بایدن به جای ورود مجدد به برجام، که یک گزینه بود، مالی را موظف کرد تا به دنبال یک توافق «طولانی‌تر و قوی‌تر» باشد که با توجه به پیشرفت‌های ایران در غنی‌سازی از سال ۲۰۱۸، و برخی بندهای غروب در توافق اولیه ضروری تلقی می‌شود. مالی و تیم‌اش نتوانستند قبل از خروج حسن روحانی، رئیس‌‌‌‌جمهور ایران، که برجام را یک امضا و دستاورد تاریخی می‌‌‌‌دانست، توافق را منعقد کنند اما خروج ایالات متحده به منتقدان روحانی که نسبت به مذاکره با غرب محتاط هستند، قدرت داد. با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی در اوت ۲۰۲۱، محافظه‌کاران کنترل مجلس ایران و در نهایت ریاست جمهوری را به دست آوردند.

ایالات متحده و ایران به برجام جدید نزدیک شدند و عمدتا به طور غیرمستقیم از طریق میانجی‌‌‌‌های اتحادیه اروپا و منطقه مذاکره می‌‌‌‌کردند، اما ایران نتوانست به آن تلاش‌ها پاسخ مثبت دهد. سیاست ایالات‌متحده در قبال ایران در ماه‌های اخیر و همزمان با پرونده مالی تغییر کرده است. این فصل جدید حول محور «تفاهم» ایالات متحده و ایران در مورد چیزی کمتر از یک «توافق» جهت اجتناب از بررسی کنگره است و ظاهرا شامل نظارت بیشتر بر برنامه هسته‌‌‌‌ای ایران و محدودیت‌‌‌‌های غنی‌‌‌‌سازی و همچنین افزایش همکاری با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در ازای کاهش برخی تحریم‌ها و آزادی شهروندان آمریکایی بازداشت شده در ایران می‌شود. چارچوب تقریبی آخرین رویکرد ایالات متحده در قبال ایران، مکمل سیاست‌های بازدارندگی/ دیپلماسی بایدن و سایر فعالیت‌های دیپلماتیک منطقه‌ای، مانند نزدیکی ایران و عربستان سعودی است.

پرونده مالی باعث شده است که کنگره نه تنها برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دلیل تعلیق مجوز وی، بلکه برای برجسته کردن آنچه جمهوری‌خواهان رویکرد نادرست بایدن در قبال ایران می‌‌‌‌دانند، وارد میدان شود و همین موضوع رقابت‌های جناحی را در واشنگتن برانگیخته است. روز جمعه، مجلس نمایندگان لایحه تخصیص دفاعی را که توسط جمهوری‌خواهان تهیه شده بود، تصویب کرد که شامل هیچ بودجه‌ای برای توافق هسته‌ای ایران نمی‌شود، مگر اینکه چنین توافقی برای تصویب به سنا ارائه شود.

در انتظار رویارویی با اوکراین؛ قصه موشک‌ها

با این حال شبح برجام در شورای امنیت باقی می‌‌‌‌ماند، اما احتمالا برای مدت طولانی نخواهد بود. طبق برجام، «روز انتقال» در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ انجام می‌شود. در آن تاریخ، سازمان ملل قرار است محدودیت‌‌‌‌های تحقیق، توسعه و تولید موشک‌‌‌‌های بالستیک و واردات و صادرات موشک‌‌‌‌ها و پهپادهای ایران و تکنولوژی مرتبط را لغو کند. در همین حال، قرار است ایران «پروتکل الحاقی» را برای تصویب به پارلمان خود ارائه کند که به آژانس اجازه می‌دهد بازرسی و نظارت گسترده‌تری بر برنامه‌های هسته‌ای خود داشته باشد.

هیچ‌ کدام قرار نیست اتفاق بیفتد، یا حداقل آن‌طور که پیش‌بینی شده است، اتفاق نخواهد افتاد. به گزارش رویترز، اتحادیه اروپا پیش از این به ایران اطلاع داده است که تحریم‌‌‌‌های موشکی را حفظ خواهد کرد و آیت‌الله علی خامنه‌‌‌‌ای، رهبری ایران، دستور داده است که همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراتر از موافقت‌‌‌‌نامه‌‌‌‌های پادمانی لازم برای همه امضاکنندگان معاهده منع گسترش سلاح‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌ای (ان‌‌‌‌پی‌‌‌‌تی) نباشد. سوال این است که آیا آمریکا و متحدان غربی‌اش ممکن است در اکتبر امسال به دلیل ارائه فناوری هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه در جنگ اوکراین با ایران مقابله کنند.

 (ایران همواره این ادعای غرب را رد کرده است و تاکید کرده است در جنگ اوکراین موضع بی‌طرفانه دارد) وال‌استریت ژورنال این هفته گزارش داد که ایران تولید داخلی پهپادهای تسلیحاتی خود را در عین دور زدن تحریم‌های بین‌المللی گسترش داده است. در حال حاضر نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است یک رویارویی بر سر اوکراین در حال انجام باشد. بحث شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد برجام هفته گذشته همزمان با اعتراض روسیه و ایران به مشارکت نماینده اوکراین در این جلسه آغاز شد. اوکراین نه عضو شورای امنیت است و نه یکی از طرفین برنامه اقدام در مورد برجام. در بیانیه اجلاس سران ناتو در ویلنیوس همچنین از ایران خواسته شده است که حمایت نظامی خود از روسیه در اوکراین، از جمله ارائه هواپیماهای بدون سرنشین را متوقف کند. روابط ایران و روسیه از زمان شروع جنگ قوی‌‌‌‌تر از پیش شده است و به نظر می‌رسد تهران به دلیل وضعیت بد مسکو در مورد اوکراین، از اهرم‌‌‌‌هایی برخوردار است. استفان رادمیکر نویسنده و تحلیلگر پیشنهاد کرده است که ایالات متحده می‌تواند بر پایه مفاد برجام و با تشویق کشورهای امضاکننده این توافق یعنی بریتانیا، فرانسه یا آلمان جهت اعمال تحریم‌‌‌‌های فوری و بازگشت همه تحریم‌‌‌‌ها علیه ایران، نه فقط تحریم‌‌‌‌های موشکی، بلکه ریسک‌ها را برای ایران افزایش دهد.اتحادیه اروپا تاکنون احتمال استفاده از اسنپ‌بک را رد کرده است، مگر اینکه ایران تولید اورانیوم غنی‌شده خود را به ۹۰‌درصد افزایش دهد که درجه تسلیحاتی محسوب می‌شود.

یک هنجار جدید ناخوشایند

دولت بایدن و غرب بدون شک به دنبال منصرف کردن ایران در مورد حمایت از روسیه در جنگ اوکراین خواهند بود، اما تاکنون بعید به نظر می‌رسد که مسیر دیپلماتیک کنونی برای جلوگیری از عبور ایران از آستانه و فروپاشی برجام تغییر کند. دفتر مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده اخیرا ارزیابی کرده است که «ایران در حال حاضر فعالیت‌‌‌‌های کلیدی توسعه سلاح‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌ای را که برای تولید یک دستگاه هسته‌‌‌‌ای قابل آزمایش لازم است، انجام نمی‌‌‌‌دهد.» واشنگتن با پیگیری تفاهم «کمتر برای کمتر» که می‌تواند به آزادی چهار شهروند آمریکایی که در ایران نگهداری می‌‌‌‌شوند، منجر شود، وضعیت ایران به‌‌‌‌عنوان یک کشور دارای آستانه دائمی سلاح‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌ای را مانند ژاپن، برزیل یا آفریقای جنوبی به‌طور ضمنی می‌‌‌‌پذیرد.  جالب است که بخشی از بیانیه اجلاس سران ناتو که طی آن «عزم واضح» این سازمان را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌‌‌ای بیان می‌‌‌‌کند، تنها به تعهدات ایران در قبال NPT و اجرای توافق پادمان اشاره می‌‌‌‌کند - بدون اینکه به برجام یا پروتکل الحاقی اشاره‌ای داشته باشد. دولت بایدن همچنین می‌‌‌‌خواهد تنش‌‌‌‌زدایی منطقه‌‌‌‌ای بین ایران و همسایگانش را دنبال کند و همچنین از تشدید تنش‌‌‌‌ها در عراق، سوریه و لبنان که ایران همچنان در آن دست بالاتر را دارد، جلوگیری کند.

 

اخبار مرتبط