با تغییر نظام مالیاتی از اول مهر پرداخت مالیات تجمیع عوارض به مصرف‌کنندگان منتقل می‌شود

دنیای اقتصاد - با آغاز اجرای مالیات بر ارزش افزوده، پرداخت مالیات از اولین مرحله تولید تا رسیدن کالا به دست مصرف‌کننده نهایی ادامه یافته و در مرحله آخر، مالیات بر ارزش کل محصول توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌شود و تمام افرادی که در چرخه تولید و توزیع نقش داشته‌اند مالیات‌های پرداختی را پس می‌گیرند. بنابراین در چرخه تولید و توزیع، مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نمی‌شود و مصرف‌کننده نهایی باید این پرداخت را انجام دهد. به گفته رییس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، در قانون مالیات‌های مستقیم، معافیت می‌تواند به عنوان یک مزیت محسوب شود، اما در قانون مالیات بر ارزش افزوده، برخورداری از معافیت اصولا به عنوان یک امتیاز تلقی نمی‌شود؛ چون مودی که از این مالیات معاف می‌شود در جریان مبادلات اقتصادی و خریدهایی که انجام می‌دهد، استرداد مالیاتی به او صورت نمی‌گیرد. رییس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، تصریح کرد: بسیاری از بخش‌های تولیدی و سازمان‌ها به دنبال این بودند که از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شوند، اما پس از آنکه متوجه شدند استرداد مالیاتی شامل حال آنها نمی‌شود، به تکاپو افتادند تا حتما به عنوان مودیان این قانون شناسایی شوند.

الیاس نادران تشریح کرد:

جزئیات نحوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده

با توجه به اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای مهر ماه سال جاری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای‌اسلامی به تشریح نحوه اجرای این قانون پرداخت.

الیاس نادران در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرگزاری فارس با اشاره به تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس شورای‌اسلامی و لزوم اجرای این قانون از اول مهر ماه سال جاری، اظهارکرد: در سال ۸۱ مجلس ششم به‌دلیل اینکه عوارض و مالیات‌‌های متعدد ولی با نرخ‌‌های بسیار جزئی به صنایع مختلف وضع شده بود به منظور شفاف‌سازی وضعیت صنایع قانونی را با عنوان تجمیع عوارض به تصویب رساند.

وی افزود: این قانون تجمیع عوارض یک دریافتی از نهاد‌های دولتی به صورت دو بخشی بود به این صورت که یک بخش از آن مالیات ۵/۱‌درصد بود و یک بخش دیگر عوارضی بود که موسسات محلی مانند شهرداری‌‌‌ها و دهیاری‌‌ها به میزان ۵/۱‌درصد اخذ می‌کردند که در مجموع معادل ۳‌درصد در نظر گرفته شده بود.

به گفته نادران با شروع بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده در مجلس، دولت پیشنهاد کرد ۵/۱‌درصد مربوط به مالیات در قانون تجمیع عوارض حذف شود و مجلس متقابلا مالیات بر ارزش افزوده را جایگزین این بخش از قانون تجمیع عوارض کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای‌اسلامی بخش قابل توجهی از قانون مالیات بر ارزش افزوده را مربوط به ابقای موادی از قانون تجمیع عوارض عنوان کرد که دربرگیرنده عوارض شهرداری‌‌ها و دهیاری‌‌‌‌ها و مالیات‌‌ها و عوارض خاص کالا‌های ویژه مانند بنزین، سیگار و حمل‌ونقل است. نادران خاطرنشان کرد: در کشور‌های اروپایی یک نوع مالیات با عنوان مالیات بر تولید شبیه به آنچه در کشور ما تحت عنوان تجمیع عوارض نامیده می‌شد، وجود داشت. این بدان معنا بود که هر واحد تولیدی در هر مرحله‌ای که کالایی را تولید می‌کرد نسبت به ارزش محصول خود، یک‌درصد مشخص مالیات پرداخت می‌کرد.

وی افزود: این مالیات به‌دلیل اینکه باعث می‌شد واحد‌های تولیدی مالیات‌‌های مکرر پرداخت کنند منتج به ادغام عمودی واحد‌های تولیدی شد. یعنی از یک کارخانه تولیدکننده مواد اولیه تا تولید‌کننده نهایی در قالب یک واحد تولیدی عمل می‌کردند تا در طی مراحل مختلف مالیاتی نپردازند و زمانی که کالای نهایی از کارخانه وارد بازار شد، مالیات به صورت یکجا پرداخت شود که این امر باعث شکل‌گیری تراست شد.

نادران با بیان اینکه این مساله تبعات منفی بسیاری در اقتصاد به همراه داشت، گفت: براساس مشورت‌‌هایی که با کارشناسان اقتصادی به عمل آمد در نهایت مالیات بر ارزش افزوده در این کشور‌ها تصویب شده و به اجرا درآمد.

وی در مورد ماهیت مالیات بر ارزش افزوده، تصریح کرد: در هر مرحله تولید یا توزیع کالا به هر میزان که ارزش محصول تولیدی افزایش می‌یابد به همان میزان خریدار هزینه‌ای را پرداخت می‌کند. به طور مثال اگر تولیدکننده گندم، گندم خود را تحویل کارخانه آرد دهد و کارخانه آرد علاوه بر گندم مواد دیگری را خریداری کرده و با ترکیب آن‌ها محصولی به نام آرد را تحویل فرایند بعدی تولید دهد، در این مرحله ارزش ورودی و خروجی کالا به این واحد تولیدی اندازه‌گیری شده و تفاضل آن به عنوان ارزش افزوده محسوب می‌شود.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس خاطرنشان کرد: تا پیش از این در هر مرحله از تولید کل ارزش محصول مشمول مالیات می‌شد ولی با تصویب این قانون تنها مابه‌التفاوت ارزشی که در آن مرحله ایجاد شده است، ملاک عمل برای اخذ مالیات بر ارزش افزوده قرار می‌گیرد. به طور مثال یک کیلو گندم که ۳۰۰ تومان ارزش دارد تبدیل به یک کیلو آرد شده که ممکن است ۴۰۰ تومان ارزش داشته باشد. بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نسبت به آن ۱۰۰ تومان ارزش ایجاد شده اخذ می‌شود نه نسبت به کل ۴۰۰ تومان. وی ادامه داد: با این روش از تکرار اخذ مالیات در مراحل مختلف جلوگیری می‌شود و در هر مرحله به ازای کل ارزش تولیدی مالیات گرفته نمی‌شود تنها ارزشی که به آن اضافه شده ملاک عمل قرار می‌گیرد. به گفته نادران، بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده فروشنده مالیاتی نمی‌پردازد و خریدار مبادرت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می‌کند.

بدین معنی که هر وقت یک واحد تولیدی کالایی را تولید کرده و به مشتری خود فروخت، خریدار به ازای ارزش آن محصول مالیات می‌دهد ولی فروشنده مابه‌التفاوت این را از واحد مالیاتی پس می‌گیرد. وی در توضیح این مطلب تصریح کرد: در هر مرحله‌ای از این نظام مالیاتی کسی که مالیات را پرداخت کرده اگر در چرخه تولید و توزیع باشد و مودی مالیاتی محسوب شود، بعد از فروش کالا مالیات پرداختی خود را از اداره مالیاتی پس خواهد گرفت. چون در فرایند تولید و توزیع، تولیدکننده و توزیع‌کننده مالیاتی پرداخت نمی‌کند. بلکه این مبلغ توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌شود و به همین دلیل این مالیات بر مصرف است نه تولید. نادران ویژگی‌‌های این شکل از مالیات را پرداخت توسط مشتری و نیز پرداخت مالیات بر اساس روش فاکتورنویسی ذکر کرد و گفت: فروشنده هنگام فروش محصول خود به مشتری باید اطلاعاتی را در فاکتور ثبت کند که شامل مقدار محصول، ارزش واحد محصول، زمان مبادله، واحد فروشنده کالا و نیز رقم مالیات بر ارزش افزوده باشد.

وی با بیان اینکه در این شیوه خریدار ضامن صحت تمامی مندرجات فاکتور است، افزود: این بدان معنی است که خریدار نمی‌تواند در برابر اداره مالیاتی ادعا کند که کالا را از کسی خریده که او را نمی‌شناسد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ویژگی سوم این شکل از مالیات را عملکرد فروشنده به عنوان ممیز مالیاتی دانست و اظ‌هارکرد: فروشنده مالیات را از خریدار می‌گیرد و در پایان دوره‌ای که بر اساس قانون دو ماهه تعیین شده است، کل مالیات دریافتی را به حساب اداره مالیاتی واریز می‌کند.

وی با بیان اینکه در اداره مالیاتی در هر مرحله مبادله دو عملیات ثبت می‌شود، خاطرنشان کرد: یک عملیات مربوط به گزارش فروشنده است و عملیات دیگر مربوط به گزارش خریدار. از مقایسه اطلاعات مربوط به خریدار و فروشنده خلاف‌های گزارش شده معلوم می‌شود. چون خریدار قصد دارد در مرحله بعد مالیات‌های پرداخت شده را استرداد کند و فروشنده نیز تمایل دارد که مالیات‌‌های اخذ شده از مشتری را تا حداکثر ممکن پرداخت نکند. نادران ادامه داد: در صورت ارائه گزارش خلاف واقع توسط فروشنده، چون فاکتور صادره که در اختیار خریدار است مستند می‌شود، خلاف اظهارات وی ثابت می‌شود و طبق قانون با فرد خاطی برخورد می‌شود. به نحوی که ارزش روز کالا محاسبه شده و مأخذ مالیات پرداختی قرار می‌گیرد و این مالیات از فروشنده اخذ می‌شود حتی اگر وی این رقم را از خریدار نگرفته باشد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس برای روشن‌تر شدن روند اخذ مالیات براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده مجددا به بیان مثالی پرداخت و گفت: به فرض یک چرم خامی به منظور دباغی شدن به کارگاه مربوطه داده می‌شود. این چرم یک ارزش اولیه‌ای دارد و بعد از تبدیل شدن به چرم فرآوری شده ارزش بالاتری پیدا خواهد کرد. وی افزود: در این مرحله فروشنده چرم خام که کالا را به واحد دباغی می‌فروشد، علاوه بر قیمتی که از وی می‌گیرد مبلغی نیز بابت مالیات بر ارزش افزوده از خریدار (صاحب کارگاه دباغی) اخذ می‌کند و آن را به حساب دولت واریز می‌کند.

بنابراین تولیدکننده چرم خام عملا نه مالیاتی گرفته و نه مالیاتی پرداخت کرده است. نادران با بیان اینکه پس از این مرحله نیز چرم فرآوری شده برای تولیدات خاصی به کارگاه‌های دیگری فروخته خواهد شد، تصریح کرد: این کارخانه نیز از مشتری خود مالیات بر ارزش افزوده نسبت به کل ارزش چرم دباغی را اخذ می‌کند. ولی فروشنده چرم دباغی شده که قبلا بابت خرید چرم خام مالیاتی پرداخت کرده است، مالیات بر ارزش افزوده دریافتی را به حساب دولت واریز و مالیات پرداختی را استرداد می‌کند. وی ادامه داد: حتی بعد از این مرحله نیز در صورتی که کالا به یک واحد تولیدی دیگر فروخته شود، خریدار مالیات بر ارزش افزوده کل قیمت کالای خریداری شده را می‌پردازد و واحد فروشنده پس از واریز این مبلغ به حساب دولت مالیات پرداختی توسط خودش را استرداد می‌کند. در نتیجه به تبع افزایش ارزش این محصول در مراحل مختلف تولید میزان مالیاتی هم که به آن تعلق می‌گیرد افزایش خواهد یافت.

به گفته وی، این روند تا رسیدن کالا به دست مصرف‌کننده نهایی ادامه دارد. در این مرحله مالیات بر ارزش کل محصول توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌شود و تمام افرادی که در چرخه تولید و توزیع نقش داشت‌هاند مالیات‌های پرداختی را پس می‌گیرند. بنابراین در چرخه تولید و توزیع مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نمی‌شود و مصرف‌کننده نهایی باید این پرداخت را انجام دهد.

نادران یکی از محاسن این شیوه پرداخت مالیات را از بین رفتن انگیزه کارخانجات برای ادغام عمودی در یکدیگر به منظور معافیت مالیاتی خواند و گفت: اگر واحد‌ها و کارخانه‌‌های تولیدی حتی ۱۰ مرحله هم در یکدیگر ادغام شوند نهایتا مالیات پرداختی توسط خریدار تفاوتی نخواهد کرد. وی افزود: حسن دیگر این کار این است که هم خریدار به منظور دریافت مالیات پرداختی در مرحله بعد، فاکتور صحیح را به اداره مالیاتی ارائه می‌کند و هم فروشنده فاکتور اصلی را تحویل اداره مالیاتی می‌دهد، این امکان برای سازمان مالیاتی به‌وجود می‌آید که با مقایسه این دو فاکتور توسط نرم‌افزار خاصی که برای آن تعریف شده این دو فاکتور را با هم مقایسه و اطلاعات غلط را مشخص می‌کند.

نادران ادامه داد: از دیگر محاسن این روش می‌توان به این نکته اشاره کرد که چون خریدار مسوول صحت مندرجات فاکتور است، اصل بر این خواهد بود که هر کسی که در مرحله تولید و توزیع، کالایی را در معرض فروش قرار می‌دهد باید مدارک مثبته برای اینکه این کالا را از مرجع رسمی خریداری کرده است، داشته باشد والا قاچاق تلقی می‌شود و مطابق قانون با وی رفتار خواهد شد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای‌اسلامی با بیان اینکه اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده مرز قاچاق را از مرز‌های کشور به نقطه فروش منتقل می‌کند، گفت: با این شیوه همه نقاط کشور برای تشخیص کالا‌های قاچاق مورد توجه قرار می‌گیرد.

به گفته نادران هیچ نظام مالیاتی وجود ندارد که عاری از هرگونه عیب و اشکال باشد. مالیات بر ارزش افزوده به دلیل اینکه در مالیات‌‌های غیرمستقیم طبقه‌بندی می‌شود طبیعتا آثار و عوارض این دسته از مالیات‌ها را دارد. اما نسبت به مالیات‌های غیرمستقیم دیگری که وضع می‌شود مانند مالیات بر کالا‌های خاص حتما عوارض کمتری دارد و افزایش قیمت را برای یکبار در پی خواهد داشت.

اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از اول مهر

رییس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: هم‌اکنون رییس‌جمهور و وزیر امور اقتصادی و دارایی به صورت برنامه‌ریزی شده بر نحوه پیشرفت کمی و کیفی اجرای قانون مالیات ارزش افزوده نظارت می‌کنند. به گزارش روابط عمومی سازمان امور مالیاتی کشور، علی اکبر عرب مازار در اولین کارگاه آموزشی و تخصصی آشنایی با مالیات بر ارزش افزوده و حسابداری آن که با هدف تبیین قانون مالیات بر ارزش افزوده، تشریح مواد قانونی و نحوه محاسبه و انجام عملیات حسابداری آن برگزار شد، عنوان کرد: تاکنون ۱۰۰‌هزار نفر به عنوان مودی مالیاتی قانون مالیات بر ارزش افزوده ثبت‌نام شده‌اند.وی خاطرنشان کرد: مودی در قانون مالیات‌های مستقیم کسی است که مالیات می‌دهد، اما در قانون مالیات بر ارزش افزوده، مودی به شخصی اطلاق می‌شود که با سازمان امور مالیاتی کشور برای وصول مالیات همکاری می‌کند.عرب مازار همچنین اظهار کرد: در قانون مالیات‌های مستقیم، معافیت می‌تواند به عنوان یک مزیت محسوب شود، اما در قانون مالیات بر ارزش افزوده، برخورداری از معافیت اصولا به عنوان یک امتیاز تلقی نمی‌شود؛ چون مودی که از مالیات VAT معاف می‌شود در جریان مبادلات اقتصادی و خریدهایی که انجام می‌دهد، استرداد مالیاتی به او صورت نمی‌گیرد.رییس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، تصریح کرد: بسیاری از بخش‌های تولیدی و سازمان‌ها به دنبال این بودند که از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شوند، اما پس از آنکه متوجه شدند استرداد مالیاتی شامل حال آنها نمی‌شود، به تکاپو افتادند تا حتما به عنوان مودیان این قانون شناسایی شوند.

وی یاد آور شد: با اجرای نظام مند قانون مالیات بر ارزش افزوده از اول مهر ماه سال جاری، شاهد تحولات گسترده و همه جانبه‌ای در اقتصاد کشور، اعم از تشخیص و وصول مالیات توام با رضایت مودیان و برقراری هر چه بیشتر عدالت اقتصادی و اجتماعی در همه زمینه‌ها خواهیم بود.