گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات نماینده‌های دارالشورای ملی روز سه‌شنبه 5 فروردین 1286شمسی درباره مساله تیول، موقوفی و تسعیر جنس صورت گرفته که خلاصه آن را در زیر می‌خوانید:

رییس: بنا بود بقیه راپورت انجمن مالیه باز امروز مطرح و مذاکره شود، لهذا گفتم انجمن مالیه یک خلاصه هم از جمع و هم از خرج بنویسد و در مجلس قرائت شده از روی بصیرت مذاکره شود، پس امروز نظامنامه بلدیه خوانده شود.
وکیل التجار: عقیده بنده این است جناب رییس بفرمایند آقایان وکلا از سه ساعت به غروب مانده بیایند و تا دو ساعت از شب گذشته مجلس منعقد باشد، و الا با این یک ساعت و نیم وقت و این کارهای فوق‌العاده و کارهای اتفاق افتاده هیچ کاری پیشرفت نخواهد کرد.‌
رییس: چون بعض آقایان وکلا تجارت دارند، نمی‌توانند از دو ساعت به غروب مانده زودتر حاضر شوند؛ ولی از آن طرف تا دو ساعت از شب گذشته مجلس منعقد باشد عیب ندارد.
آقامیرزامحمودخوانساری: مساله تیول و تسعیر جنس خیلی مهم است و تاخیر می‌افتد، ارباب تیول دست‌اندازی کرده و به کار خود سوار می‌شوند و مذاکرات این دو مساله هم پریروز به میان آمده بود خوب است امروز این دو مساله تمام شود. بعد نظامنامه بلدی یا ایالتی قرائت شده و مطرح مذاکره گردد.
آقا میرزا ابوالحسن خان: هیچ‌کس به تکلیف خود عمل نمی‌کند، نه کمیسیون مالیه نه کمیسیون تکمیل قانون اساسی و نه دیگری! به عقیده بنده هرکس نمی‌تواند از عهده برآید، استعفا بدهد. اگر این مساله تیولات و غیره درست نشود هیچ کار ما درست نیست. ما شش کرور زاید خرج داریم بر جمع. حضرت‌عالی می‌فرمایید صبر کنید این را چه کنیم؟ وانگهی هر رشته که این مجلس بخواهد دست بزند جمعی ضد خواهند شد مثل صاحبان تیول، پس نباید ملاحظه کرد. این مجلس پول می‌خواهد اگر این کار پیش نرود، هیچ کار پیش نخواهد رفت.
مستشارالدوله: البته بالبداهه عقل حکم می‌کند که تیولات باید برگردد؛ ولی کمیسیون مالیه ملاحظه کند چطور باید برگردد که تفاوت آن عاید دولت شود! دید امسال ممکن نیست و حقیقتا برگردانیدن تیولات امسال، برگردانیدن منافع چند نفری است به حاکم.
رییس: اصل مطلب این است که خرج ما شش کرور بر جمع علاوه است آیا این را تماما باید از خرج بزنیم؟ می‌شود یا اینکه تمامش را بر جمع باید افزود و خرج بماند یا اینکه هر دو را اصلاح نماییم و این شکل بهتر است؟ پس در این صورت می‌شود گفت به بعضی چیزها دست نزنیم و به‌تفاوت عمل دست بزنیم؟
وثوق الدوله: این تفاوت عمل و تسعیر جنس آنقدرها نمی‌شود؛ اما در باب تیولات همان است که آقای مستشارالدوله فرمودند و عقیده بنده هم این است. آن‌طوری‌که منظور است از برگردانیدن تیولات نمی‌شود امسال استفاده کرد و یکی به واسطه ملاحظاتی که آقا فرموده‌اند باید ملاحظه شود عمده اصلاح در خرج است باید بشود. (وکلا را در این ماده فی‌الجمله اختلافی حاصل نگشت)
مستشارالدوله: پس حالا که تمام آرا متفق است در برگشتن تیولات خوب است مجلس توجه کند به این نکته که تفاوت عمل تیولات به چه وسیله عاید دولت شده و به کیسه حکام نرود.
آقا سید حسن تقی‌زاده: امروز سلطنت قدیمه، مشروطه شده. باید رعیت صاحبان تیول هم مشروطه شوند، ما از بیست کرور دهنده که ملت هستند هیچ ملاحظه نمی‌کنیم؛ اما آن چند نفر گیرنده را که صاحبان تیول باشند ملاحظه می‌کنیم که نرنجند و هیچ شکی نیست که حکام امسال مثل حکام پارسال نخواهند بود، به‌علاوه انجمن‌های ایالتی هست که جلوگیری از تعدیات حکام می‌کنند، اما وسیله عاید شدن تفاوت تیولات به دولت به همان قبوضات پارسال که در دست رعایا است متقبل شوند، اگر زیادی دارد آن هم معلوم می‌شود.
آقا میرزا حسین طبیب: مقاصد تیولات بیش از اینها است یک فقره مساله قلعه‌الموت است و حالا هم می‌گویم اهالی الموت چند روز مانده بود به حرکت ما آمدند متظلم شدند که ارباب ما اولا جنس را با دیوان تسعیر کرده چهار تومان و خرواری بیست تومان می‌فروشند و ثانیا نقدی را تومانی دو تومان می‌گیرد و طوری بر ما سخت گرفته است که به نان شب محتاج شده‌ایم.
وثوق‌الدوله: یکی هم موقوفی تسعیر جنس است و این مساله تسعیر جنس خیلی عمل غلطی است، گمانم این است کسی تردیدی در موقوفی آن نداشته باشد حتی اشخاصی که خودشان تسعیر جنس کرده‌اند اعتراف بکنند که این مساله غلط است
میرزافضلعلی آقا: در باب موقوفی تسعیر جنس هیچ‌کس منکر نیست بر فرض به پنج نفر هم ضرر بخورد هیچ حرفی نمی‌گویند؛ به جهت اینکه می‌دانند این مساله ظلم و غلط است.
(در این باب هم وکلا را اتفاق آرا حاصل شد که تسعیر جنس دیوانی از امسال موقوف باشد بالکلیه، سپس مذاکره در باب برگشتن سی هزار تومان شد که آصف الدوله از هشتاد هزار تومان تفاوت ممیزی سیستان و غیره استدعا از دولت کرده بود در حق خود و کسانش برقرار شود که آیا این هم برگردد یا نه، عموم اعضای مجلس محترم متفقا تصویب کردند که باید حتما این سی هزار تومان برگردد و اگر فرمانی هم صادر شده باشد، توقیف باشد، چون مذاکرات و مباحثات در باب سه ماده که طرح شده بود به قدر لزوم شده واتفاق آرا حاصل شد، لهذا شروع به نشر ورقه رای شده سه نوبت ورقه منتشر و اخذ رای گردید؛ اول در باب موقوفی و تسعیر جنس که ۸۳ رای داده شد، دوم در باب برگشتن تیولات ۷۱ رای اخذ شد، سیم در باب برگشتن سی هزار تومان خراسان که عموم وکلای محترم رای دادند.)
(در این موقع تلگرافی از رشت آمده که رعایای گیلان همچو فرض کرده‌اند که معنی سلطنت مشروطه بالمره آزاد بودن و ندادن مالیات است حال رعایای اینجا به این جهت سرکشی نموده، مالیات نداده‌اند و بعضی هم متواری شده‌اند. تکلیف چیست؟)
در این خصوص بین وکلا اختلاف عقیده روی داد و نظرات متفاوت ارائه شد.