دکتر موسی بزرگ‌اصل *

در آغاز بحران، انگشت اتهام بسیاری از سیاستمداران و موسسات مالی، حرفه حسابداری را نشانه گرفته بود و اتهامات سنگینی را بر حسابداران به خصوص مراجع تدوین استاندارد وارد ساختند.

آنها استفاده از ارزش‌های منصفانه در حسابداری را از عوامل اصلی بحران معرفی کردند. مسوولان مراجع تدوین استاندارد به خصوص آقای دیوید توئیدی رییس هیات استانداردهای بین‌المللی حسابداری و آقای رابرت هرز رییس هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا چنین انتقادی را شتابزده و غیرکارشناسی دانستند و در مقابل آن محکم ایستادند. به اعتقاد آنها ریشه بحران در اعطای وام‌های نادرست بود نه گزارش نتایج آن. در نهایت مراجع تدوین استاندارد به خوبی از حسابداری ارزش منصفانه دفاع کردند و تنها به اصلاحات جزئی رضایت دادند.

اما خطرات ناشی از پس‌لرزه‌های بحران مالی همچنان در کمین حسابرسان است و شعله‌های بحران به سوی آنها زبانه می‌کشد. حسابرسان چون مسوولیت تضامنی دارند در چنین بحران‌‌هایی بسیار آسیب‌پذیرند. اگر چه در غرب همین آسیب‌پذیری و ترس از تعهدات قانونی، عامل بزرگ شدن موسسات حسابرسی و ادغام مکرر آنها بوده است ولی موجودیت آنها را هم به خطر می‌اندازد. گردباد انرون، موسسه حسابرسی ۹۰ ساله آرتوراندرسون را در هم پیچید و نابود کرد و این زنگ خطر بسیار ناگواری برای حسابرسان بود.

مسوولان تصفیه نیوسنچری، (New Century) که فروپاشی آن دو سال پیش حامل پیامی در مورد آشفتگی کنونی بود، ادعای یک میلیارد دلاری را علیه موسسه حسابرسی KPMG مطرح کردند. استفاده از روش‌های حسابداری نامناسب و شناسایی نکردن ذخیره کافی برای وام‌های اعطایی از جمله موارد طرح شده در این ادعا است.

آنها همچنین حسابرسان را متهم کرده‌اند که قبل از تکمیل کار، گزارش حسابرسی خود را صادر کرده‌اند. KPMG می‌گوید که چنین ادعایی پشتوانه ندارد و این بانک در کسب و کار خود شکست خورده است و ربطی به مسائل حسابداری ندارد.

فشارهای ناشی از این ادعاها باعث شده است که موسسات خود را به مرزهای جغرافیایی محدود نکنند و در پی استحکام بیشتر شبکه‌های بین‌المللی باشند. موسسه KPMG شبکه اروپایی خود را در آلمان، انگلستان، سوئیس، اسپانیا و هلند از نظر قانونی به هم متصل کرده است تا تاب و توان بیشتری برای مقابله با خطرات روزافزون و متغیر داشته باشد. خطر اصلی پیش روی حسابرسان در شرایط دوران رکود اقتصادی این است که شرکت‌‌ها برای دستکاری حساب‌‌ها بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند و این امر، خطر تحریف صورت‌‌های مالی را افزایش می‌دهد و در نتیجه حسابرسان باید با تیزبینی بیشتری استانداردهای حسابرسی به خصوص استاندارد حسابرسی مربوط به تقلب را به کار گیرند.

*عضو شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران