مجری اصل ۴۴ منتشر کرد
پرونده پنج ساله خصوصی‌سازی
برای نخستین بار از سوی مجری قانون اصل ۴۴ صورت گرفت
انتشار پرونده 5 ساله خصوصی‌سازی
نیمی از خصوصی‌سازی‌ها به «عدالت» رسید
گروه بورس-معصومه طاهرخانی: آخرین آمار خصوصی‌سازی‌های دولت نشان می‌دهد که سهام عدالت توانسته نیمی از واگذاریهای دولتی را به خود اختصاص دهد.
بر اساس گزارشی که در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان خصوصی سازی منتشر شده، آمار واگذاری ۶۸۳هزارمیلیاردریال سهام شرکت‌های دولتی به بخش‌های «تعاونی»، «خصوصی» و «عمومی غیردولتی» از سال ۸۴ تا نیمه اول تیر ماه ۸۹ ، مورد بررسی قرار گرفته است.
در این گزارش، آمار واگذاری سهام طی مدت قریب 5سالی که از فروش شرکت‌های دولتی می‌گذرد به تفکیک «بخش»، «روش عرضه»، «بازار عرضه»، «شرکت مادر تخصصی»، «وزارتخانه»، «طبقه‌بندی قانون اصل 44» و «صنعت» ارائه شده است.
سهام عدالت؛ شاگرد اول خصوصی‌سازی ایران
اما نگاهی به جدول واگذاری سهام به تفکیک «بخش» نشان می‌دهد که طرح سهام عدالت که فاز اجرایی آن از طریق بخش تعاون عملیاتی شده، توانسته به تنهایی بیش از نیمی از ارزش واگذاری‌ها را به خود اختصاص دهد.
بر این اساس از ۶۸۳هزارمیلیارد ریال سهامی که دولت طی این مدت فروخته، ۳۴۲هزارمیلیارد ریال آن به پرتفوی سهام عدالت منتقل شده است. اوج واگذاری سهام به پرتفوی «عدالت» نیز در فاصله سالهای ۸۵ تا ۸۷ صورت گرفته و در جداول سازمان خصوصی‌سازی عددی برای سالهای ۸۴، ۸۸ و نیمه اول ۸۹ ثبت نشده است.
رتبه بعدی بیشترین واگذاریهای سهام شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی صورت گرفته، به طوری که 3/32درصد از ارزش کل واگذاری‌ها از آن فعالان این بخش شده است. عمده واگذاریهای دولت به بخش خصوصی طی این مدت، 221هزارمیلیاردریال بود که سهم سال 88 با اختصاص 119هزارمیلیاردریال سهام به این بخش، بیشتر از سالهای دیگر بوده است.
اما «بخش عمومی غیردولتی» که عمدتا سهام خود را در قالب رد دیون از دولت دریافت کرده، رتبه سوم جداول آمار واگذاری «سهام به تفکیک بخش» را به خود اختصاص داده است. جمع کل ارزش سهام واگذار شده به این بخش از سال ۸۴ تا نیمه اول تیر ماه ۸۹، رقمی معادل ۱۱۹هزار میلیارد ریال بوده است.
بر این اساس دولت طی سالهای 86 و 87، بیشترین میزان واگذاری سهام در قالب رد دیون به نهادهای طلبکار خود داشته است. البته با توجه به اینکه در بودجه امسال سازمان خصوصی‌سازی واگذاری 5هزارمیلیارد تومان سهام در قالب رد دیون به پیمانکاران طلبکار از دولت پیش‌بینی شده، می‌توان سهم واگذاریهای این بخش طی سال جاری را بیش از سالهای گذشته برآورد کرد.
بورس عرضه‌ها را درو می‌کند
سازمان خصوصی‌سازی در بخش دیگر گزارش خود، واگذاری سهام به تفکیک «روش عرضه» را مورد بررسی قرار داده است. بر این اساس در میان روش‌های سه‌گانه «بورس»، «مزایده» و «مذاکره»، واگذاری از طریق بورس توانسته سهم 70درصدی داشته باشد.
به این ترتیب از ۶۸۳هزارمیلیارد ریال سهام فروش رفته شرکت‌های دولتی، ۵۰۳هزارمیلیارد ریال از طریق بورس به متقاضیان واگذار شده است.
البته بخشی از سهم بالای بورس را می‌توان به صراحت قانون اصل 44 بر این موضوع که «اولویت عرضه‌ها باید از طریق بورس باشد»، مرتبط دانست. قانون اصل 44 تاکید دارد که به دلیل شفاف بودن فضای رقابتی بورس، عرضه‌های دولتی باید از طریق این بازار به متقاضیان انجام شود.
همچنین فروش مزایده‌ای شرکت‌های دولتی توانسته سهم ۲۶درصدی از مجموع کل واگذاریهای دولت طی این مدت را با رقم ۱۷۸هزارمیلیارد ریالی تجربه کند.
اما واگذاریهای مذاکره‌ای تنها توانسته‌اند 4درصد از 683هزارمیلیارد ریال سهامی که دولت فروخته را به خود تخصیص دهند.
سال ۸۸ هم تنها سال فروش مذاکره‌ای شرکت‌ها بوده و سازمان خصوصی‌سازی رقمی معادل یک‌هزار و ۵۸۷میلیارد ریال را از بابت آن در جداول خود شناسایی کرده است. البته شاید بتوان شرایط خاص فروش مذاکره‌ای را عامل اثرگذاری در کم بودن سهم این بخش در مجموع کل واگذاریهای دولت دانست. چرا که مطابق قانون اصل۴۴، چنانچه سهام شرکتی قابلیت فروش از طریق مزایده را طی ۲بار آگهی رسمی نداشته باشد، مشمول واگذاری از طریق مذاکره می‌شود.
فقط «بلوک» می‌فروشیم
«واگذاری سهام به تفکیک بازار عرضه»، بخش دیگری از آمارهای تفکیکی سازمان خصوصی‌سازی است. بر اساس دسته‌بندی صورت گرفته از سوی قانون اصل ۴۴، سهام شرکت‌های مشمول واگذاری باید از سه طریق «بلوکی»، «تدریجی» و «ترجیحی» آماده واگذاری شوند.
به این ترتیب، ارزش واگذاریهای بلوکی دولت از سال 84 تا نیمه اول تیر ماه 89 نشان می‌دهد که سهم این بخش از 683هزارمیلیارد سهام فروش رفته، 653هزارمیلیارد ریال بوده است. به عبارت دیگر، 6/95درصد واگذاریهای دولت به صورت سهام بلوکی به متقاضیان فروخته شده است.
همچنین سهم بازارهای «تدریجی» و «ترجیحی» نیز به ترتیب ۷/۲درصد و ۴/۱درصد برآورد شده است.
سهم مادر تخصصی‌ها؛ از 300میلیون تا 125میلیارد تومان
بررسی وضعیت واگذاری شرکت‌های تابعه۲۳شرکت مادر تخصصی موضوع آمار بعدی سازمان خصوصی‌سازی است. بر اساس اطلاعات این جدول، در میان ۲۳ شرکت مادر تخصصی، «ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران» با ۱۲۵هزارمیلیارد ریال رتبه نخست و «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» با ۳میلیارد ریال رتبه انتهایی را کسب کرده‌اند.
گر چه نگاهی به آمار سال 89، به صراحت نشان می‌دهد که «پالایش و پخش» هنوز نتوانسته شرکتی را طی امسال روانه میز فروش کند. اما شرکت‌های مادر تخصصی «مخابرات» و «سازمان توسعه و نوسازی (ایمیدرو)» رتبه‌های دوم و سوم را در میان دیگر شرکت‌های مادر تخصصی از آن خود کرده‌اند. به طوری که شرکت مخابرات با واگذاری 115هزارمیلیارد ریال و «سازمان توسعه و نوسازی» با واگذاری 109هزارمیلیارد ریال، توانسته‌اند بعد از «پالایش و پخش» بیشترین ارزش واگذاری سهام شرکت‌های دولتی را به خود اختصاص دهند.
همچنین «وزارت آموزش و پرورش» با ۲۶میلیارد ریال، «سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای» با ۱۰۶میلیارد ریال و «شرکت ملی گاز» با ۳۵۲میلیارد ریال رتبه‌های آخر جدول بیشترین میزان ارزش واگذاری سهام را در اختیار دارند.
اما سهم سازمان خصوصی‌سازی نیز در میان شرکت‌های مادر تخصصی چندان بالا نیست و این سازمان طی سال 84 تا نیمه اول تیر ماه 89 توانسته 592میلیارد ریال از سهام شرکت‌های حاضر در پرتفوی خود را بفروشد. البته باید توجه داشت که بسیاری از شرکت‌های مادرتخصصی، سهام خاص را جهت واگذاری در اختیار ندارند.
نیمی از خصوصی‌سازی نفتی شد
نگاهی به آخرین وضعیت ارزش واگذاریهای سهام وزارتخانه‌های دولتی به صراحت از پیشتازی وزارت نفت خبر می‌دهد. این وزارتخانه توانسته در میان وزارتخانه‌های «آموزش و پرورش»، «ارتباطات»، «اقتصاد»، «بازرگانی»، «جهاد کشاورزی»، «راه و ترابری»، «صنایع و معادن» و «نیرو» با در اختیار داشتن 360هزارمیلیارد ریال از مجموع 683هزارمیلیارد ریال ارزش واگذاری‌ها، جایگاه نخست را به دست آورد. پیشتازی این وزارتخانه از آنجایی مشهودتر است که از زمان اجرای خصوصی‌سازی از سال 84 تا اوایل سال 89، «نفت» همواره در جداول عددی را برای واگذاری شرکت‌های تابعه‌اش درج کرده است. وزارتخانه‌های «صنایع» و «ارتباطات» به ترتیب با سهم 128هزارمیلیارد ریالی و 7/115میلیارد ریالی جایگاه‌های دوم و سوم را از آن خود کرده‌اند. وزارت آموزش و پرورش هم با فروش تنها 29میلیارد ریال از زیرمجموعه‌های خود به بخش‌های غیردولتی در رتبه انتهایی وزارتخانه‌های فعال در جریان خصوصی‌سازی قرار می‌گیرد.
وقتی «صدر» بر «ذیل» پیشی می‌گیرد
در قسمتی دیگر از گزارش سازمان خصوصی‌سازی به «آمار واگذاری به تفکیک طبقه‌بندی قانون سیاست‌های اصل44» اشاره شده است. بر اساس دسته‌بندی قانون اصل 44، شرکت‌های مشمول واگذاری در دو گروه شرکت‌های صدر اصل 44 (گروه دو) و شرکت‌های ذیل اصل 44 (گروه یک) تقسیم‌بندی شده‌اند. قانون مقرر کرده که تمام شرکت‌های بزرگ و سودده دولتی در گروه دو و شرکت‌های کوچک سودده و بعضا زیان‌دیده در گروه یک جهت فروش، دسته‌بندی شوند.
از طرف دیگر روش عرضه سهام شرکت‌های گروه دو از طریق بورس و شرکت‌های گروه یک به صورت ترکیبی از روش‌های بورس، مزایده و مذاکره، پیش‌بینی شده است.
در نهایت آمار خصوصی‌سازی سهام شرکت‌های دولتی از ابتدا تاکنون نشان می‌دهد که شرکت‌های گروه دو با در اختیار داشتن 450هزارمیلیارد ریال از جمع کل واگذاری‌ها، توانسته‌اند در رقابت با شرکت‌های گروه یک، پیشتاز باشند.
در کنار این امر، ارزش کل واگذاریهای دولت در قالب گروه یک طی این مدت، نیز رقمی معادل ۲۳۲هزارمیلیارد ریال بوده است.
«فلزات» اساسی خصوصی می شوند
نگاهی به بررسی وضعیت صنایع خصوصی شده طی مدتی که از عمر خصوصی‌سازی می‌گذرد، بیانگر سهم بالای «فلزات اساسی» در جریان واگذاری‌ها است. مطابق اطلاعات جدول «آمار واگذاری سهام به تفکیک صنعت»، « فلزات اساسی» توانسته با در اختیار داشتن ۲۷درصد از کل ارزش ۶۸۳هزارمیلیارد ریالی واگذاری‌ها، رتبه نخست را به خود اختصاص دهد.
نکته جالب قرار گرفتن صنعت «سایر» در جایگاه دوم است، به طوری که ارزش خصوصی‌سازی سایر صنایع توانسته بر صنایع اصلی پیشی بگیرد. به این ترتیب صنایع «فلزات اساسی» با 185هزارمیلیارد ریال، «سایر» با 136هزارمیلیارد ریال و «ماشین‌آلات و تجهیزات» با 115هزارمیلیارد ریال جایگاه‌های اول تا سوم جدول بیشترین صنایع خصوصی شده را کسب کرده‌اند.
فقط بخش خصوصی سهم می‌گیرد
اما در کنار آمار و اطلاعات خصوصی‌سازی‌های دولت از ابتدا تاکنون، گزارشی از روند واگذاری‌ها طی سه ماهه اول سال 89 ارائه شده است.
آمار عملکرد سازمان خصوصی‌سازی طی سه ماهه اول امسال حاکی از تحقق ۷/۱۱هزارمیلیارد ریال درآمد طی این مدت است. این درآمد تنها از محل واگذاری سهام به بخش خصوصی محقق شده و سهم بخش عمومی غیردولتی (رد دیون) و بخش تعاونی (سهام عدالت) طی این مدت، صفر بوده است. همچنین تعداد شرکت‌هایی که بابت درآمد ۷/۱۱هزارمیلیارد دلاری فروخته شده‌اند، معادل ۴۷ شرکت بوده که تنها به بخش خصوصی واگذار شده‌اند.
از سوی دیگر ارزش سهام ترجیحی واگذار شده طی این مدت معادل یک‌هزارمیلیارد ریال بود که معادل 337میلیون سهم برآورد می‌شود. البته در آمار ارائه شده از سوی سازمان خصوصی‌سازی اشاره‌ای نشده که سهم دولت، شرکت‌های مادرتخصصی و اقساط‌های سالهای گذشته از محل درآمد سه‌ماهه، چقدر است؟
این مساله در مورد آمار عملکرد کلی که در پاراگراف‌های قبلی به آن اشاره شد نیز، رعایت شده و تنها آمار کل واگذاری‌ها به صورت ۶۸۳هزارمیلیارد ریال عنوان شده است. به هر روی انتشار گزارش تفکیکی خصوصی‌سازی‌های دولت برای نخستین بار امری است که ضمن قابل تقدیر بودن، می‌تواند مورد توجه فعالان اقتصادی قرار گیرد.
ارسال نظر