در گفت‌وگو با مدیران اجرایی و نظارتی بازار بررسی شد
دلایل تغییر چهره معاملات بلوکی در بورس
گروه بورس- هدیه لطفی: حدود یک ماه و نیم پیش در روز ۱۲ مهرماه سال جاری، رقابت برای تصاحب بلوک یکی از شرکت های فرابورسی بین دو خریدار بالقوه در جریان بود که در اتفاقی عجیب ادامه رقابت به دلیل بررسی بیشتر خریداران و تغییر دستورالعمل معاملات عمده از سوی سازمان بورس متوقف شد.
عکس:آکو سالمی
گروه بورس- هدیه لطفی: حدود یک ماه و نیم پیش در روز ۱۲ مهرماه سال جاری، رقابت برای تصاحب بلوک یکی از شرکت های فرابورسی بین دو خریدار بالقوه در جریان بود که در اتفاقی عجیب ادامه رقابت به دلیل بررسی بیشتر خریداران و تغییر دستورالعمل معاملات عمده از سوی سازمان بورس متوقف شد. این اتفاق با اعتراض بسیاری از فعالان تالار شیشه ای مواجه شد و بسیاری از معامله‌گران اعتقاد به دستوری بودن توقف معاملات داشتند، اما مسوولان سازمان بورس و خصوصی‌سازی این موضوع را به شدت رد کرده و اعلام کردند که برای رعایت حقوق سهامداران این تصمیم گرفته شده است و شامل تمام عرضه‌های بلوکی می شود.
به این ترتیب در فردای آن روز ضوابط معاملات عمده در بورس و فرابورس مشتمل بر ۶ ماده و ۴ تبصره به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید و حال پس از گذشت حدود دو ماه از این جریان باید منتظر ماند و دید که با تصویب این دستورالعمل چه زمانی عرضه های بلوکی از سر گرفته می شود.
این در حالی است که سازمان بورس و اوراق بهادار تهران علت تغییر دستورالعمل معاملات عمده را وضع مقرراتی برای تبدیل بازار سرمایه به مکانی امن برای سرمایه‌گذاران می‌داند و معتقد است متناسب با قوانین پولشویی، خریداران باید احراز هویت شوند.
در واقع از این پس احراز هویت خریداران در کارگزاری ها صورت خواهد گرفت؛ به طوری که شرکت‌های کارگزاری مدارک و مستندات لازم را دریافت کرده و به بورس یا فرابورس تحویل داده و به سازمان نیز ارائه می‌دهد. سپس سازمان بورس در مهلتی که تا روز عرضه وجود دارد، مدارک را بررسی کرده و استعلام می‌کند؛ اگر منعی وجود داشته باشد از عرضه جلوگیری می‌شود ولی اگر منعی وجود نداشت عرضه طبق روال انجام خواهد شد.
همچنین به گفته رییس سازمان بورس، این سازمان قصد ندارد با تصویب دستورالعمل جدید روند معاملات عمده را کُند کند و بر این اساس ساز و کاری طراحی شده که از یک طرف معاملات عمده کند نشود و در عین حال برنامه‌ها سریع اعلام شود، به این ترتیب برنامه زمان‌بندی برای معاملات عمده مشخص شده است.
صالح‌آبادی معتقد است: سازمان بورس و اوراق بهادار به دنبال سخت‌گیری و مچ‌گیری نیست و در مقرراتی که وضع می کند به دنبال این است که بازار را به مکانی امن برای سرمایه‌گذاران تبدیل کند که این از وظایف ذاتی سازمان بورس است.
حال برای روشن تر شدن این موضوع به سراغ نهادهای اجرایی بازار سرمایه رفته و نظرات آنها را نیز درباره دستورالعمل جدید معاملات سهام بلوکی جویا شدیم که درگزارش زیر از نظرتان می‌گذرد.
اطمینان‌بخشی در معاملات بلوکی
معاون نظارت بر عملیات بورس اوراق بهادار درخصوص دستورالعمل جدید معاملات بلوکی تاکید کرد: کلیت دستورالعمل جدید معاملات بلوکی اطمینان‌بخشی در انجام معاملات بلوکی است که به صورت کنترلی و مدیریتی انجام خواهد شد.
علی صحرایی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» افزود: طبق دستورالعمل جدید در معاملاتی که قرار است مدیریت و کنترل یک شرکت واگذار شود، خریدار باید برنامه خود را برای اداره شرکت ارائه کند. همچنین خریدار باید مستندات مربوط به توان مالی در پرداخت اقساط را نیز به طور کامل داشته باشد تا مشکلی برای پرداخت مبلغ پیش نیاید.
وی با اشاره به اهمیت خریدار در معاملات بلوکی افزود: یکی از شرایط دیگری که در این دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته است، برخورداری از تخصص کافی است تا خریدار بتواند پس از ورود به شرکت همچنان زنجیره تولیدی که وجود داشت را ادامه دهد. از سوی دیگر عدم ایجاد انحصار، رعایت مقررات بازار سرمایه و بررسی موارد مربوط به قانون مبارزه با پولشویی از دیگر جزئیاتی است که در دستورالعمل جدید معاملات بلوکی بر آن تاکید شده است.
صحرایی درخصوص تفاوت دستورالعمل جدید معاملات بلوکی با گذشته تصریح کرد: در گذشته در آیین‌نامه پذیرش بورس، آیین‌نامه انتقال مالکیت بیش از ۵۰ درصد مورد تاکید بود که طبق این دستورالعمل هنگامی که مالکیت ۵۰ درصدی منتقل می‌شد سهامداران جدید تعهد خرید سهامداران خرد را باید به سازمان می‌دادند که در انتقال بلوک کاشی حافظ و نساجی بروجرد، خریداران این تعهد را برای حمایت از سهامداران خرد دادند.
معاون نظارت بر عملیات بورس اوراق بهادار افزود: در همین حال سازمان خصوصی‌سازی لیستی از بدهکاران و خریدارانی که به تعهدات خود در انجام معاملات بلوکی عمل نکرده‌اند را در اختیار شرکت بورس و سازمان بورس قرار می‌دهد تا این افراد حق شرکت در رقابت‌ها را نداشته باشند. به این ترتیب در دستورالعمل جدید تلاش شده تا افراد ذی‌صلاح بتوانند با حضور در رقابت‌های بلوکی به عنوان سهامداران جدید، مدیریت شرکت‌های در حال واگذاری را بر عهده بگیرند.
صحرایی در پایان تصریح کرد: بر این اساس خریداران حداکثر تا ۶ روز کاری قبل از زمان انجام معامله بلوکی باید تقاضای خود را به سازمان بورس و شرکت بورس ارائه کنند تا شرایط حضور آنها در رقابت بررسی شود. این در حالی است که در گذشته خریداران در هر لحظه از رقابت می‌توانستند وارد شوند.
حفظ حقوق سرمایه‌گذاران
رییس اداره نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما درخصوص تغییر دستورالعمل معاملات عمده گفت: این دستورالعمل در مورد ضوابط مربوط به نحوه مشارکت خریداران در معاملات عمده بوده و کنترل‌هایی است که قبل از انجام معاملات عمده صورت می‌گیرد.
محمودرضا خواجه‌نصیری مهم‌ترین مزیت این دستورالعمل را حفظ حقوق سرمایه گذاران دانست وعنوان کرد: مهم‌ترین مزیت این دستورالعمل حفظ حقوق سرمایه‌گذاران برای همیشه است، فارغ از اینکه معامله عمده در یک مقطع انجام می‌شود.
وی در ادامه افزود: بحث مربوط به معاملات عمده از جمله مباحثی است که از نظر تغییر مالکیت بالقوه و بالفعل سهامداران حائز اهمیت است.
خواجه‌نصیری ادامه داد: بحث تغییر مدیریت، مالکیت یا هر تغییر و تحولی در حوزه نظارت شرکت‌های عضو بازار سرمایه، ممکن است تنها یک بار در طول تاریخ فعالیت آن شرکت رخ دهد و چون اتفاق نادری است از جنبه اهمیت بالاتری برخوردار است.
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر باید حقوق سهامداران خرد نیز در این شرکت‌ها رعایت شود؛ بخش عمده‌ای از سهام شرکت‌ها در دست سهامداران خرد است که این سهامداران با تغییر مدیریت و مالکیت شرکت نگران از دست دادن سهام خود هستند؛ بنابراین باید مقدماتی انجام شود تا مالکان جدید این شرکت‌ها به طور کامل بررسی شوند، تا حقوق این نوع سهامداران نیز رعایت شود.
وی در ادامه گفت: ایجاد فضای امن و در راستای آن اطمینان سرمایه گذاران از تغییرات عمده مدیریتی در شرکت‌ها به نفع شرکت و بازار سرمایه و در نهایت رعایت حقوق سرمایه گذاران خرد است و این اصلی است که در هر جای دنیا به آن توجه می‌شود.
این مقام مسوول در سازمان بورس در ادامه اضافه کرد: در این شرایط، اگر قرار است سهام مدیریتی شرکتی توسط سهامداران عمده خریداری شود باید با لحاظ کردن حقوق سهامداران جزء باشد و فرآیند تغییرات آن به گونه‌ای باشد که در جهت حفظ منافع شرکت و سرمایه‌گذاران باشد.
وی خاطرنشان کرد: چنانچه جابه‌جایی مالکیت سهام به درستی صورت نگیرد نه تنها به زیان آن شرکت تمام خواهد شد، بلکه مجموع بازار سرمایه هم زیر سوال خواهد رفت.
کنترل توسط دیگر ارگا‌ن‌ها
وی در ادامه اظهاراتش انجام این دستورالعمل جدید را نیازمند همکاری تمام دستگاه‌های مربوطه دانست و گفت: اقداماتی که در این راستا توسط سازمان بورس انجام می‌شود به عنوان تایید صلاحیت نیست، بلکه اقدامات کنترلی در راستای مدیریت و اداره شرکت‌ها بوده و بخشی از آن به نوعی پیش‌بینی‌های قبل از معاملات است که حتما باید با دقت و نظر بیشتری در ضوابط مشخص شود.
وی افزود: سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل جدید عرضه بلوکی سهام را به تصویب رسانده، اما سایر ارگان‌های عرضه‌کننده و متصدیان عرضه‌های بلوکی و همچنین تامین اجتماعی، بانک‌ها و شرکت‌های بیمه باید کنترل شدیدی در این رابطه داشته باشند.
شفافیت بالا و وضوح رقابت
مدیر بازار فرابورس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به تفاوت‌های موجود در دستورالعمل جدید معاملات بلوکی سهام نسبت به قبل، اظهار کرد: با توجه به این موضوع که تا قبل از تصویب دستورالعمل جدید معاملات عمده، صلاحیت خریداران نهایی چه از نظر اهلیت و توانایی در اداره شرکت خریداری شده و چه از نظر مقررات پولشویی و عدم سوء سابقه و عدم قرار داشتن در لیست بدهکاران عمده بانکی، پس از رقابت و تعیین خریدار صورت می‌پذیرفت، این امر موجبات ایجاد خلل در فرآیند رقابت و عرضه سهام شرکت‌ها را فراهم می‌کرد.
بهنام محسنی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» افزود: با تصویب مقررات جدید در عرضه‌های عمده، کنترل موارد مذکور به زمانی قبل از آغاز رقابت خرید سهام منتقل شده است، تا به این صورت علاوه بر شفافیت و وضوح رقابت، افراد واجد شرایط خرید سهام در رقابت وارد شده و خللی هم به روند رقابت و عرضه سهام شرکت‌ها وارد نشود.
وی خاطر نشان کرد: ما این را به فال نیک گرفته و انتظار داریم که این موضوع روند رقابت و عرضه شرکت‌ها را در بستری شفاف، عادلانه و به دور از هرگونه ابهام و تردید قرار دهد.
محسنی در ادامه تصریح کرد: آنچه مسلم است مجموعه سازمان بورس و فرابورس نسبت به اجرای ضوابط جدید خوش بین هستند.
اصلاح، تغییر و تکمیل
ناظر بازار فرابورس در ادامه اظهاراتش با اشاره به جزئیات بیشتر این دستور العمل، گفت: بیشترین تمرکز مقررات جدید معاملات عمده، بر رعایت مقررات پولشویی، مقابله با بدهکاران عمده بانکی و حضور اشخاص با انگیزه‌های موثر و سالم جهت سازماندهی شرکت‌ها است.
محسنی ادامه داد: درخصوص شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و پولشویی، در ابتدای راه هستیم، البته کارهای بسیار خوبی انجام شده است.
وی افزود: به هر حال در تدوین این مقررات، تمامی تلاش‌ها جهت جلوگیری از حضور افراد فاقد صلاحیت در شرکت‌های عرضه شده صورت پذیرفته است، اما این به معنای صفر شدن احتمال این موضوع نخواهد بود و مقررات و رویه‌ها همیشه نیازمند اصلاح، تغییر و تکمیل شدن هستند.
محسنی در ادامه افزود: اصلاح، تغییر و تکمیل قوانین و دستورالعمل‌ها، فرآیندی است که همواره باید به صورت مستمر توسط نهادهای ناظر و قانونگذار پیگیری شود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه ما در اجرای قوانین و مقررات پولشویی در ابتدای راه هستیم، می‌توان عمده دلیل این تغییرات را در اعمال مقررات پولشویی بر مقررات معاملات عمده سهام در بازار سرمایه جست‌وجو کرد. به هر حال سازمان بورس و شرکت فرابورس ایران، به عنوان نهادهای ناظر بر اجرای مقررات در بازار سرمایه، باید دغدغه‌ها و نگرانی‌های قانونگذار در همه زمینه‌های قوانین را پاسخ مناسبی دهند و بستر اجرای آن قوانین را فراهم سازند. اما آنچه مسلم است اینکه همه فعالان اقتصادی در نهایت از اجرای این قوانین نفع خواهند برد.
مدیر بازار فرابورس در پاسخ به این سوال که آیا این سیاست جدید نمی‌تواند به عاملی محدود‌کننده برای انجام عرضه‌های بلوکی در بازار منتج شود و به عنوان مثال عرضه‌کننده سهام ترجیح می‌دهد که بلوک قابل فروش خود را به صورت خرد و تدریجی در بازار سرمایه عرضه کند؟ گفت: در واقع شرکت‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ شرکت‌های «سهامی خاص» و شرکت‌های «سهامی عام».
محسنی ادامه داد: شرکت‌های «سهامی خاص»، به دلیل عدم درج و پذیرش در بازارهای فرابورس، امکانی برای عرضه خرد و تدریجی سهام خود در بازار سرمایه ندارند و در مورد شرکت‌های سهامی عام نیز عرضه تدریجی سهام فرآیندی زمان بر و هزینه بر است که مستلزم متحمل شدن هزینه از دست دادن فرصتِ افزایش قیمت سهام در فرآیند رقابت عرضه‌های عمده است.
تبعیضی در کار نیست
محسنی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه چرا خریداران باغمیشه و آس‌پ که قبل از دستورالعمل جدید معامله بلوکی داشتند تایید صلاحیت شدند، اما خریداران ذوب‌آهن به‌رغم انجام رقابت در میانه معاملات با منتفی شدن معامله مواجه شدند؟ گفت: توقف فرآیند معاملات عمده در خصوص کلیه شرکت‌ها و بدون تبعیض صورت پذیرفت؛ در تاریخ ۱۲ مهرماه سال جاری، رقابت عرضه عمده «شرکت ذوب‌آهن اصفهان»، رقابت عرضه یکجا و عمده «شرکت صنایع چوب خزر کاسپین»، قطعیت معاملات شرکت‌های «آس‌پ» و «شهرسازی و خانه‌سازی باغمیشه» و همچنین عرضه یکجا و عمده شرکت «تامین ماشین‌آلات ساختمانی و نصب تامکو» به صورت همزمان معلق شد.
وی ادامه داد: بعد از ابلاغ دستورالعمل جدید معاملات و با توجه به اینکه در عرضه‌های عمده معلق شده، تنها معاملات عمده دو شرکت «آس‌پ» و «شهرسازی و خانه‌سازی باغمیشه» انجام شده و برنده معامله عمده مشخص شده بود و با توجه به اینکه خریداران آن دو شرکت، حائز شرایط ضوابط و دستورالعمل جدید معاملات عمده بودند، با نظر سازمان بورس، فرابورس اقدام به قطعیت معاملات آنها کرد.
ناظر بازار فرابورس خاطرنشان کرد: بدیهی است با توجه به اینکه عرضه عمده سهام سایر شرکت‌های یاد شده، در مرحله رقابت متوقف شده بود، عرضه سهام آن شرکت‌ها باید باردیگر از سر گرفته شود.
برخی از تغییرات رخ داده در دستورالعمل جدید
ماده ۲: متقاضیان خرید سهام در معاملات عمده باید واجد شرایط زیر باشند:
۱: رعایت مقررات پولشویی در تجهیز منابع مالی جهت خرید در معامله عمده
۲: نداشتن سوء‌پیشینه جرائم مالی شامل کلاهبرداری، اختلاس، خیانت در امانت، جرائم موضوع فصل ششم قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، سرقت، جعل، استفاده از سند مجعول، پولشویی، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب و دریافت یا پرداخت رشوه
۳: نداشتن بدهی های معوق عمده به شبکه بانکی، بیمه تامین اجتماعی، سازمان امور مالیاتی و سازمان خصوصی‌سازی
۴: نداشتن سابقه تخلفات با اهمیت در بازار اوراق بهادار به ویژه در اداره اشخاص تحت نظارت یا عدم ایفای تعهدات در معاملات عمده قبلی بر خلاف مقررات که منجر به صدور حکم انضباطی در مراجع رسیدگی به تخلفات در سازمان شده باشد.
۵: داشتن توان مالی مناسب
۶: داشتن برنامه اداره شرکت درخصوص معاملات عمده کنترلی
۷:عدم ایجاد انحصار پس از انجام معامله عمده
۸: افشای هرگونه فعالیت مستقیم یا غیرمستقیم در موضوع فعالیت شرکتی که سهام آن عرضه می‌شود.
ارسال نظر