گفت‌و‌گو با «دکتر علیرضا رحیمی‌بروجردی» مولف کتاب «جهانیسازی»
در جست‌وجوی راهی برای کاهش هزینه‌های جهانیسازی
دنیای اقتصاد- یکشنبه گذشته بیستمین دوره انتخاب کتب برتر دانشگاهی که امسال مصادف با شصت و پنجمین سالگشت پدیداری انتشارات دانشگاه تهران بود، به همت دانشگاه تهران در تالار علامه امینی واقع در کتابخانه مرکزی این دانشگاه برگزار شد. در این مراسم که با حضور دکتر فرهاد رهبر، رییس دانشگاه تهران و دکتر قاسم عمو عابدینی، معاون پژوهشی این دانشگاه و همچنین برخی از اعضای انتشارات و اساتید دانشگاه تهران برگزار شد، ضمن ارائه گزارش‌هایی از وضعیت برگزاری و داوری جشنواره این دوره، سخنانی پیرامون چگونگی سیاست‌گذاری و ارائه راهکارها و لوازم بهبود انتشار کتب دانشگاهی در عرصه‌های داخلی و خارجی ارائه شد.
یکی از بخش‌های مهم این مراسم، تقدیر و تجلیل از برگزیدگان این دوره از جشنواره بود. بنابر گزارشی که در ابتدای مراسم از سوی دکتر ایرجِ‌الله دادی ارائه شد، در این دوره مجموعا ۶۴۶ عنوان کتاب به دبیرخانه جشنواره ارسال شده که از میان آنها ۱۶۸ اثر به مرحله دوم راه یافتند که در نهایت این آثار به منظور داوری نهایی به ۴۰۰ تن از اساتید ارسال شده و آثار برگزیده بالای ۸۵ درصد امتیاز لازم را کسب کردند. نتیجه این روند به معرفی ۱۴ کتاب به عنوان آثار برگزیده و ۱۱ کتاب به عنوان آثار شایسته تقدیر بوده است. یکی از عناوین برگزیده این دوره، کتابی به قلم «دکتر علیرضا رحیمی بروجردی» بود که مساله‌ای بسیار مهم و چالش‌زا در سال‌های اخیر در رشته‌های گوناگون علوم اجتماعی و رفتاری، به ویژه اقتصاد را به بحث می‌گذاشت: «جهانیسازی».
به مناسبت برگزیده شدن این کتاب، با «دکتر علیرضا رحیمی‌بروجردی» استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
ضمن عرض سلام و تبریک خدمت حضرتعالی، لطفا نظر خود را درباره کتاب «جهانیسازی» بفرمایید.
کتاب جهانیسازی در هفت فصل به قرار زیر تالیف شده است: کلیات؛ رویکردی نظری به جهانیسازی؛ همگرایی، آزادسازی و جهانیسازی؛ کشورهای درحال توسعه در فرآیند جهانیسازی؛ مشکلات، کاستی‌ها، چالش‌ها و تهدیدات پیش روی جهانیسازی؛ جهانیسازی، نابرابری و فقر و سرانجام، توصیه‌های سیاستی برای هموارسازی مسیر جهانیسازی. جهانیسازی فرآیندی است که در قرن اخیر، بسیاری از کشورها را درگیر مسائل خود کرده است و بسیاری اعتقاد دارند که همه کشورها دیر یا زود برای عقب نماندن از قافله رشد و توسعه جهانی، مجبور به قرار گرفتن در این فرآیند خواهند شد.
در واقع، چیزی اسرارآمیز و مرموز درباره جهانیسازی وجود ندارد؛ بشر همیشه در رویاهای خود به دنبال حذف محدودیت‌ها و یکپارچه کردن سرزمین‌ها و زندگی در کنار مردمان سرزمین‌های دیگر است و شاید در خوش‌بینانه‌ترین نگاه، جنگ‌های بسیاری که در طول تاریخ برای تصرف سرزمین‌ها از سوی امپراتوران و شاهان صورت می‌گرفت، بخشی از همین تفکر جهانیسازی بوده است.
ابعاد اقتصادی جهانیسازی شامل افزایش در تجارت، سرمایه و اطلاعات، و مهاجرت افراد می‌شود. جهانیسازی را می‌توان در پنج عامل به قرار زیر خلاصه کرد: سرمایه‌گذاری، صنایع، اطلاعات، اشخاص و ایده. در نگاهی دیگر جهانیسازی را می‌توان فرآیندی دانست که به کاهش در هزینه‌های معاملات تجاری در سطح بین‌المللی منجر می‌شود. یکی از اثرهای کلیدی جهانیسازی، ارتقای سطح ادغام و یکپارچگی بین‌المللی بازارها برای کالاها، خدمات، فناوری، جریان‌های مالیه، جریان‌های سرمایه و نیروی کار و ایده‌هاست.
انگیزه شما از نگارش کتاب چه بوده و مطالب موجود در کتاب قابل کاربرد در چه سطحی است؟
سرفصل‌های پیشنهادی در این کتاب، به دنبال شناخت بهتر از موضوع جهانیسازی تنظیم و تالیف شده‌اند. موضوعات مورد بررسی در این کتاب با استفاده از تازه‌ترین یافته‌های علمی تالیف شده‌اند و در واقع، مدرک و مرجع مناسبی برای دروس مرتبط با اقتصاد بین‌الملل در دوره‌های کارشناسی و سطوح عالیه اقتصاد به شمار می‌روند. هم‌اکنون درس جهانیسازی به عنوان درسی مستقل در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران از سوی اینجانب ارائه می‌گردد.
یکی از نکات جالب کتاب تعبیر آن از واژه Globalization است که به صورت «جهانیسازی» از آن استفاده شده است. با توجه به آنکه بخش قابل توجهی از ادبیات حاضر در این زمینه، واژه «جهانی‌شدن» را برگزیده است، لطفاً نظر خود را در این باره بفرمایید.
واژه «جهانیسازی» (Globalization) به طور مشخص از سال‌های پایانی دهه ۲۰۰۰ و به طور مشخص از آغاز هزاره سوم میلادی، بارها در ادبیات اقتصادی-سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلی، نظر بر این بوده است که این مفهوم، با چشم پوشی از وجوه ملیتی، منطقه‌ای و نژادی برای همه کشورها به کار برده شود. در بررسی‌های اخیر پژوهشگران ایرانی، واژه لاتین به دو معنای «جهانیسازی» و «جهانی‌شدن» استفاده شده است. آنچه به طور کلی از این دو واژه مستفاد می‌شود این است که اولی فرآیندی است جهانی، پویا، برنامه‌ریزی شده و جهت‌دار و دومی، به فرآیندی گفته می‌شود که کشورها بنا به دلایل داخلی اختیار می‌کنند. همچنین، جهانیسازی فرآیندی فرامنطقه‌ای است که همه کشورها در آن مشارکت دارند و جهانی‌شدن فرآیندی منطقه‌ای است که یک کشور در آن قرار می‌گیرد. یعنی، هر کشور در فرآیند جهانیسازی، جهانی‌شدن را اختیار می‌کند. حتی ممکن است این دو تعریف برای دو واژه جهانیسازی و جهانی‌شدن به صورت جابه‌جا استفاده شود!
در این کتاب، آنچه مد نظر ماست، تعریف نخست است و بنابراین، کاری به منازعات ایدئولوژیکی و سلیقه‌ای پیرامون این تعریف‌ها نداریم.
منابع مورد استفاده شما برای نگارش کتاب چه بوده است؟
برای نگارش کتاب، از منابع متعدد، گوناگون و بسیار زیادی استفاده شده است. همچنین روش‌شناسی تحقیق حاکم بر بخشی از فصل ۵ کتاب نیز افزون بر مطالعات نظری، بیشتر در برگیرنده مشاهدات اینجانب از کشورهای اروپای شرقی و برخی از کشورهای جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق است.
منابع مورد استفاده، در بخشی جداگانه از کتاب، به تفصیل و به ترتیب حروف الفبا گردآوری شده‌اند.
در پایان چنانچه سخنی باقی مانده است، بفرمایید.
رهبران سیاسی و اندیشمندان کشورهای درحال توسعه باید قبول کنند که جهانیسازی سرانجام در همه کشورها اتفاق خواهد افتاد، پس بهتر است قبل از آنکه این پدیده بر کشوری تحمیل شود، با ایجاد زمینه‌های مناسب و مورد قبول، به استقبال آن رفته تا ضمن آنکه کشور با کمترین چالش و هزینه روبه‌رو شود، منافع کلی آن نیز به دست آید.
باید قبول کرد که قرار گرفتن در فرآیند جهانیسازی، داشتن ثروت بیشتر، فناوری بالاتر یا تبعیت از ارزش‌های بیگانه (غربی) نیست، بلکه استفاده از سیاست‌های صحیح اقتصادی در کنار یاری جستن از نیروهای سیاسی، فرهنگی و مذهبی که نقش بالایی را در نهادینه کردن صحیح جهانیسازی در جامعه به عهده دارند، موفقیت جهانیسازی را در جامعه تضمین می‌کند.
جهان و نظام اقتصادی - سیاسی که ما در آن زندگی می‌کنیم، بسیار ناقص است و مسائل بسیاری در آن وجود دارد که باید بهتر شوند و کشورهای درحال توسعه می‌توانند با قرار گرفتن درست در فرآیند جهانیسازی، نقش بالایی را در بهبود وضعیت جهان معاصر داشته باشند. این موضوعی است که نخست کشورهای توسعه یافته باید به آن باور داشته باشند و دوم، کشورهای درحال توسعه به خودباوری و اعتماد به نفس رسیده، نقشی قابل قبول در تعاملات بین‌المللی ایفا کنند و درنتیجه در عرصه جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند.
ارسال نظر