گروه بورس- مجید اسکندری: قرار است بحث استقرار نظام حاکمیت شرکتی، این بار جدی گرفته شود. این را می‌توان از عزم سازمان بورس، شرکت بورس و حرفه حسابداری دریافت که این عزم و اراده این بار در برپایی نخستین همایش راهبری شرکتی نمایان شده بود و همگان به نوعی مشکلات و موانع موجود بر سر راه برقراری این نظام را بررسی می‌کردند، اگرچه برخی فقط به برشمردن مشکلات و نواقص پرداختند و در مقام ارائه راهکار برنیامدند؛ اما این خود به عنوان آغاز راه می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور راهگشا باشد. از دیدگاه رییس شورای سیاست‌گذاری «همایش ملی حاکمیت شرکتی در راستای تحقق سند چشم‌انداز» حاکمیت شرکتی می‌تواند یکی از موثرترین عوامل در رشد و توسعه اقتصادی باشد. توجه به فرهنگ دینی و اعتقادی تبیین اهمیت نقش حاکمیت شرکتی، بررسی عوامل فرهنگی و قانونی موثر بر بهبود و حاکمیت شرکتی، طرح موضوع در جامعه و جلب توجه اندیشمندان، اطلاع از آخرین نظریه‌ها و تجارب بین‌المللی، بومی‌سازی ایده‌ها بر مبنای شرایط محلی، موقعیت‌های اجرایی و تشویق سازمان‌ها و هیات مدیره‌ها و صدور نظریات جدید مهم‌ترین اهدافی بود که از سوی دکتر انسیه خزعلی به عنوان مهم‌ترین اهداف همایش برشمرده شد. از دیدگاه وی، وضعیت اقتصادی، سیستم مالکیت، سیاست‌های دولت و فرهنگ دینی و اعتقادی عواملی هستند که در حاکمیت شرکتی باید مورد توجه قرار گیرد. نگاه به منافع جمعی با حفظ منافع فردی، استفاده از روش‌های سالم و صداقت مدار، شناخت مسیر درآمد براساس روایات دینی، چگونگی صرف درآمد و اصل امانت و نگهداری و پایبندی به تعهدات از دیگر مواردی است که رییس دانشگاه الزهرا درخصوص استقرار نظام حاکمیت شرکتی بر آنها تاکید ورزید. خزعلی شفافیت و صداقت را دو عامل دانست که می‌توانند اطمینان‌آور بوده و سرمایه‌ها را جذب کنند. از سوی دیگر وی عدالت و انصاف را از مسائل زیربنایی در این خصوص عنوان کرد که می‌تواند در کنار توجه به منافع جامعه، مسوولیت‌پذیری را به وجود آورد و مسوولیت‌پذیری منجر به اطمینان و ایجاد ارزش افزوده خواهد شد. فروپاشی در نتیجه تمرکز بر سود این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت اخلاق در اقتصاد گفت: علت فروپاشی برخی از شرکت‌های بزرگ، تمرکز بسیار زیاد بر سود خالص پیاپی بود که باعث ضعف اخلاقی و ریسک منجر به ورشکستگی شد. خزعلی با اشاره به اهمیت پاسخگویی عملکرد خاطرنشان کرد: در کتاب‌های جدید کشورهای غربی، اعمال مدیریت صحیح، کاهش عوامل بیرونی، توجه به دارایی‌های پنهان مثل حیثیت، اعتبار و شهرت، ترویج اصول اخلاقی به روش بهینه و ایجاد انگیزه در کارکنان به عنوان راهکار ارائه شده است. رییس شورای سیاست‌گذاری همایش یادشده با اشاره به توانمندی مدیران داخلی گفت: ما با مطلوب، فاصله زیادی داریم و نیاز به آموزش و تمرین داریم؛ زیرا ممکن است با شرایط سخت‌تری نیز روبه‌رو شویم و نیاز است یک مدیر با شناخت راهکارهای جدید و ابداع و ابتکار مشکلات را مرتفع سازد. خزعلی با اشاره به موفقیت بازار سرمایه در اجرای اصل ۴۴ گفت: قوانین باید اعتماد بیشتری را جلب کند و سرمایه خانواده‌ها را بیشتر به سمت بورس بیاورد. ضمن اینکه حاکمیت شرکتی، بسیاری از ضعف‌ها را برطرف می‌کند و جلو فساد اقتصادی نیز گرفته می‌شود، در حالی که اگر حاکمیت شرکتی ضعیف باشد سرمایه‌گذاری کنترل پیدا می‌کند. حاکمیت شرکتی و بازار سرمایه «حاکمیت شرکتی جزو موضوعات مهم و روز بازار سرمایه و مجموعه شرکت‌ها است که امروزه با توجه به تحولات کشور، نقش آن بسیار مهم‌تر شده است.» این جمله آغازین گفتار رییس «سازمان بورس و اوراق بهادار» در همایش حاکمیت شرکتی بود. دکتر علی صالح‌آبادی پس از ارائه این جمله به دلایل اهمیت یافتن بحث حاکمیت شرکتی اشاره کرد و گفت: چند موضوع ما را به این نتیجه می‌رساند که به این موضوع اهتمام و توجه بیشتری بکنیم و هرچه سریع‌تر سازوکارهای لازم را برای اجرای حاکمیت شرکتی در بنگاه‌ها پیاده‌سازی کنیم. وی توضیح داد: ارزش بازار سرمایه با اجرای اصل ۴۴ به حدود ۲۸۰ هزار میلیارد تومان بالغ شده است، حجم معاملات روزانه از چند صد میلیارد تومان فراتر رفته است، تعداد سهامداران در بازار سرمایه به حدود ۵/۶ میلیون نفر رسیده است، نیاز شرکت‌ها به تامین مالی افزایش پیدا کرده و برخی موارد دیگر لزوم توجه بیشتر به حاکمیت شرکتی را آشکار می‌سازد.رییس «سازمان» با اشاره به شرکت‌هایی که در گذشته ردیف بودجه دولتی داشته‌اند و امروزه تامین مالی خود را از طریق بورس انجام می‌دهند، گفت: تامین مالی بنگاه‌های ما امروز به سمت بازار سرمایه تغییر کرده و موضوع دیگر افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران خرد و کلان در شرکت‌های سهامی عام فعال در بازار اوراق بهادار است که با افزایش تعداد سهامداران مطالبات آنها نیز افزایش می‌یابد. بنابراین در این شرایط باید برای جذب سرمایه و اعتماد بیشتر، ساختارهای حاکمیت شرکتی را در بنگاه‌ها پیاده کنیم. صالح‌آبادی با یادآوری این موضوع که هدف اصلی از استقرار حاکمیت شرکتی در بنگاه‌ها، حمایت از حقوق ذینفعان و سرمایه‌گذاران است به اقدامات لازم در این زمینه اشاره کرد و گفت: حصول اطمینان از اداره شرکت در راستای اساسنامه، استفاده بهینه از منابع، مدیریت ریسک، رعایت اصل انصاف و امانتداری و جلوگیری از فساد، رعایت حقوق سهامداران خرد در برابر سهامدار عمده، توجه به حقوق کلیه ذی‌نفعان شرکت، استقرار سیستم گزارشگری مناسب و ارتقای شفافیت اطلاعاتی مواردی است که می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاران و افزایش اعتماد به بنگاه‌ها و بازارهای مالی موثر واقع شود و کاهش هزینه‌های تامین سرمایه را نیز به دنبال داشته باشد. صالح‌آبادی سپس گفت برای نائل شدن به این مهم سازوکارهایی لازم است که عبارتند از: نحوه انتخاب هیات مدیره، استقرار واحد حسابرسی داخلی، استقرار کمیته حسابرسی در بنگاه، سیستم گزارشگری مالی، نظام پاداش در بنگاه‌ها و سیستم‌های نوین مدیریتی. وی درخصوص اقدامات انجام شده توسط سازمان بورس گفت: دستورالعمل حسابرسی داخلی، سال گذشته به تصویب سازمان بورس رسید و به شرکت‌ها ابلاغ شد و مقرر شده از امسال حسابرسان نسبت به استقرار سیستم‌های حسابرسی داخلی در بنگاه‌ها اظهارنظر کنند. درخصوص کمیته حسابرسی نیز به همین طریق مصوب و ابلاغ شده که از امسال باید آثار آن را شاهد باشیم. ایجاد دادگاه‌های مربوط به حوزه تجارت رییس «سازمان» سپس با اشاره به مولفه‌های دیگر راهبری شرکتی گفت: انتخاب اعضای هیات مدیره و توجه به حقوق سهامداران خرد در برابر سهامداران عمده که به ارتقای جایگاه کشور در احقاق حقوق سهامداران خرد انجامید، امکان اقامه دعوی به شکل مناسب و ایجاد دادگاه‌های مستقل مربوط به حوزه تجارت، اصلاح قانون تجارت و بالا بردن ظرفیت‌های این قانون از دیگر الزامات راهبری شرکتی است. وی ادامه داد: مفهوم دیگری به نام «پایداری شرکتی» به تازگی مطرح شده که این مفهوم به ما کمک می‌کند که مسوولیت‌پذیری شرکت را در برابر آثار عملکردش بررسی کنیم و ببینیم آیا این شرکت با اهداف کلان جامعه نیز انطباق دارد و به نفع جامعه کار می‌کند یا خیر. آیا در جهت رشد اقتصادی حرکت می‌کند؟ آیا به محیط زیست کمک می‌کند یا محیط زیست را تخریب می‌کند؟ صالح‌آبادی در پایان گفتار خود تاکید کرد: در حالی که باید به منافع حاکمیت شرکتی توجه داشته باشیم باید مفهوم پایداری شرکتی را نیز در نظر بگیریم و بررسی کنیم که نقش بنگاه‌ها در اقتصاد، محیط‌زیست، اخلاق، جامعه و حاکمیت چگونه بوده است. حاکمیت شرکتی و مسوولیت‌های سه‌گانه شرکت‌ها مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در همایش یادشده با اشاره به مسوولیت‌های شرکت‌ها گفت: شرکت‌ها سه مسوولیت دارند مسوولیت قانونی که مواردی است که در قانون دیده شده و شرکت‌ها براساس آن عمل می‌کنند، مسوولیت اجتماعی که به معنی پاسخگویی به جامعه و حفظ محیط زیست است و مسوولیت اقتصادی که به بحث تولید، فروش و ثروت افزایش ذینفعان مربوط می‌شود. دکتر حسن قالیباف اصل تاکید کرد: حاکمیت شرکتی به این سه مسوولیت مربوط می‌شود و شرکت‌ها باید تعادل بهینه‌ای بین این سه مسوولیت برقرار کنند. وی تصریح کرد: شرکت‌ها باید در جهت حفظ جامعه و محیط زیست بکوشند، اخلاق را رعایت کنند، شفاف عمل کنند و اطلاعات مفید در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند. قالیباف سپس درخصوص اهداف حاکمیت شرکتی گفت: حاکمیت شرکتی یک عنصر کلیدی در توسعه بنگاه‌های اقتصادی است که هدف آن حداکثر کردن کارآیی اقتصادی است و باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌شود. وی یادآور شد: عدم تقارن اطلاعاتی به بازارهای مالی آسیب می‌زند و اگر اطلاعات در اختیار سرمایه‌گذار نباشد حداقل دو ریسک انتخاب نامناسب و خطر اخلاقی را به دنبال خواهد داشت. قالیباف درخصوص اهمیت اعتماد در بازار سرمایه گفت: تامین‌کننده منابع مالی براساس اطلاعات وام‌گیرنده، فرضش بر این است که در یک رشته خاص، سرمایه‌گذاری می‌کند اما اگر در جای دیگری سرمایه‌گذاری شود اعتماد در بازارهای مالی از بین می‌رود. وی افزود: حاکمیت شرکتی، یک محیط امن برای سرمایه‌گذاری و اعتماد در بازارهای مالی ایجاد می‌کند. از سوی دیگر فرآیند تشکیل سرمایه در جامعه تسهیل می‌شود و موجب هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی شده و سرمایه‌ها به سمت سودآوری سوق پیدا می‌کند. سود کوتاه مدت، زیان دراز مدت مدیرعامل بورس درخصوص اهمیت حاکمیت شرکتی توضیح داد: حاکمیت شرکتی فراتر از بحث‌های بازده و سود است ولی در بلندمدت شرکت‌هایی که به مسوولیت‌هایشان عمل کنند به آن هدف نیز می‌رسند. اولین تعریف مدیریت مالی حداکثرسازی ثروت سهامدار است و در بحث‌ حاکمیت شرکت حداکثر‌سازی منافع ذینفعان است ولی در بلندمدت این باعث می‌شود که شرکت به هدفش برسد البته شرکت‌هایی که تصور می‌کنند در کوتاه‌مدت می‌توانند ثروت را جابه‌جا کنند در بلندمدت ضرر می‌کنند. وی با اشاره به روند توسعه بازار سرمایه طی سال‌های اخیر گفت: اندازه بازار با ابلاغ و اجرای اصل ۴۴ خیلی بزرگ‌تر و امروز ارزش بازار در مقایسه با ۵ سال قبل، پنج برابر شده و بازار به رکوردهای تازه‌ای دست یافته است که موجب ارتقای جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد ملی شده است. قالیباف اظهار کرد: نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی در حال حاضر ۴۰ درصد است و این اهمیت حاکمیت شرکتی را بیش از پیش آشکار می‌سازد. وی سپس به اقدامات انجام شده در این حوزه اشاره کرد و گفت: تهیه دستورالعمل حاکمیت شرکتی و ارسال آن به سازمان بورس، تهیه دستورالعمل روابط سرمایه‌گذاران و تهیه شاخص حاکمیت شرکتی که مدت زمان زیادی صرف آن شده است. قالیباف درخصوص شاخص حاکمیت شرکتی توضیح داد: از دهه ۹۰ بحث حاکمیت شرکتی به صورت جدی مطرح شده و بیشتر بازارها به این سمت حرکت و سعی کرده‌اند اصول حاکمیت شرکتی را اجرایی کنند و در حال حاضر بیشتر بورس‌ها، شاخص حاکمیت شرکتی دارند و شرکت‌ها تلاش می‌کنند در زمره شرکت‌های با رتبه بالاتر در این شاخص قرار بگیرند. «بورس» نمونه موفق حاکمیت شرکتی وی خاطرنشان کرد: مطالعاتی که انجام شده نشان می‌دهد که این شاخص در بازارهای سرمایه بهتر از شاخص‌های عادی است و بازار سرمایه به شرکت‌هایی که به این شاخص توجه می‌کنند امتیاز می‌دهد. قالیباف یادآور شد: اصول حاکمیت شرکتی به صورت داوطلبانه در شرکت بورس اوراق بهادار تهران اجرا می‌شود و خوشبختانه یکی از نمونه‌های موفق اجرای حاکمیت شرکتی در کشور است. وی سپس به چند نکته اساسی در حاکمیت شرکتی اشاره کرد و گفت: ما گاه دچار اشتباه می‌شویم و فکر می‌کنیم حاکمیت شرکتی مختص بازار سرمایه و شرکت‌های سهامی عام است اما باید دانست که این موضوع در شرکت‌های سهامی عام مهم‌تر است و بحث امانتداری اهمیت بیشتری دارد اما شرکت‌های دیگر نیز باید در جهت حفظ منافع جامعه بکوشند بنابراین باید دید کلان‌تری به حاکمیت شرکتی داشت تا همه پاسخگو باشند. وی سپس به اهمیت حاکمیت شرکتی در بحث سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر سرمایه‌گذاری محدود به یک بازار نیست و بازارها به هم پیوسته شده‌اند و سرمایه‌گذاران خارجی به حمایت از حقوقشان توجه ویژه‌ای دارد. قالیباف افزود: سرمایه‌گذار خارجی به شاخص‌های فضای کسب و کار توجه می‌کند و از جمله حمایت از حقوق سهامداران خرد برایش مهم است که در این زمینه یکسری اقدامات در بازار سرمایه انجام شد که منجر به ارتقای ۱۶ پله‌ای رتبه ایران شده است. عزم ملی برای استقرار حاکمیت شرکتی مدیرعامل بورس تاکید کرد: حاکمیت شرکتی به عزم ملی نیاز دارد و محدود به بازار سرمایه نیست. دولت و فعالان اقتصادی و سازمان‌های مردم‌نهاد باید کمک کنند تا این بحث در کشور جا بیفتد. وی سپس گفت: نقش بازار در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی خیلی مهم است و برای بقا در بازار نیز باید کیفیت محصولات، بالا باشد. از سوی دیگر در حاکمیت شرکتی نظارت بر عملیات مدیران اجرایی و بحث استقلال هیات مدیره بسیار مهم است. قالیباف ادامه داد: حاکمیت شرکتی یک فرمول ثابت نیست و پیراهنی نیست که به تن همه دوخته شده باشد بلکه هر شرکتی براساس ابعاد فرهنگ، ساختار سیاسی و قوانین و مقررات به نظام حاکمیت شرکتی خاص خود نیاز دارد. وی در پایان گفت: مطالعات نشان داده در کشورهایی که خصوصی‌سازی انجام شده حاکمیت شرکتی نیز به خوبی پیاده شده است بنابراین حاکمیت شرکتی خوب به اجرای صحیح اصل ۴۴ و سپردن امور مردم به مردم کمک می‌کند.