گروه تاریخ اقتصاد- در این جلسه شورای ملی (روزپنج‌شنبه، 21 آبان 1286 شمسی) اسامی اشخاصی که برای کمیسیون‌ها معین شده بودند، قرائت شده و دراین خصوص تبادل نظر داشته‌اند، خلاصه‌ای از این گفت‌وگو درباره کمیسیون مالیه را می‌خوانید:
بحرالعلوم کرمانى: در کمیسیون مالیه لازم است اشخاصى که از ولایات اطلاع دارند باشند، آقا میرزا حسن وکیل کرمانى مدتى در تحویل‌خانه کرمان بوده از ترتیبات مالیه آنجا کاملا مستحضر است؛ خوب است اجازه بفرمایید ایشان هم داخل در کمیسیون مالیه باشند.
رییس: بسیار خوب است؛ چه ضرر دارد ایشان هم دخالت داشته باشند.
حاجى معین‌التجار: به جهت وزارت تجارت هم خوب است کمیسیونى تشکیل شود که این رشته هم ترتیبى پیدا کند، اگر چه ما حال تجارت نداریم، ولى لازم است حتى الامکان در توسعه این رشته و فلاحت بکوشیم.
آقاسید حسن تقى‌زاده: کار این کمیسیون چه خواهد بود؟
حاجى معین‌التجار: شما می‌دانید که ثروت حقیقى مملکت از راه تجارت است، حالا ما نداریم بعدها پیدا خواهیم نمود. این کمیسیون باید نظارت در مال التجاره وارده و صادره داشته، ترتیب صحیح بدهد.
آقا میرزا ابوالحسن خان: گفته شد که سه کمیسیون لازم است یکى براى وزارت جنگ و یکى براى بودجه مجلس و یکى براى وزارت تجارت؛ هر سه آنها لازم است، ولى کمیسیون معارف امروز از همه لازم‌تر است که توسعه معارف را بدهد بعد از این ما لااقل پنجاه کمیسیون خواهیم داشت، باید اشخاص کافى داشته باشیم که بتوانیم تشکیل بدهیم تا کارخانه آدم‌سازى نداشته باشیم ممکن نخواهد بود.
رییس: وزیر امور خارجه تشریف آوردند از برای تصویب کنترات مستخدم فرانسه که از براى مستشارى در عمل بانک و مالیه خواسته شده است، خیلى هم دقت فرموده‌اند در کمیسیون مالیه هم خیلى دقت شده است.
وزیر امورخارجه: بنا بر قراردادى که سابقا در اینجا شده بود که یک نفر مستخدم از براى بانک و مالیه از فرانسه خواسته شود در اینجا هم با سفیر فرانسه مذاکره شده بود در آنجا هم وزیر مختار دولت علیه ایران مذاکرات لازمه نموده و در میان بیست نفر مستخدم این شخص که موسوم به بیزورک است و بالیاقت است انتخاب شده است و فقط معطلى براى تصویب کنترات تصویب شده به پاریس فرستاده شود این است که قرائت می‌شود تا راى وکلاى عظام چه اقتضا کند.
آقا میرزا ابوالحسن خان: در اینکه در کمیسیون مالیه دقت شده حرفى نیست، ولى این نکته باید گفته شود آن روزى که یک نفر خواسته شد فقط براى بانک بود و چون گفتند شاید کار بانک قدرى تعویق بیفتد کسى باشد که از عمل مالیه هم اطلاع داشته باشد و تا زمانى که بانک تشکیل نشده است حقوق او را دولت بپردازد، ولى افسوس که وزیر امور خارجه سابق برخلاف مقصود معمول داشته است و مخصوص مالیه خواسته‌اند، حالا چون این مذاکرات با سفارت فرانسه شده است ما هم قبول می‌کنیم.
حاجى معین‌التجار: می‌خواستم این سوال را بکنم آیا قبل از امضاى این کنترات ما مجبور هستیم که قبول کنیم حالا آنها یک شخص محترمى را انتخاب کرده‌اند حرفى نداریم، ولى نباید ما مجبور باشیم که قبول کنیم.
مستشارالدوله: مقدمات همان بود که جناب آقا میرزا ابوالحسن خان گفتند رقعه‌ای هم که از طرف سفارت فرانسه رسیده بود مشعر بر همین بود که فقط در مالیه بوده باشد، جوابى هم که از کمیسیون داده شده رفع این مطالب را می‌کند که ما یک همچون شخصى را خواستیم که وزارت مالیه او را به هر کارى وادارد مشغول شود، در این صورت گمانم این است که دیگر محظورى در بین نباشد.
وکیل التجار: مقصود بنده در این استخدام نیست و ما کمال اطمینان را به وزارت خارجه خودمان داریم، ولى این مطلب را باید رعایت کنیم که اگر چیزى از طرف مجلس راى داده شد چند روز بعد از آنکه ملتفت می‌شویم برخلاف آن رفتار نشده باشد، همچنان که در این کنترات هم همین قسم شد، اگر هم شد باید مجازاتى در بین باشد که این‌طور نشود، مثلا مسیونوز را مجلس گفت نباشد و آن هم رفت، حال مى‌بینیم که از اصل پول گمرک ماهى هزار تومان به او می‌دهند، این به چه قانونى است.
آقا شیخ حسین: در سابق که این مطلب در مجلس مذاکره شد در حضور وزیر مالیه قرار شد این شخص براى بانک بیاید، حالا در اساس‌ها درست شد؛ یکى قانون اساسى و دیگرى بودجه مملکت و اساس سوم بانک ملى است در این صورت اگر این شخص از براى مدیرى بانک باشد به عقیده بنده بهتر است.
وکیل‌التجار: نوشته شده که در مالیه هر کاری که وزارت مالیه رجوع نماید انجام دهد خوب است لفظ استخدام در هر دو قید شود.
صدیق حضرت: خوب است قید شود که در اوقات فراغت روزى دو ساعت بیاید در دارالفنون درس بگوید.
وزیر امور خارجه: می‌دانید که این شخص از براى عملیات استخدام شده نه از براى علمیات.
لسان‌الحکما: این نکته را که صدیق حضرت گفتند خیلى اهمیت دارد لابد این شخص در مدرسه این علم را کاملا تحصیل کرده، در این صورت اینجا در زمان فراغت می‌تواند، تدریس کند.
وزیر امور خارجه: این تکلیف شافى است یادداشت نمایید تا مذاکره نماییم (گفته شد طورى شود که مثل مسیونوز اقتدار حاصل ننماید).
اسدالله میرزا: این قید را که می‌گویند ابدا در این کنترات لازم نیست؛ این شخص را براى مشاوره خواسته‌اند، اگر وجود او لازم است با آن دقتى که شده راى گرفته شود.