ما از باغ‌های بزرگی که کاخ‌های سلطنتی در آن واقع شده بود، عبور کردیم و به میدان نقش جهان رسیدیم که نظیر آن در دنیا دیده نمی‌شود. این میدان که به شکل مربع مستطیل و به طرف شمال و جنوب ممتد است در مرکز شهر واقع شده و طول آن تقریبا 386 متر و عرض آن 140 متر است.
در چهار سمت این میدان بزرگ چهار جلوخان مجلل دیده می‌شود. در سمت جنوب جلوخان مسجد شاه و در سمت شمال جلوخان بازار است که ارتفاع آن زیادتر از دیگران است و در سمت مشرق جلوخان مسجد شیخ لطف‌الله با گنبد بلند و باشکوهی خودنمایی می‌کند و در سمت مغرب جلوخان عالی قاپو واقع است که مدخل قصور سلطنتی بوده.این چهار جلوخان با سردرهای مجلل زیبا و خوش نما تقریبا به طور قرینه در چهار طرف میدان دو به دو در مقابل یکدیگر واقع شده‌اند. در اطراف میدان هم حجرات بزرگ دوطبقه‌ای دیده می‌شود که پاره‌ای از آنها مسدود و با گچ سفید شده و طاق نماهایی را تشکیل می‌دهد و پاره‌ای هم باز است که برای انبار یا طویله یا قهوه‌خانه استفاده می‌کنند.در دوران سلطنت صفویه درهای تمام این حجرات به طرف میدان باز می‌شده و تجار و کسبه در آنها مشغول کار بوده‌اند. در جلو این حجرات جدولی از سنگ مرمر در میدان دور می‌زده که اتصالا آب در آن جریان داشته و درختان چنار آراسته صفوفی تشکیل داده و بر شکوه و ابهت این میدان می‌افزوده است. اکنون اغلب این حجرات خراب و متروک مانده و از درختان هم اثری بر جای نمانده است. ظل السلطان در زمان اقتدار خود تمام این حجرات را سربازخانه کرده بود.موریه در آغاز قرن نوزدهم یعنی در سال 1809 یکی از سیاحان اروپایی موسوم به موریه این میدان را دیده و می‌نویسد که تمام درختان را از ریشه درآورده و به جای آنها درختان چنار و تبریزی تازه‌ای نشانده‌اند که سایه مطلوبی ندارد و میدان دارای آن نظم و ترتیب و منظره‌ای که شاردن شرح می‌دهد، نیست.
منبع: سفرنامه هانری رنه دالمانی، ۱۹۰۷