«دنیای‌اقتصاد» پیامدهای سفر معاون گروسی به ایران قبل از ۷ خرداد را بررسی کرد
مدیریت تنش با آژانس؟
یک هفته بعد از سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خبرها حاکی از آن است که ایران و آژانس تلاش دارند تا پیش از ارائه گزارش دوره‌‌‌ای گروسی به شورای حکام در ۷خرداد سال‌جاری، رایزنی‌‌‌های خود برای تهیه پیشنویس را به نتیجه برسانند. به همین دلیل احتمال می‌رود حتی در روزهای آتی، تهران شاهد حضور برخی مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جهت رایزنی بیشتر در خصوص پیشنویس یاد‌شده باشد. به گزارش «ایرنا»، هفته گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور شرکت و سخنرانی در کنفرانس علوم و فنون هستهای ایران و البته دیدار با برخی از مقامات کشورمان سفری به تهران و اصفهان داشت. در این سفر و مذاکرات طرفین مقرر شد تا توافق مشترک مارس (اسفند ۱۴۰۱) که در جریان یکی از سفرهای گروسی به ایران به دست آمد، مبنای تعامل و همکاری دو‌سویه باشد و برای تهیه پیشنویس تداوم تعاملات بر مبنای بیانیه مشترک مارس، مذاکرات معاونان سازمان انرژی اتمی کشورمان و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شد.
بر اساس این پیشنویس از این پس فعالیت‌‌‌ها و همکاریهای ایران و آژانس در سه بخش دنبال خواهد شد. بخش اول موارد گذشته است که در سند برجام در قالب پرونده پی.ام.دی (ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران) بسته شده بود. در این بخش، موضوع مهم دو مکان باقی‌مانده و راه‌حل نهایی کردن این پرونده ساختگی مورد مذاکره قرار می‌گیرد. به گفته اسلامی، بخش دوم مربوط به شرایط موجود است که در این شرایط در چارچوب پادمان و ان.پی.تی اقدامات متقابل لازم انجام خواهد شد. بخش سوم نیز مربوط به شخص مدیرکل آژانس است که وی باید به عنوان تسهیل‌کننده و تصحیح‌کننده برای برداشتن موانع و حل و فصل مسائل که عمدتا سیاسی است، تاثیرگذار باشد. باید دید نتیجه رایزنی‌‌‌های انجام‌گرفته و پیش روی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با سازمان انرژی اتمی ایران در فرآیند دستیابی به متن این پیشنویس چقدر سازنده و موفق خواهد بود.
همچنین رئیس سازمان انرژی اتمی هفته گذشته بعد از دیدار با گروسی گفت: «ما توافق کردیم برای تهیه پیشنویس این سه بخش، معاونان دو طرف مذاکرات را دنبال کنند و الان هم مذاکرات در حال انجام است و همان طور که زمان پیش می‌رود نتایج مورد انتظار را دریافت کنیم. البته این آغاز یک فرآیند است.» همچنین ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در توضیح جلسه روز یکشنبه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «رئیس سازمان انرژی اتمی در این جلسه کمیسیون بیان کرد که مبنای تعاملات ایران و آژانس NPT و پادمان است و موضوعات باقی‌مانده بین ما و آژانس به دو مکان تقلیل یافته است.» به گزارش «ایسنا»، عمویی افزود: «آقای اسلامی بیان کرد که ما تاکید داریم که آژانس در عملکرد خود، رویکرد حرفه‌‌‌ای و فنی را دنبال کند و تحت‌تاثیر رویکردهای سیاسی قرار نگیرد.»
با توجه به اینکه طی سفر هفته گذشته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران، وی با علی باقری، معاون وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌‌‌کننده هستهای ایران، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی دیدارها و رایزنی‌‌‌هایی داشت و اکنون نیز قرار است طرفین رایزنی‌‌‌هایی برای تهیه پیشنویس پیش از نشست ماه ژوئن شورای حکام داشته باشند، این پرسش مطرح می‌شود که آیا سفر گروسی به ایران منجر به توافقات محرمانه‌‌‌ای شده که اکنون قرار است پیش از نشست ماه ژوئن شورای حکام، رایزنی‌‌‌ها برای تهیه پیشنویس را به نتیجه برسانند؟ روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با دو کارشناس به این پرسش پاسخ داده است.
هیات پادمانی در ایران چه می‌‌‌خواهد؟
رحمن قهرمانپور، پژوهشگر مسائل بین‌الملل درباره دستورکارهای احتمالی هیاتی که در چند روز آینده ممکن است به تهران سفر کند، توضیح داد: «آژانس چند معاونت دارد که مهم‌ترین آن، معاونت پادمانی است و اصلی‌‌‌ترین اختلافات نیز مربوط به معاونت پادمانی است. افرادی که در این معاونت کار می‌کنند، فنی هستند و هر توافقی که آژانس بخواهد در راستای توافق جامع پادمانی انجام دهد باید با همکاری با این معاونت باشد.» به گفته قهرمانپور، ایران یک پیشنهاد داده اما حرف آژانس این است که توافق ۱۴۰۱ هنوز به طور کامل اجرایی نشده است. ایران خواهان تفکیک مسائل گذشته، حال و آینده است و این تیم می‌‌‌خواهد هم راجع به ابعاد فنی و هم حقوقی مذاکره کند که ابعاد حقوقی، مبنای توافق جامع پادمانی است.
وی افزود: «چون ایران پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌‌‌کند، توافق جامع خیلی مهم است. مساله‌ای که محل اختلاف ایران و آژانس است. آژانس سعی دارد توافق را موسع تفسیر کند تا آنچه که در پروتکل الحاقی هست نیز اجرایی شود. اما ایران تفسیر مضیق دارد.» این کارشناس برای تبیین این دو تفسیر توضیح داد: «در پروتکل الحاقی بازرسی‌‌‌ها منوط به اعلام کشور دارنده فعالیت‌‌‌های هستهای نیست و آژانس می‌تواند از هر مکان مشکوک به فعالیت‌‌‌های هستهای بازدید کند. اما در توافق جامع پادمانی، آژانس فقط از مکان‌‌‌هایی می‌تواند بازدید کند که کشور دارنده فعالیت هستهای اعلام کند که آنجا فعالیت انجام می‌دهد. همچنین ایران می‌‌‌گوید آژانس در مکان‌‌‌هایی می‌تواند دوربین نصب کند که ایران اجازه دهد. ولی آژانس می‌‌‌گوید در مکان‌‌‌هایی که تشخیص می‌دهد، وجود دوربین ضروری است از جمله مراکز مونتاژ سانتریفیوژها دوربین نصب کند.»
قهرمانپور در ادامه گفت، دیگر موضوعی که در دستورکار معاونت پادمانی آژانس قرار دارد، پیشنهاد ایران برای تقسیم اختلافات فی‌مابین به سه بخش حال، آینده و گذشته است و باید منتظر باشیم ببینیم قبل از اجلاس فصلی آژانس توافقی بین طرفین صورت خواهد گرفت یا خیر. این کارشناس گفت که ایران و آژانس بعد از سفر اخیر گروسی به ایران طبق گفته رئیس سازمان انرژی اتمی در خصوص دو مورد به توافق دست یافته‌‌‌اند. مساله اول درباره ناترازی در میزان اورانیوم است. یعنی طبق این امر، میزان اورانیومی که از این طرف دستگاه گرفته می‌شود باید با میزان اورانیومی که به دستگاه بعدی تزریق می‌شود، یک حد مشخص باشد. گفته می‌شود که ایران این مساله را با آژانس حل کرده و میزان مواد برداشت شده و تزریق شده با هم سازگاری دارد.
وی افزود: «در مورد تورقوزآباد نیز آقای اسلامی گفته به آژانس اطلاعات خواهیم داد.» قهرمانپور در پاسخ به اینکه با توجه به شرایط فعلی در نشست ماه ژوئن باید منتظر چه باشیم، توضیح داد: «در نشست پیش‌‌‌رو احتمالا اتفاق خاصی نمی‌‌‌افتد اما باید ببینیم فضای بیرون از آژانس چگونه است. فعلا فضا به صورتی نیست که کار به بیانیه بکشد. اما ممکن است گزارش پادمانی گروسی با توجه به صحبت‌‌‌هایش در وین قدری لحن تند داشته باشد. همچنین نتیجه کار این هیات نیز در گزارش پادمانی گروسی مشاهده خواهد شد.»
تحول خوب اما مشروط
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل نیز در این رابطه گفت: «این تماس هیات‌‌‌های فنی در سطح معاونان و همراه با کارشناس‌‌‌ها بین ایران و آژانس تحول خوبی است اما به خودی خود معنای خاصی ندارد.» وی افزود: «خوب از این نظر که نشان می‌دهد مذاکرات ادامه دارد و طرفین امیدوار هستند گشایشی حاصل شود. ولی مادامی که این مذاکرات انجام نشده و نتیجه آن روشن نشده، با توجه به کش و قوس‌‌‌هایی که طی ۲۰ سال گذشته بر سر برخی موضوعات بین طرفین بوده، نمی‌توان به سادگی نتیجه‌‌‌گیری کرد.» احمدی درباره چشم‌‌‌انداز احتمالی نشست شورای حکام نیز توضیح داد: «در دو سه جلسه قبلی، غربی‌‌‌ها با توجه به حساسیت شرایط امنیتی در منطقه و نزدیک بودن زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تصمیم گرفتند، قطعنامه‌‌‌ای علیه ایران صادر نکنند و اگر بیانیه‌‌‌ای هم صادر شده خیلی ملایم بوده است.»
به گفته این دیپلمات پیشین کشورمان، احتمال می‌رود در یکی، دو نشست بعدی نیز همین سیاست دنبال شود. زیرا موضوعاتی که در سطح آژانس مطرح است مانند صدور ویزا برای بازرس‌‌‌ها، تکمیل نصب تجهیزات نظارتی و حل مساله مکان‌‌‌های قدیمی خیلی حساسیتی ندارد که بخواهند دست به اقدامی بزنند که اوضاع از کنترل خارج و موجب برانگیختن حساسیت ایران شود.
