ارمنستان نخ و الیاف نساجی، پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن است. قزاقستان از دیگر مقاصد صادراتی ایران برای محصولاتی چون سیمان سفید و رنگ شده به‌طور مصنوعی، انواع مصالح ساختمانی، خرمای کبکاب و مضافتی، پسته، پشم شیشه، کشمش، هندوانه، پلی‌کلرور وینیل است و محصولاتی چون آهن یا فولاد غیر‌ممزوج و دانه گندم سخت از این کشور وارد می‌کند. از دیگر کشورهای اتحادیه الکترونیکی بین بورسی که صادرات و واردات به آن وجود دارد کشور بلاروس است؛ این کشور کاغذ روزنامه به شکل رول یا ورق به ایران صادر می‌کند و در عوض کشمش، پسته، خرما، ماشین‌های شیردوش، اجزا و قطعات ماشین‌آلات و ادوات وارد می‌کند.

بررسی آمار گمرکات نشان می‌دهد بلاروس صرفا برای صادرات برخی محصولات کشاورزی (عمدتا خرما، کشمش و پسته) می‌تواند به‌عنوان کشور و بورس هدف مورد بررسی دقیق تر قرار گیرد.

در میان کشورهای مورد بررسی کشور قزاقستان پتانسیل بسیار بالاتری برای توسعه تجارت و همکاری‌های بورسی دارد؛ از این‌رو، این کشور در میان کشورهای عضو اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU) توجه جدی‌تری را می‌طلبد و پتانسیل بالایی برای گسترش روابط با بورس کالای این کشور وجود دارد.

تجارت ایران با کشور قرقیزستان نه برای صادرات و نه واردات از منطقه آزاد انزلی، محدود است؛ اما بررسی آمار سایر گمرکات نشان می‌دهد که حداقل در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۳، قرقیزستان پذیرای برخی محصولات کشاورزی و سیمان از ایران بوده است.

کشور ارمنستان نیز بازار نسبتا مناسبی برای برخی محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی ایرانی بوده است و معمولا کالای شاخصی از این کشور وارد ایران نمی‌شود. بررسی آمار سایر گمرکات نیز موید همین مطلب است.

عضویت در نهادهای بین‌المللی می‌تواند مزایای بسیاری را برای بورس کالای ایران به همراه داشته باشد؛ از جمله این مزایا می‌توان به کسب اعتبار بین‌المللی، ارتقای جایگاه بورس در منطقه، جذب فعالان بالقوه به بازار در راستای توسعه بازار و... اشاره کرد.

اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU) یکی از نهادهای بین‌المللی است که پیشنهاد عضویت بورس کالای ایران در آن نهاد مطرح شده است.

به نظر می‌رسد، بورس کالای ایران برای بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های این اتحادیه، لازم است اولا مقدمات ارتباط با سایر بورس‌ها را از ابعاد مختلف مطالعاتی، حقوقی، ICT و... فراهم کند؛ دوم اینکه بیشتر تمرکز خود را معطوف به برقراری ارتباط و توسعه تعامل با بورس‌هایی کند که مبادلات تجاری ایران با کشورهای متبوع آنها بیشتر از سایرین است، چرا‌که بورس‌ها در بهترین حالت، صرفا بستری برای انجام معاملات بین‌المللی هستند و تلاش در جهت هدایت معاملات بین‌المللی بین این کشورها به مسیر بورس‌ها، می‌تواند تا حد زیادی راهگشا باشد و توسعه بازار در حوزه معاملات بین‌المللی را برای بورس کالای ایران به ارمغان آورد.