مسعود عیدی

کارشناس مدیریت پیگیری تخلفات سازمان بورس و اوراق بهادار

سنا: سامانه رسیدگی به شکایات سازمان بورس و اوراق بهادار «سمتا» در راستای، حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران راه‌اندازی و اجرایی شده است. حمایت از سرمایه‌گذاران یکی از عناصر تعیین‌کننده در بهبود شاخص «سهولت انجام کسب‌و‌کار» است و با توجه به دغدغه‌های موجود و از آنجا که قانون یا آیین نامه یا دستورالعمل خاصی درخصوص رسیدگی به شکایات سهامداران و سرمایه‌گذاران وجود ندارد، ریاست سازمان و مدیریت پیگیری تخلفات، این مهم را برای تحقق بازاری کارآ و شفاف لازم می‌دانند. بنابراین، با هدف حمایت از سرمایه‌گذار مخصوصا سرمایه‌گذار خرد، سازمان بورس و اوراق بهادار به بهبود این شاخص در بازار سرمایه کمک شایانی می‌کند. یکی از عناصری که در بهبود شاخص حمایت از سرمایه‌گذار اهمیت زیادی دارد، شاخص «سهولت دادخواست توسط سهامداران» است که با اجرایی شدن ثبت شکایات حقوقی به‌صورت اینترنتی، شاخص مذکور ارتقای مثبتی می‌یابد.

همچنین شاخص حمایت از سرمایه‌گذار به‌صورت غیر مستقیم بر بهبود شاخص «توسعه نوآوری و پیشرفته بودن بازار مالی» که خود از عناصر اصلی شاخص «رقابت‌پذیری» است، تاثیر بسزایی دارد. در مجموع با بهبود یافتن شاخص‌های یاد شده اخیر، شاخص پیشرفته بودن بازار مالی به سمت حداکثر سیر می‌کند. در نتیجه به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم بر عناصر اصلی ارتقای بازار سرمایه از جمله هزینه استفاده از خدمات مالی، بستر‌سازی افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران، بهبود نظارت عالی بر بازار سرمایه و در نهایت کارآیی تاثیر مثبت می‌گذارد. سامانه سمتا در پرتو حمایت حداکثری از سرمایه‌گذار خرد ایجاد شده است و سهامداران و سرمایه‌گذاران محترم می‌توانند شکایات خود را در این سامانه درج و ثبت کنند. ایجاد شبکه منسجم برای شکایت و دریافت پاسخ در بستر محیط اینترنتی باعث کاهش هزینه به مقدار بسیار زیاد از سهامداران می‌شود که نیاز آنها به حضور در ارکان بازار سرمایه را تا حد بسیار زیاد کاهش می‌دهد.

سهامداران در صورت دارا بودن مستندات کافی، می‌توانند اقدام به ثبت شکایت به‌صورت شفاف و دقیق در سامانه کنند. در صورتی که مستندات ارسالی شاکیان کافی نباشد یا شکایت کلی و مبهم باشد یا شاکی ذی‌نفع نباشد، کارشناسان مدیریت پیگیری تخلفات که مسوول رسیدگی به شکایات حقوقی ثبت شده در سامانه‌اند، اقدام به رد شکایت و مختومه نمودن آن می‌کنند. بنابراین شاکیان باید تمام اطلاعات خواسته شده در سامانه سمتا را تکمیل کنند. همچنین لازم است متن شکایت به‌صورت دقیق، شفاف و خالی از ابهام درج شود. سهامداران حقیقی و حقوقی در صورتی که اختلافی بین آنان و کارگزاران، بازارگردانان، ناشران و... ایجاد شود، طبق ماده ۳۶ قانون بازار باید از طریق هیات داوری حل و فصل کنند و لازمه شروع این پروسه، رسیدگی مقدماتی در کمیته سازش کانون کارگزاران است. بنابراین توصیه می‌شود برای جلوگیری از اتلاف وقت، از ثبت اختلافات در سامانه اخیر خودداری کنند.

همچنین توصیه می‌شود سهامداران برای ثبت شکایت درخصوص سود طلبکاری خود از شرکت‌ها، به این نکات توجه کنند:

الف) طبق ماده ۲۴۰ لایحه اصلاحی قانون تجارت، باید هشت ماه از مجمع عمومی سالانه شرکت گذشته باشد تا شکایت حقوقی آنان قابلیت پیگیری پیدا کند. بنابراین، شکایاتی که قبل از اتمام موعد قانونی ثبت شود، قابلیت پیگیری حقوقی ندارد.

ب) اطلاعات سهامداری خود را به‌صورت دقیق به شرکتی که سهام آن را دارند، ارائه دهند تا در زمان پرداخت سود از سوی شرکت مشکلی رخ ندهد.

ج) ثبت شکایت درخصوص «عدم پرداخت سود»، صرفا آغاز رسیدگی به جنبه تخلفاتی است و نه ضمانت در دریافت سود؛ دریافت سود از طریق ثبت شکایت مستلزم طی تشریفات حقوقی لازم است، بنابراین سهامدارانی که مایل به اخذ سود طلبکاری از ناشر و خسارت آن هستند، باید اقامه دعوی حقوقی در هیات داوری کنند و همان طور که گفته شد شروع فرآیند اخیر از طریق کانون کارگزاران صورت می‌پذیرد. با رعایت این نکات بسیاری از شکایات مربوط به عدم پرداخت سود رفع می‌شود و از نظر سرعت در پرداخت سود نقدی به نفع سهامدار خواهد بود.

همچنین در صورتی که با رسیدگی به شکایتی در مدیریت پیگیری تخلفات، تخلفی از سوی اشخاص تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار کشف شود، آن مدیریت طبق پیشبرد اهداف بند ۸ ماده ۷ و وظایفی که طبق ماده ۳۵ قانون بازار بر عهده دارد، به تخلف مذکور رسیدگی و حکم مقتضی را صادر می‌کند. به‌منظور کاهش ضرر به سهامداران و سرمایه‌گذاران که به‌طور گسترده در بعضی از بازه‌های زمانی مشاهده می‌شود، توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران با اطلاع کامل از قوانین و روند کلی بازار سرمایه و رصد اطلاعات از مراجع معتبر از جمله «سامانه کدال» و آگهی‌های منتشره، اقدام به کسب اطلاعات کنند.

علاوه بر این، درخصوص شکایاتی که در حوزه کارگزاران پیش می‌آید، این مهم را متذکر می‌شویم که پرداخت‌های مبالغ جهت خرید سهام یا انواع سرمایه‌گذاری از طریق کارگزاری صرفا با حساب‌های کارگزاری (دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار) انجام پذیرد و از پرداخت وجه به اشخاص حقیقی به هر عنوان پرهیز شود. همین‌طور مشاوره‌های خود را از افراد ذی‌‌صلاح دریافت کنند و به شایعات در محیط‌های گوناگون از جمله محیط‌های عمومی کارگزاری یا شبکه‌های اجتماعی (تلگرام و وبلاگ‌های بورسی) توجه نکنند و بر‌اساس دانش و علم به حوزه بازار سرمایه وارد شوند. در بخش دوم معرفی «سامانه سمتا»، به تبیین و توضیح انواع شکایات حقوقی و نحوه ثبت دقیق آن اشاره خواهد شد.