اثرپذیری ایرانیان از انقلاب فرانسه

گروه تاریخ و اقتصاد: تجدد در ابتدا با رویه خشن و در حین جنگ ایران و انگلیس بر سر هرات به تاریخ ما وارد شد. در جریان تجدد نخبگان ایرانی درکی از انقلاب صنعتی اروپا و انقلابات سیاسی به‌دست‌آوردند و به این نتیجه رسیدند که می‌توان حکومتی به جز پادشاهی داشت، چرا که تا اوایل قاجار ایرانیان تنها صورت حکومت را دیکتاتوری شاه می‌دانستند و مشروطه سلطنتی، مشروطه پارلمانی، جمهوری و انواع دیگر حکومت را نمی‌شناختند. اما بعد از انقلاب کبیر فرانسه که با اوایل دوره قاجار همزمان بود، شرایط تغییر کرد. آنچه نخبگان ما درک نکردند انقلاب‌های فکری و فلسفی و علمی بود که در اروپا در حال شکل‌گیری بود.

گروه تاریخ و اقتصاد: تجدد در ابتدا با رویه خشن و در حین جنگ ایران و انگلیس بر سر هرات به تاریخ ما وارد شد. در جریان تجدد نخبگان ایرانی درکی از انقلاب صنعتی اروپا و انقلابات سیاسی به‌دست‌آوردند و به این نتیجه رسیدند که می‌توان حکومتی به جز پادشاهی داشت، چرا که تا اوایل قاجار ایرانیان تنها صورت حکومت را دیکتاتوری شاه می‌دانستند و مشروطه سلطنتی، مشروطه پارلمانی، جمهوری و انواع دیگر حکومت را نمی‌شناختند. اما بعد از انقلاب کبیر فرانسه که با اوایل دوره قاجار همزمان بود، شرایط تغییر کرد. آنچه نخبگان ما درک نکردند انقلاب‌های فکری و فلسفی و علمی بود که در اروپا در حال شکل‌گیری بود. اگر این انقلاب‌های فکری در اروپا اتفاق نمی‌افتاد هیچ انقلاب سیاسی هم در اروپا اتفاق نمی‌افتاد. از زمان امیرکبیر متون انگلیسی همچون رساله دکارت و نظریه نیوتن به فارسی ترجمه شدند. شهادت امیرکبیر همانند شهادت سقراط در راه حقیقت است که موجب نوشته‌شدن کتاب جاودانه «جمهوری» افلاطون شد. شهادت امیر هم پرده از کراهت و فساد سلطنت کنار زد و وجدان تاریخی ایرانیان از آن پس زخم خورد.

داریوش رحمانیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران نویسنده و مورخ