پروفسور هیرونوری آساکورا

همزمان با بهبود و ثبات بیشتر زندگی در قرون وسطی، مکانیسم‌های تجاری بهبود یافتند و بازارها و نمایشگاه‌ها به وجود آمدند. با پیشرفت شهرها بر تعداد جمعیت آنها افزوده شد و ایجاد برج و باروهای پیرامون شهر، آنها را از تهاجم بیرونی محافظت کرد. کم‌کم بازرگانان در اقامتگاه‌های برخوردار از استحکامات مجاور شهرها مستقر شدند. همانگونه که جدول ۳ نشان می‌دهد، بین قرن‌های دهم تا دوازدهم، افزون بر ۵۰شهر برخوردار از استحکامات و اقامتگاه‌های مخصوص بازرگانان، در اروپا به وجود آمدند.

همزمان، بازارها و نمایشگاه‌های گوناگونی در سراسر اروپا به وجود آمدند. از معروف‌ترین این بازارها، باید از «شامپانی» و «فلاندرز» نام برد، چرا که آنها ارتباط تنگاتنگی با تاریخچه گمرکات و تعرفه‌ها دارند.

نمایشگاه‌های شامپانی

شامپانی، نقطه کانونی در تجارت اروپای مرکزی به شمار می‌رود که تمامی راه‌ها از شرق و غرب و شمال و جنوب در این نقطه با یکدیگر تلاقی می‌کردند. شامپانی که در شرق و جنوب شرقی پاریس قرار داشت و به شکل ملوک‌الطوایفی و با حکام قدرتمند اداره می‌شد، منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت به حساب می‌آمد. در جنوب این منطقه، دوک‌نشین بزرگ «بروندی» (Burgundy) و در شمال آن کشورهای Brabanet.Hainault و فلاندرز واقع بود. اگرچه تاریخ دقیق شکل‌گیری نمایشگاه‌های شامپانی در پرده ابهام قرار دارد، از مدارک بر جای مانده رومی‌ها این طور بر می‌آید که در قرن پنجم در «ترویز» (Troyes) یک نمایشگاه قرار داشته است. با این حال به نظر می‌رسد که بین نمایشگاه‌های رومی و نمایشگاه‌های بزرگ شامپانی در قرون دوازده و سیزده، رابطه مستقیمی وجود داشته باشد.

تعدادی از مورخان و اقتصاددانان، رابطه اقتصاد شهری نمایشگاه‌های شامپانی را براساس سوابق شهرداری و سایر مدارک مربوط به قرون وسطی، مورد مطالعه قرار داده‌اند. اگرچه نکات بسیاری همچنان مبهم باقی می‌مانند، اما سوابق شهرداری، همراه با تعرفه‌های مالیات‌های آیین‌نامه‌ای (گمرکات) ایده‌ای کلی نسبت به وظایف گمرکات قرون وسطی را در قاره اروپا به دست می‌دهد.

۱-باپوم ۲-راه‌های منتهی و منشعب از نمایشگاه‌ها

۳ -ریمز ۴-پاریس ۵-پروانس ۶-ترویز ۷-بار-سور-اوبه ۸-دیون ۹-رود راین ۱۰-لیون ۱۱-ژنو ۱۲-میلان ۱۳-تورین ۱۴-رود رن. درآمد از محل مالیات، دومین محل عمده درآمدها را در «پروانس» به خود اختصاص داده بود، یعنی در شهرکی که یکی از مهم‌ترین شهرهای شرکت‌کننده در نمایشگاه شامپانی، به طور میانگین ۹/۲۵درصد از کل درآمدهای شهرداری را تشکیل می‌داده است. هر چند که تقسیم‌بندی دقیق درآمدها کاملا روشن نیست، اما این مالیات‌ها را در شهرهای قرون وسطایی فرانسه می‌توان به دو بخش عمده تقسیم کرد: مالیات‌های مستقیم که عمدتا بر دارایی‌های قابل جابه‌جایی و دارایی‌های غیرقابل جابه‌جایی وضع می‌گردید و مالیات‌های غیرمستقیم که نوعا بر فعالیت‌های اقتصادی نظیر تولید، واردات و فروش وضع می‌شدند. همان گونه که در درآمدهای مالیاتی پروانس ملاحظه می‌شود، به جز سال‌های ۱۲۸۲، ۱۲۸۳ و ۱۲۸۴ این درآمدها کلا به این گونه امور تجاری از جمله عوارض گمرکی اتکا دارند.

یک نمونه جالب از عوارض گمرکی (Coutumes) در شامپانی، تعرفه ترویز (Troyes) است. این تعرفه، به شکلی مستقل بر جای نمانده است، اما در دستخط شماره ۳۶۵ کتابخانه شهرداری شهر به چشم می‌خورد. اعتقاد بر این است که دستخط موجود در کتابخانه، یک کپی از سندی است که در سال ۱۴۸۶ و از روی سندی که تاریخ اصلی آن سال ۱۲۸۹ بوده، تهیه شده است. به هر حال، برای مقصود ما، فهمیدن تاریخ دقیق این دستخط، نسبت به واقعیتی که بیان خواهد شد، از اهمیت کمتری برخوردار است. آن واقعیت این است که در شامپانی قرون وسطی شکلی از تعرفه گمرکی، یعنی فهرستی از اقلام کالاهای تجارت شده به آن منطقه، به همراه نرخ‌های عوارض مربوط به آن، وجود داشته است.

همان طور که در تعرفه‌های استخراج شده زیر ملاحظه می‌گردد، اصطلاح «Coutumes» (عوارض گمرکی) به نظر می‌آید که در عوارض واردات (les intrees)، عوارض صادرات (les issues) و مالیات بر فروش و تولید (le tonlieu) لحاظ می‌شده است. اصطلاحات «عوارض گمرکی»، «عوارض واردات»، «عوارض صادرات» و «مالیات بر فروش و تولید» که در اینجا مورد استفاده قرار گرفته است، با توجه به اینکه سیستم مالیاتی در شامپانی، بی‌تردید نسبت به سیستم مالیاتی مدرن در عصر ما بسیار متفاوت بوده است، در همه جا با مفهومی که ما از این اصطلاحات استنباط می‌‌کنیم، مصداق ندارند. در عین حال، فی‌المثل ترجمه اصطلاح (tonlieu) به زبان انگلیسی نوین بسیار دشوار است، امری که بخشی از آن به دلیل تنوع و تفاوت معانی آن در زمان‌ها و مکان‌های مختلف مربوط می‌شود.

شش طبقه از کالاها، مشمول مالیات بر فروش و تولید (tonlieu) بوده‌اند که عبارتند از : پارچه‌فروشی، خزدوزی؛ چرم Cordovan، پوست گوسفند و البسه پوستی؛ پارچه‌های کتانی به طول ۱۴ annues، مفید کاری نشده، کالاهایی که فروش آنها با مقیاس وزن است و رمه گاو و گوسفند. این شش طبقه، به چند آیتم دیگر که در فروشگاه خرید و فروش می‌شدند، تقسیم می‌گردیدند؛ آیتم‌هایی که هر یک از آنها نرخ مالیات بر فروش و تولید خاص خود را داشت.

بخشی از تعرفه گمرکی برای نمایشگاه‌های شامپانی (در ترویز) را در زیر ملاحظه می‌کنید.