گزارش جدید موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم نشان داد
ترس از مثلث راهبردی؛ دلیل فروش سلاح
این اندیشکده روز دوشنبه اعلام کرد که جنگ روسیه در اوکراین به دو برابر شدن خرید تسلیحات در اروپا در سال 2023-2019 نسبت به سال‌های 2018-2014 کمک کرده است و اوکراین به بزرگ‌ترین واردکننده منطقه و چهارمین واردکننده بزرگ در جهان تبدیل شده است. صادرات تسلیحات به آسیا با 37درصد به متحدان ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند، بزرگ‌ترین بخش را در جهان تشکیل می‌دهد.
سیپری گفت که جنگ روسیه در اوکراین به دو برابر شدن خرید تسلیحات در اروپا در سال‌های 2019 تا 2023 نسبت به سال‌های 2018-2014 کمک کرده است. پیتر ویزمن، محقق ارشد در برنامه انتقال تسلیحات SIPRI گفت که اینها عمدتا توسط یک عامل کلیدی هدایت میشوند: نگرانی در مورد جاه‌طلبی‌‌‌های چین. به عنوان مثال، ژاپن واردات خود را دو و نیم برابر افزایش داد و از جمله 400 موشک دوربرد با قابلیت رسیدن به کره‌شمالی و چین را سفارش داده است. متحدان ایالات متحده، یعنی قطر، مصر و عربستان سعودی نیز خرید در خاورمیانه را که 30درصد از واردات جهانی را تشکیل می‌‌‌دادند، هدایت می‌‌‌کردند.
برترین واردکنندگان اسلحه
کشورهای آسیایی و خاورمیانه در واردات تسلیحات غالب بودند و هند پیشتاز خرید تسلیحات بود و پس از آن عربستان سعودی و قطر قرار داشتند. اوکراین همچنین بزرگ‌ترین واردکننده منطقه و چهارمین واردکننده بزرگ در جهان شد. ویزمن به الجزیره گفت که «این فقط ترس از ایران نیست.» بلکه این در واقع جنگ است. در 10 سال گذشته، عربستان سعودی عملا از این سلاح‌‌‌ها در عملیات‌هایی که خود رهبری می‌کند، از جمله در یمن استفاده کرده است. این مورد در عربستان یک رویارویی مستقیم با ایران از طریق نیروهای نیابتی تلقی می‌شود.
البته رقابت منطقه‌ای نیز نقش داشت. به عنوان مثال، پس از آنکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال 2017 این کشور خلیج فارس را محاصره کردند و به ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا هواپیماهای جنگی سفارش دادند، قطر واردات تسلیحات خود را چهار برابر کرد. کنستانتینوس فیلیس، پروفسور تاریخ در کالج آمریکایی یونان به الجزیره گفت: «ما در جهانی در حال گذار زندگی می‌‌‌کنیم؛ سیال و ناپایدار است. سازمان ملل نقش تزئینی دارد. یک طبقه کامل از قدرت‌‌‌های تجدیدنظرطلب وجود دارد.» فیلیس گفت: از سوی کشورهای دوست و متحد غرب در خصوص اینکه آیا قدرت ایالات متحده می‌تواند از حمله به آنها جلوگیری کند، عدم‌اطمینان وجود دارد. آنها می‌‌‌گویند، «اگر من دوباره مسلح نشوم، کسی نیست که از من محافظت کند، مکانیزم‌‌‌های قوی چند‌جانبه مانند سال‌های گذشته وجود ندارد، بنابراین من باید برای حمله آینده آماده شوم.»
افزایش هزینه‌‌‌ها توسط متحدان به ایالات متحده کمک کرد تا پیشتازی خود را به عنوان صادرکننده اصلی تسلیحات افزایش دهد و به 42درصد از بازار جهانی برسد، در حالی که این رقم در سال 2018-2013، 34درصد بود. این تا حدودی به این دلیل است که ایالات متحده تنها کشور دارای هواپیمای جنگی نسل پنجم قابل صادرات، اف-۳۵ لایتنینگ ۲ است و بسیاری از متحدانش اکنون در حال انتقال نیروی هوایی خود برای استفاده از فناوری رادارگریزی هواپیما هستند. اروپا تقریبا 800 هواپیمای جنگنده نسل بعدی از جمله اف-۳۵، یوروفایتر تآی‌فون و هواپیمای جنگنده فرانسوی رافائل دارد. اما الگوی افزایش فروش به متحدان کلیدی غربی، که شامل هشت کشور از 10 واردکننده اصلی اسلحه است، نشان می‌دهد که دلایل بزرگ‌تر سیاسی وجود دارد. سایر تولیدکنندگان تسلیحات غربی نیز سود برده‌‌‌اند. فرانسه صادراتش را تقریبا به نصف افزایش داد تا روسیه را به مقام دوم برساند و ایتالیا نیز تقریبا دو برابر شد.
هواپیماهای جنگنده دفتر سفارش فرانسه را متورم کرده‌‌‌اند و داسو از فروش 23 هواپیمای نسل 4.5 رافال در دوره 18-2013 به 94 فروند در 5سال گذشته رسیده است. در حال حاضر 193 فروند در حال سفارش است. در واقع، اروپا، از جمله بریتانیا و سوئیس، 31درصد از تسلیحات جهان را در سال 2019 تا 2023 صادر کردند. کره‌جنوبی نیز به عنوان یک صادرکننده بزرگ ظاهر شده و قراردادهای بزرگی را با لهستان برای تانک، توپخانه، هواپیما و توپخانه موشکی امضا کرده است. در مقابل، چین 5.8درصد فروش داشت که 60درصد از صادرات آن به پاکستان و بیشتر به بنگلادش و تایلند اختصاص داشت. روسیه که زمانی رقیب بزرگ ایالات متحده در فروش تسلیحات بود، صادرات خود را به نصف کاهش داد و به 11درصد از سهم جهانی رسید؛ این مساله تا حدی به دلیل استفاده از منابع خود برای مبارزه با اوکراین بود اما همچنین به دلیل کاهش طولانی‌تر قبل از تهاجم تمام‌عیار آن.
صادرات روسیه تا حدودی کاهش یافته است زیرا چین، مشتری اصلی از دهه 1990، به طور فزاینده‌ای در حال ساخت تسلیحات خود بوده است و هند، خریدار بلندمدت تسلیحات روسی، شروع به زیر سوال بردن فناوری‌ها و توانایی روسیه در ارائه آن کرده است. ویزمن گفت: «به نظر میرسد هند از تجهیزات روسی دور می‌شود. برخی سفارش‌‌‌ها بوده‌‌‌اند که هنوز به تحویل منتهی نشده‌‌‌اند، مثلا زیردریایی هسته‌‌‌ای که روسیه قرار است امسال یا سال آینده تحویل دهد و چند ناوچه و هواپیما.» ما همچنین شاهد ناامیدی طرف هندی در مورد سطح فنی تجهیزات روسی هستیم که آنها به دست آورده‌‌‌اند و بنابراین تغییر به سوی تامین‌کنندگان دیگر مانند فرانسه و اسرائیل در 20 سال گذشته و ایالات متحده است.
نشانه امیدواری برای اروپا
کارشناسان می‌‌‌گویند، این نشانه امیدوارکننده‌‌‌ای است که اروپا شروع به احیای مجدد نیروگاه‌‌‌های صنایع دفاعی خود کرده است و به آن ماموریت بیشتری برای تامین اوکراین- به‌‌‌ویژه با توجه به تاخیر در کمک‌‌‌های نظامی آمریکا- می‌دهد. ویزمن گفت: «بسیار واضح است که اروپا تلاش زیادی برای افزایش تولید مهمات و طیف وسیعی از محصولات دیگر انجام می‌دهد. به نظر میرسد، ظرفیت وجود دارد اما در سراسر اروپا پراکنده است و بیشتر آن ثابت مانده است. همچنین تخصص وجود دارد اما خطوط تولید خاموش است.» سوزان رین، دیپلمات سابق بریتانیا و مدرس مرکز ژئوپلیتیک دانشگاه کمبریج، به الجزیره گفت: «تنها زمانی که اوضاع خیلی بد می‌شود، مردم بسیج میشوند.» او با اشاره به اولین هجوم تسلیحاتی برای اوکراین در اوایل سال 2022، گفت: «در آغاز لحظه‌‌‌ای بود که روسیه به آن حمله کرد و وحشتناک به نظر می‌‌‌رسید و بلافاصله پاسخی داده شد.»
او معتقد بود که موفقیت اوکراین در غرب بد تعبیر شده است. او گفت: «لحظه‌‌‌ای که مشخص شد اوکراین واقعا می‌تواند روس‌‌‌ها را عقب نگه دارد، یک نقطه عطف خطرناک بود، زیرا اولین بار کمی رضایت از اوکراین را نشان داد.» امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در ماه مه گذشته خواستار استقلال دفاعی بیشتر اروپا شد. همه با چارچوب آن بحث موافق نیستند. هوگو بروملی، مورخ دانشگاه کمبریج، به الجزیره گفت: «مشارکت‌‌‌های صنعتی دفاعی که از کشورهای اروپایی محافظت و از اوکراین حمایت می‌کند، از مرزهای اروپا عبور می‌کند.» در نهایت، هدف باید کمتر درباره «خودمختاری اروپایی» و بیشتر در مورد توسعه قابلیت‌‌‌ها در سطوح ملی و بین‌المللی در میان دوستان و متحدان باشد. او گفت: «ما نباید اجازه دهیم که تلاش برای «خودمختاری اروپایی» مانع از ارائه بهترین پشتیبانی شود.»
