نیویورک‌تایمز: رقبای منطقهای خواستار آتش‌‌‌بس در غزه شدند
ژئوپلیتیک در حال تغییر خاورمیانه؟
وزیر خارجه عربستان سعودی در نشست خبری پایان اجلاس ریاض به این مساله اشاره ظریفی کرد و گفت: «اگر جامعه بین‌الملل نتواند اسرائیل را مورد بازخواست قرار دهد، در این صورت تردیدهای مهمی در میان بسیاری از ما ایجاد می‌کند که آیا پارامترهای نظم بین‌المللی مستقر واقعا کارآمد هستند یا خیر.»به زعم برخی تحلیلگران این اظهارنظر می‌تواند تقویت‌کننده گرایشات نوظهور عربستان سعودی برای ایجاد تعادل در سیاست خارجی و تقویت روابط با بازیگران تجدیدنظرطلبی باشد که سازوکارهای نظم کنونی را به رسمیت نمی‌شناسند یا به دنبال به‌روزرسانی آن با تقویت چندجانبه‌گرایی و چندهمسوگرایی هستند. در این خصوص استفان والت استاد دانشگاه هاروارد و تئوریسین واقع‌گرایی تدافعی در تحلیلی در فارن پالیسی به این تغییر ژئوپلیتیک پس از جنگ ۷ اکتبر اشاره کرده و آن را دارای پیامدهای قابل‌توجه برای نظم آمریکا محور می‌داند. والت می‌نویسد: اگر این وضعیت تداوم پیدا کند، سایر کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نه فقط اعتبار آمریکا، بلکه قضاوت و فهم آمریکا از مسائل را نیز زیر سوال خواهند برد.
در این ارتباط، نیویورک‌تایمز شنبه ۱۱ نوامبر در گزارشی با اشاره به برگزاری اجلاس سران عربی و اسلامی نوشت: رهبران ایران و عربستان سعودی، رقبای منطقهای که سال‌جاری روابط دیپلماتیک خود را احیا کردند، روز شنبه در جریان نشستی در ریاض دیدار کردند و در آن خواهان آتش‌‌‌بس فوری و ارسال بدون قید و شرط کمک‌‌‌های بشردوستانه به غزه شدند.این دو کشور اسلامی که از جناح‌‌‌های مخالف در درگیری‌‌‌های نیابتی در سراسر منطقه حمایت می‌کنند، پس از سال‌ها خصومت، برای اولین بار در ماه مارس در توافقی با میانجی‌گری چین، احیای روابط دیپلماتیک خود را اعلام کردند.
مشخص نیست که آیا این تغییر منجر به تنش‌زدایی پایدار بین سلطنت عربستان سعودی و حکومت ایران خواهد شد یا خیر. با این حال، به نظر می‌رسد که بمباران غزه توسط اسرائیل گرم شدن روابط بین عربستان سعودی و ایران را تسریع کرده است. سفر ابراهیم رئیسی که اولین سفر یک رئیسجمهور ایران به عربستان سعودی در بیش از یک دهه گذشته بود، در محل اجلاس سران از سوی محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی، مورد استقبال قرار گرفت. دو رهبر تنها چند روز پس از ۷ اکتبر برای اولین بار تلفنی صحبت کردند. ایران در ماه مارس گفت که رئیسی بلافاصله پس از اعلام از سرگیری روابط دو کشور دعوتنامه‌ای برای بازدید از پادشاهی دریافت کرده است.
در این اجلاس، رئیسی از جامعه جهانی به دلیل آنچه که به گفته وی سکوت آن در قبال تخلفات انجام شده علیه غیرنظامیان در غزه است، انتقاد کرد. ولیعهد سعودی هم در این اجلاس گفت این بحران نشان‌دهنده «شکست شورای امنیت و جامعه بین‌المللی در پایان دادن به نقض آشکار قوانین بین‌المللی توسط اسرائیل است.» شرکت‌کنندگان عرب و مسلمان در این اجلاس خواستار تحریم تسلیحاتی اسرائیل شدند و گفتند که صلح منطقهای بدون حل مساله فلسطین بر اساس راه‌حل دو دولتی که ستون دیرینه تلاش‌های دیپلماسی خاورمیانه است، محقق نمی‌شود.وزیر خارجه عربستان سعودی گفت که فشار کشورهای منطقه بر اسرائیل شروع به نتیجه دادن خواهد کرد.
او در یک کنفرانس خبری پس از اجلاس گفت: «ما تغییر مواضع را مشاهده کرده‌‌‌ایم، هنوز کافی نیست، اما در مسیر درست حرکت می‌‌‌کنیم. ما شروع به شنیدن این موضوع کرده‌‌‌ایم که کشورهایی که قبلا به اسرائیل چک سفید می‌‌‌دادند، اکنون در مورد حفاظت از غیرنظامیان و اهمیت انجام نبرد در چارچوب قوانین بین‌المللی بشردوستانه و توقف‌‌‌های بشردوستانه صحبت می‌کنند.»رئیسجمهور فرانسه روز جمعه از اسرائیل خواست تا کشتار غزه را متوقف کند. مکرون بلافاصله پس از حملات ۷ اکتبر از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل حمایت قاطعانه‌ای اعلام کرده بود. اما حمایت بین‌المللی از اسرائیل پس از آن حملات با انتشار تصاویری از ویرانی و مرگ در غزه در اثر عملیات نظامی اسرائیل، هر روز در حال از بین رفتن است. رهبران عربستان و ایران پس از پایان سخنان خود، سالن اصلی کنفرانس را برای دیدار دوجانبه ترک کردند.
استقبال شاهزاده محمد از ابراهیم رئیسی به منزله خروجی قابل‌توجه برای رهبر عربستان بود که یک بار صراحتا به ایران هشدار داد که سیاست‌های توسعه طلبانه در منطقه را دنبال نکند. او در سال ۲۰۱۷ در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «ما منتظر نخواهیم بود که نبرد در عربستان سعودی باشد.»کریستین دیوان، محقق ارشد مقیم در موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، گفت که رایزنی‌های نزدیک ریاض با ایران نشان‌دهنده عمل‌گرایی پادشاهی است. خانم دیوان گفت: «آنها می‌‌‌دانند که همکاری ایران برای جلوگیری از گسترش درگیری و شاید حتی برای پیشبرد پایان بازی با حماس لازم است.»
وی گفت: «با توجه به اینکه برخی از رهبران به دلیل عادی‌سازی و برخی دیگر خواستار اقدامات سخت گیرانه‌تر هستند، عربستان سعودی در موقعیت خوبی قرار دارد تا حد وسط را حفظ کند. برای موفقیت، آنها به آمریکا نیاز دارند که پا به عرصه بگذارد.»در ابتدا عربستان سعودی دو نشست را برای آخر هفته برنامه‌ریزی کرده بود، یکی برای اتحادیه عرب و دیگری برای اعضای سازمان همکاری اسلامی. اما هردو نشست در یک رویداد ترکیب شدند و یک وحدت جدید - حتی ظاهری - به نمایش گذاشته شد. بشار اسد رئیسجمهور سوریه و محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در این اجلاس حضور داشتند. حضور اسد پس از ۱۳ سال قابل‌توجه بود. رئیسی همچنین در حاشیه این اجلاس با عبدالفتاح السیسی رئیسجمهور مصر دیدار و در مورد عادی‌سازی روابط دیپلماتیک قاهره و تهران گفت‌وگو کرد. ایران و مصر پس از انقلاب سال ۱۹۷۹ روابط خود را قطع کردند و در دوره کوتاه ریاست جمهوری محمد مرسی، یکی از رهبران ارشد اخوان المسلمین، روابط را برای مدت کوتاهی از سر گرفتند.
همه این دیدارهای به ظاهر متناقض، در حالی رخ می‌دهد که تا پیش از این قرار گرفتن چنین ترکیبی در هیچ یک از نشست‌ها و اجلاسیه‌های منطقهای و فرامنطقه‌ای قابل مشاهده نبود. شاید این استدلال مطرح شود که تنش‌زدایی گسترده منطقهای و گذار از تنش‌های بیهوده پس از یک دهه این بازیگران را کنار هم قرار داده و آنها را با مساله فلسطین همصدا کرده است، اما این تنش‌زدایی منطقه ای، خود نشان‌دهنده یک تصویر کلان‌تر و پویاتر به نام چندهمسوگرایی و فرار از تله قطبیت و ائتلاف‌های دست و پا گیر است که محدودیت‌های رفتاری قابل‌توجهی را بر بازیگران برای کنش در یک بلوک خاص تحمیل می‌کرد.
طی دهه گذشته، سیاست خارجی بسیاری از کشورهای خاورمیانه به سوی چندجانبه نگری تغییر کرده است. حتی شرکای سنتی ایالات متحده مانند مصر، عربستان سعودی و امارات دیگر از تلاش‌های واشنگتن برای ایجاد بلوک‌های انحصاری تحت رهبری آن خشنود نیستند. آنها به دنبال مشارکت با چند قدرت دیگر از جمله چین، هند، روسیه هستند تا سبد روابط خود را متنوع سازند و از وابستگی به یک قطب دور شوند. جنگ غزه می‌تواند این روند شکل گرفته را بیش از پیش تقویت کند.
