در مسیر توسعه نرم‌افزاری بورس
گروه بورس- مجید اسکندری: امروزه می‌توان در مدت زمانی کوتاه و با استفاده از تلفن همراه در بازار سرمایه به خرید و فروش پرداخت و نرم‌افزارهای پیشرفته امکان ارتباط لحظه‌ای با بورس را برای همگان فراهم آورده‌اند. اما بد نیست بدانید بازاری که هم‌اکنون روزانه انجام حدود ۵۰ هزار معامله را به ثبت می‌رساند، روزگاری تنها شاهد دادوستد ۱۰۰ معامله در روز بود. معاملات دستی، حراج حضوری، تابلوی دست‌نویس و... همه مشخصه‌های بازاری بود که آن روزها «بورس» نامیده می‌شد اما همین بازار کوچک، اکنون رشد کرده، توسعه یافته و بخشی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است. از زمان تبدیل سیستم معاملات دستی به سیستم مکانیزه در بورس اوراق بهادار تهران، حدود ۲۰ سال گذشته و در این مدت، بازار سرمایه تحولات بیشماری را شاهد بوده است. بخشی از این تحولات در زمان تصدی نخستین دبیرکل بورس پس از انقلاب، رخ داد زمانی که احساس شد دیگر سیستم موجود جوابگوی تقاضای فعالان بازار نیست و باید برای رشد بازار چاره‌ای اندیشیده شود. در بررسی تاریخچه مسیر توسعه بازار، به نام «پرویز‌گلستانی» معاون اقتصادی و فنی بورس اوراق بهادار تهران برمی‌خوریم. یکی از پیشکسوتان بازار سرمایه و از چهره‌های فعال این بازار که باوجود کمترین امکانات گام‌های زیادی را برای هموار کردن مسیر توسعه بازار برداشت. «پرویز گلستانی» متولد ۱۳۱۸ آمل پس از طی تحصیلات مقدماتی در بابل در سال ۱۳۳۸ وارد دانشکده حسابداری و امور مالی شرکت نفت شد و در سال ۱۳۴۴ در مقطع فوق‌لیسانس از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد. او پس از پایان تحصیلات عالی وارد بانک توسعه صنعتی و معدنی (بانک‌صنعت و معدن فعلی) شد و تا سال ۵۴ در بخش‌های مختلف این بانک به ایفای مسوولیت پرداخت. آخرین سمت وی در این بانک مشاور مدیرعامل در امور اجرایی بوده است. گلستانی از سال ۵۴ تا ۵۸ به عنوان مدیرعامل یکی از بانک‌های منطقه‌ای به نام «بانک گسترش خزر» برگزیده شد و فعالیت کرد. این بانک که در زمینه اعطای تسهیلات و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های متوسط و کوچک به منظور توسعه مناطق شمالی ایران، فعالیت می‌کرد براساس قانون ملی شدن بانک‌ها به بانک صادرات استان واگذار شد و بار دیگر گلستانی به بانک توسعه صنعتی و معدنی بازگشت و در سال ۶۲ در این بانک به افتخار بازنشستگی نائل آمد. او تا سال ۷۰ در بخش خصوصی به فعالیت پرداخت و در اوایل سال ۷۰ وارد بورس تهران شد و به عنوان معاون اقتصادی و فنی دبیرکل بورس تلاش خود در بازار سرمایه را آغاز کرد. «سال ۷۰، آقای رجایی سلماسی، دبیرکل وقت بورس از من دعوت کرد تا با او در بورس همکاری کنم و من نیز پذیرفتم و در کنار ایشان، اقدامات زیربنایی زیادی به منظور توسعه بازار انجام دادیم. در سال ۷۱ نیاز به مکانیزه شدن معاملات بورس احساس شد؛ بنابراین بورس تصمیم گرفت به هر طریق ممکن یک سیستم پیشرفته و تمام مکانیزه را خریداری کند، اما موانعی بر سر این تصمیم وجود داشت که مهم‌ترین آن مشکلات مالی بود که این مشکلات با همکاری دکتر عادلی رییس کل وقت بانک مرکزی و رییس شورای عالی بورس برطرف شد. مشکل بعدی، انتخاب نرم‌افزار مناسب با توجه به نیازمندی‌های بورس تهران بود زیرا امکانات فنی بورس، اجازه نمی‌داد که هر نرم‌افزاری بتواند امکان پیاده‌سازی پیدا کند این موضوع نیز با همکاری دکتر عادلی حل شد و با توصیه ایشان شرکت ملی انفورماتیک به کمک بورس آمد. در این خصوص، کمیته‌ای با حضور آقای دکتر الهی و دکتر نجاتی (مدیران ارشد وقت شرکت ملی انفورماتیک) و اینجانب به نمایندگی از بورس، تشکیل شد.» گلستانی، همواره از همکاری دکتر عادلی با بورس تقدیر می‌کند؛ همان‌طور که فهیمی معاون وقت بورس نیز تاکید زیادی بر آن داشت. موضوعی که از ارتباط تنگاتنگ بازار پول و بازار سرمایه حکایت دارد و نشان‌دهنده عزم ملی مدیران وقت این دو بازار برای توسعه اقتصادی کشور است. گلستانی ادامه می‌دهد: «ابتدا به منظور تامین نیازمندی‌های بورس و در نظر گرفتن برنامه‌های توسعه آینده مطالعات عمیقی صورت گرفت. در سال‌های ۷۰ و ۷۱ معاملات به صورت دستی انجام می‌شد و تعداد معاملات از ۸۰ تا ۱۰۰ مورد فراتر نمی‌رفت، بنابراین پس از مشورت با کارگزاران و کارشناسان بورس به این نتیجه رسیدیم که نرم‌افزاری خریداری کنیم که بتواند تا ۲۵۰۰ معامله در روز انجام دهد. به این منظور کمیته یادشده مکاتباتی با بیش از ۱۲ بورس دنیا انجام داد. در این مکاتبات نیازمندی‌ها تعریف شد و در نهایت ۷ بورس از جمله بورس‌های پاریس، آمستردام، تورنتو، کرگری و مالزی پاسخ دادند. سپس من به اتفاق دکتر نجاتی با توجه به رزومه کاری موجود این بورس‌ها از ۵ بورس بازدید به عمل آوردیم و بار دیگر نیازمندی‌ها را ارزیابی و تجدیدنظر کردیم. ما به طور قطع نمی‌توانستیم از بورس پاریس یا بورس‌های بزرگ جهان، نرم‌افزار خریداری کنیم زیرا نرم‌افزار آنها حجم و قیمت بالایی داشت و ما باید درخصوص یک نرم‌افزار با قیمت پایین و قابل مدیریت مذاکره می‌کردیم. به این منظور با بورس کرگری کانادا که پایین‌ترین قیمت را ارائه کرده بود، وارد مذاکره شدیم و پس از موافقت هیات مدیره بورس قراردادی با بورس یادشده منعقد شد.» اما کار به همین جا ختم نمی‌شد و تازه اول راه بود! نرم‌افزار خارجی با الزامات بورس ما کاملا هماهنگ نبود و گلستانی و همکاران او راه دشواری پیش‌رو داشتند زیرا نرم‌افزار خارجی برای پیاده‌سازی نیاز به فارسی شدن و بومی‌سازی داشت. هیات مدیره بورس، تصویب کرد که یک شرکت مستقل به نام «شرکت خدمات بورس تهران» راه‌اندازی شود. با مشارکت بورس و شرکت خدمات انفورماتیک این شرکت راه‌اندازی شد و بنده با حفظ سمت به عنوان اولین مدیرعامل این شرکت انتخاب شدم. سپس از طریق فراخوان تعدادی متخصص نرم‌افزار استخدام کردیم که به زبان انگلیسی مسلط باشند و آنها را برای یک دوره آموزشی ۶ماهه به کارگری کانادا اعزام کردیم. تا طی این دوره بتوانند در زمینه بومی‌سازی نرم‌افزار و آموزش مسائل مربوط به آن مهارت‌های لازم را کسب کنند. گلستانی چنان وقایع یادشده را با شور و حرارت بازگو می‌کند که گویا همین دیروز رخ داده است. گرچه باید دانست او هنوز هم از روحیه سازنده و پرتحرکی برخوردار است. «نرم‌افزار جدید اوایل سال ۷۳ وارد مدار شد اما برای شروع به کار نیاز به ورود اطلاعات سهامداران از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس داشتیم. خوشبختانه اینجانب از طریق ارتباطات کاری و دوستانه‌ای که با مدیران این شرکت‌ها داشتم، این اطلاعات را به تدریج از شرکت‌ها دریافت و وارد سیستم کردیم. در بهره‌برداری از سیستم نرم‌افزاری، برای آن دسته از شرکت‌هایی که اطلاعات سهامداران را ارائه کردند همزمان با سیستم دستی به طور موازی و برای اطمینان از صحت انجام کار، نرم‌افزار جدید را به کار گرفتیم و سرانجام بهره‌برداری رسمی با حضور رییس‌جمهور وقت در خردادماه ۷۳ انجام شد؛ البته ادامه ورود اطلاعات به سیستم مکانیزه تا دو سال بعد ادامه یافت.» افزایش تعداد معاملات روزانه، نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های کارگزاران و معاملات روزانه اجرای دقیق آیین‌نامه معاملات، جلوگیری از حذف سهوی نوبت مشتریان در خرید و فروش سهام، امکان دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق معاملات و خریداران و فروشندگان و تسریع در پایاپای سهام و تسویه وجوه بخشی از دستاوردهایی بود که تلاش‌های گلستانی و همکارانش در راستای توسعه نرم‌افزاری بازار به همراه آورده بود. گلستانی اضافه می‌کند: «سپرده‌گذاری و پایاپای سهام و وجوه را من اولین بار در بورس تهران شروع کردم و گواهینامه موقت سهام را با همکاری همکاران خدمات بورس ابداع کردیم که موجب شد رونق زیادی در معاملات بورس به وجود آید. گلستانی درخصوص وضعیت فعلی بازار سرمایه می‌گوید: «پس از پایان ماموریت من در بورس در اواخر سال ۷۷ و اجرایی شدن قانون جدید بورس از سال ۸۵ به بعد شرکت خدمات بورس به دو شرکت «مدیریت انفورماتیک» و شرکت «سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه» تقسیم شد که خوشبختانه هر دو شرکت از مدیریت خوبی برخوردار هستند.» او بر این باور است که: «بعد از تصویب قانون جدید بورس امکانات زیادی برای مدیران بازار سرمایه کشور به وجود آمده است و خوشبختانه مسوولان ارشد بازار سرمایه توانسته‌اند نهادهای پیش‌بینی شده در قانون جدید را به تدریج راه‌اندازی و پیگیری کنند. گلستانی تفکیک مقام نظارتی بازار سرمایه از مقام اجرایی را یک کار بزرگ می‌داند و می‌گوید: «با توسعه بازار سرمایه، افزایش تعداد کارگزاران و نیروهای زیرمجموعه آنها و نیز افزایش تعداد ایستگاه‌های معاملاتی، شرایطی فراهم آمد که موجب شد نرم‌افزار جدیدی در سال‌های ۸۲ و ۸۳ خریداری، نصب و راه‌اندازی شود زیرا نرم‌افزار قبلی، دیگر جوابگوی بازار توسعه یافته نبود. گلستانی زحمات و تلاش‌های فراوان مسوولان ارشد سازمان بورس و شرکت بورس را قابل تقدیر می‌داند اما معتقد است: «به نظر می‌رسد بورس تهران هنوز نتوانسته است جایگاه شایسته خود را در نظام اقتصادی کشور پیدا کند و چنانچه با بورس‌های مشابه خاورمیانه مقایسه شود، درمی‌یابیم که هنوز به اقدامات زیادی برای توسعه نیاز دارد و به طور قطع مدیران فعلی می‌توانند این اشکالات را به تدریج رفع کنند. گلستانی مشکلات بازار سرمایه کشور را به چهار بخش اصلی تقسیم کرده و توضیح می‌دهد: «معاملات اعتباری از دو سال قبل با تصویب بورس در اختیار کارگزاران و مشتریان آنها قرار گرفته است اما دستورالعمل آن نیاز به بازنگری و نظارت بیشتری دارد.» او نبود مهارت‌های لازم نزد برخی از کارگزاران را به عنوان دومین مشکل مطرح کرده و می‌گوید: اگرچه مدیران عامل شرکت‌های کارگزاری که در حال حاضر تعداد آنها به حدود ۹۰ شرکت افزایش یافته اغلب تحصیلکرده و باصلاحیت هستند اما لازم است هم کارگزاران و هم دستگاه نظارتی بورس انجام معاملات توسط معامله‌گران و افرادی را که ایستگاه معاملاتی در اختیارد ارند با وسواس بیشتری پیگیری کنند. از دیدگاه گلستانی رشد بیش از ۵۰ درصدی شاخص بورس طی یک سال اخیر جای تامل دارد. او این موضوع را سومین مشکل بازار می‌داند و توضیح می‌دهد: «افزایش نرخ ارز طی ۶ ماهه دوم سال گذشته، افزایش نرخ تورم و بالا بودن حجم نقدینگی موجود در جامعه و کمبود جایگزینی برای سرمایه‌گذاری‌ها در دوره‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت موجب شده است که به شاخص بورس فشار وارد شود و به عبارت دیگر شاخص رشد کند اما باید قبول کرد که عوامل دیگری نیز در این باره تاثیر داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به رشد قیمت برخی سهم‌های شرکت‌های بزرگ بازار، نبود بازارسازان در بورس و نبود افراد دلسوز و با‌تجربه در شرکت‌های کارگزاری اشاره کرد. از سوی دیگر وجود صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری و تسهیلات اعتباری موجب شده است بدون جهت، تقاضای زیادی برای خرید سهام و در نهایت افزایش قیمت برخی سهم‌ها به وجود آید.» او سرانجام مشکلات اطلاع‌رسانی را چهارمین مشکل بازار دانسته و تاکید می‌کند: «باوجودی که اطلاع‌رسانی شرکت‌های بورسی در مقایسه با دهه ۷۰ به مراتب بهتر شده است اما هنوز مشکلاتی در زمینه ارسال به موقع اطلاعات به بازار هست و وجود برخی اطلاعات نهانی که در اختیار مدیران شرکت‌های بورسی است و به موقع به بازار اعلام نمی‌شود از جمله مواردی است که ضرورت دارد، دلسوزان بازار سرمایه به خصوص مدیران سازمان بورس و شرکت بورس توجه بیشتری به آن داشته باشند.» گلستانی با یادآوری این موارد می‌گوید: «البته مدیران سازمان باوجود جوان بودن، زحمت زیادی کشیده‌اند و این مشکلات نیز در همه بورس‌ها وجود دارد اما انتظار می‌رود بیشتر به حل مشکلات بپردازند.» گلستانی پس از خروج از بورس مدت سه سال به عنوان قائم‌مقام مدیرعامل در شرکت سرمایه‌گذاری رنا به فعالیت پرداخت. سپس شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری امید را ایجاد کرد و سه سال و نیم در جایگاه مدیرعاملی این شرکت ایفای نقش کرد. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بانک سامان، عضو هیات مدیره شرکت کفش ملی و مشاور سرمایه‌گذاری گروه صنعتی ملی از مسوولیت‌های دیگری است که او به خوبی آنها را انجام داده است. گلستانی همزمان با فعالیت در حوزه پولی و مالی، بیش از ۴۰ سال است که لباس فاخر معلمی را نیز بر تن دارد و در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌کند. او پس از پیروزی انقلاب در دانشگاه‌های شهید بهشتی، علامه طباطبایی، الزهرا و در ۴ سال اخیر در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال و جنوب در رشته‌های حسابداری و سرمایه‌گذاری در بورس به تدریس پرداخته است. در آستانه فرا رسیدن روز معلم، دستان این معلم و متخصص بازار سرمایه را می‌فشاریم و برایش توفیق روزافزون آرزومندیم.
ارسال نظر