وزیر خارجه برزیل، مذاکرات اتمی سال ۲۰۱۰ در ایران را فرصتی خوب، اما «از دست رفته» خواند
امکان احیای «بیانیه تهران» وجود دارد؟
دنیای‌اقتصاد- مرجان توحیدی: برزیل، کشوری که یک بار تجربه میانجی‌گری در جریان پرونده هسته‌ای ایران را دارد، در آستانه مذاکرات تهران و شش قدرت جهانی، «بیانیه تهران» در سال۲۰۱۰ را یک فرصت از دست رفته دانسته، اما نسبت به احیای مذاکرات جدید ابراز امیدواری کرده است. وزیر خارجه این کشور، تلاش‌های سال ۲۰۱۰ را گامی رو به جلو ارزیابی کرد که می‌توانست موضوعات چالش‌آمیز را حل کند. وزیر خارجه برزیل اگرچه از نتیجه ندادن بیانیه تهران ابراز تاسف کرده است اما نگاهی به مجموعه پیشنهادهایی که رسانه‌ها از آن به عنوان پیشنهادهای جدید غرب به ایران در جریان مذاکرات جدید یاد می‌کنند، تا حدودی این ایده را تقویت می‌کند که این پیشنهادها در حالتی کلی پایلوت خود را از بیانیه تهران وام گرفته‌اند. بیانیه‌ای که هم توافق و خواست تهران را در برداشت و هم درخواست‌های غرب را دنبال می‌کرد. هرچند با طرح دوباره این مساله از زبان وزیر خارجه برزیل، به نظر می‌رسد که این کشور از احتمال طرح دوباره این بیانیه به عنوان یک دستور کار جدید و احتمالا بازبینی شده استقبال کند. هرچند که در پیشنهادهای جدید غرب به ایران، محور به نوعی تعلیق غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم است. موضوعی که اتفاقا محور توافقات بیانیه تهران هم بود. بیانیه‌ای که بهار سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) با میانجی‌گری کشورهای ترکیه و برزیل در تهران امضا شد. اما ماجرای ورود این دو کشور به پرونده هسته‌ای و بیانیه تهران مربوط می‌شود به اعلام آمادگی ایران برای توقف غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصدی. موضوعی که ترکیه و برزیل با ورود به آن تلاش داشتند به توافقی دست پیدا کنند تا مانع از تصویب قطعنامه چهارم تحریمی شورای امنیت علیه ایران بشوند، قطعنامه ۱۹۲۹.
بر همین اساس ترکیه و برزیل که در راس آنها رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه و لولا داسیلوا رییس‌جمهور وقت برزیل قرار داشتند پیشنهاد دادند که در مقابل انتقال ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۵/۳ درصد به ترکیه، ایران می‌تواند ۱۲۰ کیلو گرم سوخت با غنای ۲۰ درصد را از این کشور در مدت یک سال دریافت کند. موضوعی که پس از چندین بار آمد و شد بالاخره با موافقت ایران روبه‌رو شد و ایران در اردیبهشت سال ۸۹ بیانیه‌ای را با حضور وزرای خارجه برزیل و ترکیه به امضا رساند که به بیانیه تهران معروف شد. به نظر می‌رسید که با تعیین ترکیه به‌عنوان کشوری که اورانیوم را تحویل گرفته و با غنای بیشتر به ایران تحویل خواهد داد، موضوع تحریم‌های ۱۹۲۹ دیگر محلی از اعراب نداشته باشد.
اما چنین نشد و یک روز پس از صدور بیانیه تهران، آمریکا ضمن ابراز ناخرسندی از امضای چنین توافقی اعلام کرد که طرح پیش نویس گسترش تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به اعضای شورای امنیت ارائه داده است. آمریکا در این مسیر توافق چین و روسیه را هم به‌دست آورد. پیش‌نویسی که در شورای امنیت رای آورد و توجیه کشورهایی نظیر روسیه و چین هم در رای به این قطعنامه این بود که این قطعنامه باعث صدمات انسانی یا ایجاد مشکلاتی برای فعالیت‌های اقتصادی معمول در ایران و روابط اقتصادی این کشور با دیگر کشورها نمی‌شود. این موضوع البته اعتراض برزیل و ترکیه را در بر داشت. این دو کشور به قطعنامه ۱۹۲۹ رای منفی دادند و وزیر خارجه برزیل هم از آنچه روی داده ابراز تاسف کرد. در حقیقت تصویب قطعنامه تحرکات میانجی‌گرایانه را زیر سوال برد. پس از آنکه بیانیه تهران موضوعیت خود را از دست داد، محمود احمدی‌نژاد هم از غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصدی در ایران خبر داد. موضوعی که در حال انجام است و البته مورد اعتراض غرب.
این موضوع حتی در جریان مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در بغداد هم انعکاس یافت. به طوری که غرب پیشنهاد داد تا در ازای تعلیق غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصدی در ایران و خروج آن به خارج از کشور، بخشی از تحریم‌ها علیه ایران نظیر قطعات هواپیما رفع شود. موضوعی که اگرچه ایران به آن واکنشی نداشت، اما معلوم بود که جواب مثبتی هم نداده است. ایران تاکید داشت: در ازای تعلیق غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصدی، خواهان لغو تمامی تحریم‌ها است. موضوعی که غرب هم آن را نپذیرفته است. فحوای پیشنهادهای اخیر غرب که در رسانه‌ها منتشر می‌شود، تعلیق اورانیوم ۲۰ درصدی در ازای رفع تحریم‌ها به صورت گام به گام است. در تازه ترین پیشنهادی که رسانه‌ها از آن خبر دادند،تعلیق اورانیوم در برابر رفع تحریم قطعات هواپیما و واردات برخی از فلزات به ایران پیشنهاد شده است. موضوعی که برخی رسانه‌ها مطرح کردند این بود که این پیشنهاد برای ایران از جذابیتی برخوردار نخواهد بود. به ویژه آنکه مسوولان ایرانی هم اخیرا اعلام کرده‌اند که حاضر نیستند به خاطر خواست دیگران، دست از غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصدی بکشند.
اکنون در آستانه دور جدید مذاکرات، واگویه‌های وزیر خارجه برزیل این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که ممکن است موضوع بیانیه تهران که تاحدودی همپوشانی با پیشنهادهای غرب به ایران دارد به نوعی این قابلیت را داشته باشد که بار دیگر در بوته آزمایش قرار بگیرد. در همین باره، وزیر امور خارجه برزیل نسبت به احیای مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ ابراز امیدواری کرد و بیانیه تهران در سال ۲۰۱۰ را یک فرصت از دست رفته دانست.
به گزارش ایسنا، آنتونیو دو آگویار پاتریوتا، در گفت‌وگو با روزنامه حریت در استانبول گفت: من فکر می‌کنم (در سال ۲۰۱۰) تلاش‌ها حقیقتا با حسن‌نیت و به منظور اتخاذ یک اقدام اعتمادساز بود که می‌توانست گامی به جلو در حل یک موضوع بسیار چالش‌آمیز باشد. به گزارش پرس‌تی‌وی، وی افزود: آن چه ما از ماه مه سال ۲۰۱۰ دیدیم این است که استراتژی‌های دیگر، یعنی تحریم‌های یک‌جانبه یا تهدیدهای دیگری که علیه ایران ابراز شد، نتایج بهتری به دنبال نداشتند. وزیر امور خارجه برزیل علاوه بر آن گفت که از بسیاری از منابع شنیده است که مذاکرات بین ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ (انگلیس، چین، فرانسه، روسیه، آمریکا و آلمان) می‌تواند دیپلماسی را به صحنه باز گرداند. گلایه از وضع تحریم‌ها به عنوان موضوعی که مسیر حل موضوع هسته‌ای ایران را تحت تاثیر قرار داده است در مقالات صاحبنظران و ناظران بین‌المللی نیز همواره انعکاس پیدا کرده است. در تازه‌ترین مورد، «ریچارد دالتون»، سفیر اسبق انگلیس در ایران (۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶) در روزنامه گاردین پیشنهادهایی را برای حل مساله هسته‌ای ایران داده و نوشته است که همه طرف‌ها اکنون بر سر پیگیری یک روند دیپلماتیک مبتنی بر اقدام متقابل و گام به گام، توافق دارند. این دیپلمات انگلیسی در عین حال تاکید دارد که عدم اطمینان طرفین به یکدیگر، طرح «پیشنهادهای بیش از اندازه» نرسیدن کشورهای ۱+۵ برای رسیدن به توافق حول اهداف مشترک را جزو عادات بدی می‌داند که برای رسیدن به توافق و حل مساله باید کنار گذاشته شود. به گفته این دیپلمات یکی از این عادت‌های بد «پیشنهادهای بیش از اندازه» است. این مورد عبارت است از: پیشنهاد راه حل‌های ایده آل و غایی، در حالی که راهکارهای مورد پذیرش، به سبب عدم تلاش، از بین می‌رود. سیاست‌های مبهم غرب و اسرائیل، اعتبار آنها را در چشم ایرانی‌ها خدشه دار کرده است؛ برای نمونه، غرب می‌گویدهیچ دشمنی با مردم ایران ندارد؛ اما سپس از طریق تحریم‌های نفتی و مالی، به اقتصاد ایران ضربه زده و آن را به رکود می‌کشاند و از سوی دیگر، اعلام می‌کند فعالیت‌هایش در زمینه جنگ سایبری، خرابکاری و آدمکشی موفقیت‌آمیز بوده است.
همچنین ناکامی کشورهای ۱+۵ در متحد شدن حول یک مجموعه از اهداف مذاکراتی دقیق نیز به نوبه خود مشکلاتی را ایجاد کرده است. در این راستا، چین و روسیه از یک توافق گام به گام حمایت می‌کنند که بر پایه آن، ایران بتواند یک برنامه هسته‌ای صلح آمیز عادی، اما به شدت تحت کنترل را داشته باشد. غرب موافقت خود را با این ایده اعلام کرده، ولی در عین حال در پی تعلیق غنی‌سازی است و اسرائیل هم که خواهان پایان دادن به غنی‌سازی ایران برای همیشه است.
پیشنهادهای دیپلمات انگلیسی
این دیپلمات در ادامه به طرح پیشنهادهایی هم برای حل موضوع هسته‌ای ارائه داده است: به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی اورانیوم، همکاری هسته‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای دیگر، برداشته شدن تصاعدی تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و دیگر تحریم‌های تجاری، مصونیت در صورت تصدیق انجام تحقیقات نظامی هسته‌ای در گذشته، ایجاد راهی برای کاستن از تنش‌های منطقه‌ای؛ از جمله پایان یافتن این نگرانی که آمریکا قصد تغییر نظام در ایران را دارد.
اما آنچه ایران باید در ازای این موارد انجام دهد، از این قرار است، محدود کردن غنی‌سازی اورانیوم ـ از نظر درصد و حجم ـ و پذیرش بازرسی‌های سرزده آژانس از برنامه هستهایاش، فراهم کردن زمینه‌ای برای اینکه آژانس اعلام کند اظهارات ایران درباره مواد هستهایاش صحیح است و اثبات اینکه ایران به مقررات عدم استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای پایبند است، شفافیت در قبال آژانس درباره تحقیقات نظامی انجام شده در گذشته، موافقت با نشستن پای میز مذاکره با آمریکا و پذیرش گفت‌وگو، از جمله درباره درگیری‌های منطقه‌ای.
از سرگیری مذاکرات؛ «خیلی زود»
یک سخنگوی کاترین اشتون اعلام کرد که مذاکرات بین ایران و قدرت‌های جهانی درباره موضوع هسته‌ای تهران احتمالا «خیلی زود» از سر گرفته می‌شود. به گزارش ایسنا سباستین براهانت، سخنگوی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شنبه در جمع خبرنگاران در بروکسل گفت: مقامات در حال مذاکره درباره مدالیته‌ها و جزئیات دور بعدی مذاکرات که قرار است خیلی زود برگزار شود، هستند.
ارسال نظر