دنیای اقتصاد-هاشم آردم: شاخص کل بورس تهران طی معاملات روز گذشته بازار سهام با افت ۲۰۰ واحدی مواجه شد و به عدد ۷۸ هزار و ۴۹ واحد رسید. با احتساب این افت، حالا شاخص بورس در کمترین میزان خود از ۲۸ مهر ماه سال جاری قرار گرفته است و زیان متوسط بورس تهران از ابتدای سال جاری به ۷۴/ ۲ درصد رسید. اگرچه بازگشایی نماد بانک ملت، مهم‌ترین علت افت شاخص بورس در روز سه‌شنبه بود، اما به نظر می‌رسد ادامه افت دسته‌‌جمعی قیمت‌ها در بورس محرک‌های روانی نیز دارد. در واقع بازگشایی نماد بانک ملت باعث شده است که کل بازار واکنشی احساسی نشان دهد. ارزش نازل معاملات، روند منفی در نمادهای بزرگ بازار و جدال اشخاص حقیقی و حقوقی در طرف‌های عرضه و تقاضای بازار، نشان‌دهنده واکنش احساسی بازار به بازگشایی نماد بانک ملت است.

تجربه‌ای که تکرار نشد!

بازگشایی نماد بانک ملت، ناخودآگاه، اذهان را به سوی تجربه بازگشایی نمادهای پالایشگاهی در سال ۹۳ رهنمون می‌کند. نمادهای عمده پالایشگاهی در پایان سال ۹۲ و ابتدای سال ۹۳ با ابهام طرح کیفی‌سازی مواجه شدند و یک به یک متوقف شدند. در آن برهه، نمادهای پالایشگاهی به‌طور متوسط تقریبا یک سال متوقف ماندند. در نهایت، اواخر سال ۱۳۹۳ بود که قرعه به نام بازگشایی نمادهای پالایشگاهی افتاد. در تاریخ ۲۵‌اسفند ۹۳ و با بازگشایی دسته‌‌جمعی نمادهای پالایشگاهی، شاخص کل بورس در یک روز تقریبا ۳۰۰۰ واحد افت کرد. درست یک روز بعد اشخاص حقیقی و حقوقی برای خرید سهام در نمادهای پالایشگاهی صف کشیدند. این در حالی بود که ابهامات این صنعت حل نشده باقی مانده بود. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران و خریداران حقوقی سهام پالایشگاهی در آن دوره، متأثر از تمایلات حمایتی، اقدام به خرید در این نمادها کردند. اشخاص حقیقی نیز با جذاب فرض کردن قیمت در این نمادها (با توجه به اینکه سهام پالایشگاهی در روز بازگشایی به‌طور متوسط ۵۰ درصد افت کرده بود) اقدام به قرار دادن سفارش خرید کردند. همین موضوع باعث شد که در مدت کوتاهی افت شدید نمادهای پالایشگاهی تا حدود قابل توجهی جبران شود.

روز گذشته، دومین روزی بود که نماد «وبملت»، پس از مدت‌ها مورد معامله قرار می‌گرفت. در روز بازگشایی، سهام بانک ملت با افت قابل توجه ۳۵ درصدی مواجه شده بود. با توجه به تجربه جذاب بازگشایی نمادهای پالایشگاهی، انتظار می‌رفت خریداران برای خرید سهام به شدت افت کرده بانک ملت تمایل نشان دهند. در ابتدای ساعات معاملات نیز کم و بیش این اتفاق افتاد. اما رفته‌رفته و با نزدیک شدن به پایان ساعات معاملات، فروشندگان آغاز به عرض اندام کردند. در حالی که قیمت پایانی «وبملت» تا نیمه‌های ساعات معاملات به ۲درصد مثبت نیز رسید، اما در نهایت تا نزدیکی‌های صفر تابلو کاهش پیدا کرد. با رفت و برگشت وبملت، هیجان فروش به سایر نمادهای بازار نیز سرایت کرد. به نظر می‌رسد که فعالان بازار دریافتند که قرار نیست افت قیمت سهام بانک ملت، به این زودی‌ها (دست‌کم مانند آنچه برای نمادهای پالایشگاهی تجربه شد) جبران شود.

رمزگشایی از رفتار بازار با وبملت

باید توجه داشت که بازگشایی نماد بانک ملت، اگرچه در مواردی با بازگشایی نمادهای پالایشگاهی مشابهت دارد، اما این بازگشایی ابعاد منحصر به فردی نیز دارد. اولا آنکه نمادهای پالایشگاهی به یکباره و به‌صورت دسته‌‌جمعی به تابلو معاملات بازگشتند و ریسک افت شاخص در یک روز تخلیه شد. اما حالا دست‌کم دو بانک مشکل‌دار دیگر موجود هستند که هنوز شرایط بازگشایی ندارند. به نظر می‌رسد فعالان بازار، یا دست‌کم بخشی از آنها، ترجیح می‌دهند تا زمان بازگشایی سایر نمادهای بزرگ بانکی دست نگه دارند. تا زمان تعیین تکلیف کل نمادهای بانکی بعید به نظر می‌رسد که فعالان بازار اقدام متهورانه‌ای انجام دهند. در سایر نمادهای بازار نیز، وضع به همین منوال است. از آنجا که فعالان بازار احساس می‌کنند با بازگشایی نمادهای بانک صادرات و تجارت نیز، شاخص کل با افتی محسوس مواجه خواهد شد، در برهه فعلی ترجیح می‌دهند بیشتر فروشنده باشند تا خریدار!

از سوی دیگر، اگرچه بانک‌ها و پالایشگاه‌ها از نظر بزرگی و اندازه قابل قیاس هستند، اما میزان سهام شناور بانک‌ها به مراتب از میزان سهام شناور پالایشگاه‌ها بیشتر است. به عبارت بهتر، تعداد بازیگران نمادهای بانکی به قدری بالاست که می‌توان ادعا کرد بازار سهام بانک‌ها نوعی از یک بازار رقابت کامل است. هر سطح قیمتی در نمادهای بانکی، برای خود خریداران و فروشندگانی دارد. لذا پس از گذشت یک روز از بازگشایی «وبملت»، نمی‌توان ادعا کرد که همه فروشندگان احتمالی از این نماد خارج شده‌اند. حالا دو روز است که نماد بانک ملت، پس از ۶ ماه توقف معامله می‌شود و ارزش معاملات آن در دو روز گذشته ۳۴ میلیارد تومان بوده است. این میزان ارزش معامله برای نمادی مانند «وبملت» چندان بزرگ به نظر نمی‌رسد. این نکته نیز ترجیح سهامداران بانک ملت به صبر را تایید می‌کند.

رفتاری غیرمسوولانه در یک برنامه تلویزیونی

پس از اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها، افت قیمت نمادهای بانکی در روز بازگشایی قابل پیش‌بینی بود. فعالان بازار از قبل می‌دانستند که با بازگشایی بانک‌ها بازار افت خواهد کرد. بحران بانکی نیز بر عمده سرمایه‌گذاران پوشیده نیست. اما هستند سرمایه‌گذارانی که بیشتر بر مبنای احساسات معامله می‌کنند. در چنین فضایی و درست همزمان با بازگشایی یک نماد بانکی، روی آنتن بردن برنامه‌ای چالشی که نتیجه بحث آن ناامید کردن سهامداران باشد، چندان عقلایی به نظر نمی‌رسد.

در گفت‌وگوی خبری سه‌شنبه شب که از شبکه دو سیما پخش شد، بارها به این جمله اشاره شد که اعتماد فعالان بازار از دست رفته است یا سهام درخور دیگری برای سرمایه‌گذاری در بازار وجود ندارد. در حالی که در حال حاضر قیمت‌های جهانی مساعدتر از گذشته هستند و برخی شرکت‌ها همچنان به افزایش درآمد فروش خوش‌بین هستند. در کنار این موضوع درآمد دولت از محل فروش نفت روز به روز در حال افزایش است و نرخ دلار نیز در ماه‌های گذشته رشد معناداری را به ثبت رسانده است. این مسائل می‌تواند اوضاع بهتری را برای برخی شرکت‌های حاضر در بورس تهران رقم بزند. از همه اینها گذشته، انتظار می‌رود با اصلاح ساختار مالی بانک‌ها، این موسسات نیز رفته‌رفته به جایگاه واقعی خود در اقتصاد کشور برگردند. اگرچه در حال حاضر ممکن است قیمت سهام برخی شرکت‌ها با افت مواجه شود، اما این قبیل نوسان‌ها در ذات سرمایه‌گذاری در بازار پرریسکی مانند بازار سهام وجود دارد. فضای ناامیدکننده‌ای که در برنامه تلویزیونی مذکور ترسیم شد، می‌تواند منجر به بروز رفتارهای احساسی در بازار سهام شده باشد.

مروری بر آمار معاملات دیروز

همان‌طور که اشاره شد، شاخص بورس در روز گذشته ۲۰۰ واحد افت کرد (معادل ۰.۲۶درصد) و این نماگر در عدد ۷۸ هزارو ۴۹ واحد ایستاد. این در حالی بود که شاخص هم‌وزن در روز گذشته با رشد ۲۷/ ۰ درصدی مواجه شد. در واقع این نمادها و صنایع بزرگ بودند که در روز گذشته افت بیشتری را ثبت کردند. از میان گروه‌های ۳۷گانه بورسی، شاخص ۲۰ صنعت با افت مواجه شد. بیشترین افت شاخص در روز گذشته برای گروه‌های بیمه و صندوق بازنشستگی، استخراج کانه‌های فلزی و قند و شکر اختصاص یافت. در طرف دیگر نیز ۱۴ صنعت با رشد شاخص مواجه بودند. در این میان سهامداران گروه‌های ساخت دستگاه‌های ارتباطی، استخراج سایر معادن و سایر واسطه‌گری‌های مالی بیشترین بازدهی را کسب کردند. بیشترین ارزش معاملات نیز برای گروه‌های بانکی، فلزات اساسی، خودرو و ساخت قطعات و محصولات شیمیایی رقم خورد. این در حالی بود که ارزش معاملات بورس رقمی بالغ بر ۱۵۰ میلیارد تومان بود.

تثبیت «آیفکس»

همچنین آخرین روز معاملاتی فرابورس در هفته جاری با نقل و انتقال ۲۰۹ میلیون و ۸۳۰ هزار سهم در ۲۵ هزار و ۸۷ دفعه به ارزش یک هزار و ۳۷۲ میلیارد ریال به پایان رسید. معامله‌گران در بازار سهام شاهد خرید و فروش ۱۱۲ میلیون سهم به ارزش ۳۰۸ میلیارد ریال بودند که این میزان معامله در ۱۹ هزار دفعه انجام شد. نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه گوهران امید با نقل و انتقال ۱۷ میلیون سهم در حالی پرمعامله‌ترین نماد شناخته شد که نماد شرکت پاکدیس با دادوستد ۲۹ میلیارد ریال بیشترین ارزش دادوستد سهام را به دست آورد.

شاخص کل فرابورس نیز پس از افت و خیزهای مکرر کمتر از نیم واحد افت کرد تا به این ترتیب آیفکس در همان ارتفاع روز گذشته یعنی ۸۳۷ واحدی بایستد. نمادهای «هرمز»، «شراز» و «خراسان» در حالی بالاترین تاثیر منفی بر شاخص تا سطح یک‌درصد را به جا گذاشتند که معاملات مثبت در نمادهای «بپاس» و «دماوند» از افت بیشتر آیفکس جلوگیری کرد. همچنین در روز گذشته نماد «غدیس» نیز که با رشد قیمتی حدود ۵ درصد روبه‌رو شد در حالی به‌عنوان پربیننده‌ترین نماد شناخته شد که بررسی معاملات آن نشان می‌دهد معامله‌گران حقیقی به ترتیب مشارکت ۸۷ و ۸۴ درصدی در خرید و فروش این نماد داشتند.

روز گذشته بازار اوراق با درآمد ثابت میزبان معامله ۸۵۹ هزار ورقه به ارزش افزون بر ۷۸۰ میلیارد ریال بود. اسناد خزانه مرحله نهم در این بازار به میزان ۲۱۵ هزار ورقه به ارزش ۱۸۶ میلیارد ریال دادوستد شد که این حجم و ارزش از سایر نمادهای مورد معامله در این بازار بیشتر بود. تابلوی معاملاتی اوراق تسهیلات مسکن نیز خرید و فروش بیش از ۶۵ هزار ورقه تسه به ارزش ۵۰ میلیارد ریال را تجربه کرد. قیمت این اوراق در بازه ۷۴۰ تا ۷۷۲ هزار ریال دادوستد شد. در این تابلو تسه دی‌ماه ۹۵ بیشترین حجم و ارزش معامله را به میزان ۴۰ هزار ورقه به ارزش بیش از ۳۰ میلیارد ریال را شاهد بود.