تاراج کشور با امتیاز رویتر
گروه تاریخ اقتصاد- پس از بازگشت شاه از سفر انگلیس به ایران، مواد امتیازنامه رویتر در انگلستان و سایر کشورهای اروپا و عثمانی و سرانجام ایران انتشار یافت و توفانی به پا کرد. آش به قدری شور بود که حتی سر وصدای خود آشپز هم درآمد. بنا به تلگراف تامسون، وزیر مختار انگلیس در ایران، گذشته از کسانی که به طور کلی مخالف باز کردن پای خارجیان به ایران بودند، حتی ترقی خواهان و کسانی که آرزومند ایجاد خطوط راه آهن و صنایع در این کشور بودند ترسیدند و بانگ مخالفت سر دادند. در انگلستان روزنامه فکاهی «پانچ» پیشنهاد کرد که به رویتر لقب خان داده شود. کرزن، روزنامه نویس و عضو هیات تحریریه روزنامه تایمز لندن، که در اواخر همان قرن به مقام نیابت سلطنت هند و بعدها به مقام وزارت خارجه انگلستان رسید، نوشت: «سابقه نداشت چنین امتیازی به یک بیگانه داده شود. امتیازنامه‌ای که ایران را دربست به یک سرمایه‌دار انگلیسی واگذار می‌کرد و او و همکارانش می‌توانستند تا مدت هفتاد سال کلیه منابع حیاتی کشور را تحت اختیار و سلطه خود گرفته آن را به صورت یک مستعمره انگلیس درآورند.»
کرزن سپس اضافه می‌کند که یک چنین امتیاز عظیم و کم‌سابقه‌ای یک بخشش نامه بود از طرف دولت ایران.
امضای امتیازنامه رویتر و این اندازه گشاده‌دستی در بخشیدن مملکتی به یک ماجراجوی انگلیسی، انگلیسیان را در بهت و اعجاب شعف‌آلودی فرو برد. بنا به نوشته هنری راولینسون، نویسنده انگلیسی: «وقتی که این امتیاز به طبع رسید و در دنیا انتشار یافت، دیده شد که دارای مزایای بی‌شمار است و تمام منابع ثروتی و صنعتی و فلاحتی سرتاسر ایران به دست انگلیسی‌ها افتاده است. هیچ‌کس قادر نبود این موضوع را پیش‌بینی کند که روزی یک چنین امتیاز مهمی به دست یکی از اتباع دولت انگلیس بیفتد.»
ابراهیم تیموری محقق ایرانی می‌نویسد: «شاید هم به قول ساده‌لوحان کسانی که این امتیاز را به انگلیسی‌ها داده‌اند هدف و منظورشان آبادانی ایران و استخراج معادن و ایجاد راه‌های مختلف در این کشور بوده است و فکر می‌کرده‌اند انگلیسی‌ها به خاطر آنها یا به واسطه زرنگی و سیاست آنان به انجام چنین نقشه‌ای مبادرت ورزیده‌اند.»
منبع: تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران
ارسال نظر