بحران قیمت‌گذاری آثار هنری بالا گرفت

لی‌لی اسلامی

جیمز کریستی در ۱۷۶۶م، برای اولین بار خانه حراجی با عنوان «خانه حراج کریستی» تاسیس کرد.

کریستی خیلی زود به یکی از مهم‌ترین مراکز حراج آثار هنری بدل شد، تا آنجا که در نیم سال نخست ۲۰۰۷، با افزایش ۳۲درصدی نسبت به حراج مشابهش در ۲۰۰۶، آثار هنری را به مبلغ ۲۵/۳میلیارد دلار فروخت. کریستی با ایجاد امکان حراج اینترنتی و تلفنی آثار هنری امکان رقابت از راه دور را برای خریداران و عرضه‌کنندگان حاصل کرد و راه تازه‌ای را در نمایش آثار هنری بنا گذاشت.

کمتر کسی انتظارش را داشت که در حراج شماره (۷۴۷۷) کریستی، ۶۰ اثر از هنرمندان ایرانی که بنا بود جمعا به مبلغ دو میلیون دلار به فروش برسد، فروشی ۶میلون دلاری را به خود اختصاص دهد.

اما این اتفاق افتاد و فروش و قیمت‌گذاری آثار هنری ایران را به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هنرمندان ایرانی بدل ساخت.

تابلوهای نقاشی که در نگارخانه‌ها جا خوش کرده بود، پس از حراج کریستی، غوغا به‌پا کرد و یکی پس از دیگری به فروش رسید.

نگارخانه‌ها از آثار هنرمندان خالی شدند و هنرمندان تصمیم به برگزاری نمایشگاه‌های تازه گرفتند. بنا شد گروه «هفت هنر» یکی از موفق‌ترین گروه‌های ایرانی در حوزه هنرهای تجسمی، در کنار هنرمندان جوان و پیشکسوت در نمایشگاه موزه هنرهای معاصر اصفهان، آثاری را به هنردوستان عرضه کنند و «ایران ‌درودی» نقاش به نام ایرانی و از اعضای این گروه، بهای صد میلیون تومانی را برای اثرش پیشنهاد کرد.

شاید کریستی، شور تازه‌ای درفضای ایرانی که به قول حسین‌خسروجردی، نقاش و طراح بر تاریخ هنر تکیه دارد و تنها در حصار منطقه‌اش نمانده است، به پا کرده باشد.

اما باید دید قیمت پیشنهادی «درودی» که مبلغی برابر با درآمد ۱۵سال یک خانواده متوسط ایرانی است، میان هنردوستان، جایی می‌یابد یا تنها بدعتی است ناکام در بازار راکد فروش آثار هنری.

مدیران نگارخانه‌ها چندان واکنش مثبتی به اقدام «درودی» نشان ندادند.

لیلی گلستان از اعضای گروه هفت نگاه و مدیر گالری گلستان به فارس گفت: «پرداخت چنین بهایی در ایران را غیرممکن می‌داند و «هنرمندی که اثرش را در حراج کریستی به مبلغ صد یا دویست هزار دلار فروخته است، قصد دارد آثارش را به همان مبلغ در ایران هم بفروشد و این غیرممکن است؛ چون قبلا نظیر همان اثر در داخل کشور حداکثر دو میلیون تومان به فروش رفته است و نمی‌تواند آن را به صد برابر قیمت قبلی بفروشد.»حدود ۶سال پیش رییس کریستی و مدیران ارشد آن به ایران آمدند و رایزنی‌هایی برای برگزاری این حراج در ایران صورت گرفت، اما بستر سرشار از مشکل فرهنگ و هنر در ایران، این فرصت را از هنرمندان فعال در داخل کشور ربود و باعث شد هنرمندان ایرانی آثارشان را برای عرضه در مجامع بین‌المللی به نمایشگاه‌های لندن و دبی برسانند.آثار هنرمندان ایرانی به سیصد برابر قیمت مقرر در حراج دبی کریستی فروخته شد و هنرمندان ایرانی را به چاره‌اندیشی برای بالا بردن قیمت آثارشان واداشت.نشست اقتصاد هنر در ایران با حضور هنرمندان و کارشناسان هنری، پایین بودن قیمت آثار هنری و مشکلات مالی هنرمندان را یادآوری کرد و ایران درودی نرخ حیرت‌آوری را برای فروش تابلو نفیس نقاشی در ابعاد ۱۳۰×۱۸۰ به عنوان گران‌ترین اثر گروه هفت هنر پیشنهاد کرد. در ایران هم مانند اغلب کشورهای جهان اختیار فروش یک اثر هنری در اختیار هنرمند است.البته معیارهایی هم در این خصوص وجود دارد. امضای هنرمندان و اشخاص سرشناس مقابل یک اثر سوابق و تجربیات هنرمند و ابتکار و بدعت‌گذاری در اثر هنری از عواملی است که خریداران را در انتخاب اثر دلخواهشان راهنمایی می‌کند و بر بازار فروش آثار هنرمندان اثر می‌گذارد.گالری‌دارها هم در این خصوص مشاور هنرمندان خواهند بود. اما در نهایت خواست و پیشنهاد هنرمند، قیمت عرضه را تعیین خواهد کرد.کمتر کسی در برجسته بودن جایگاه هنر ایرانی در جهان تردید می‌کند، اما به عقیده گالری‌داران نمی‌توان فضای هنری داخل کشور را با فضای موجود در کشورهای دیگر قیاس کرد. لیلی گلستان و اغلب کارشناسان هنری معتقد‌ند هنر در ایران بیشتر از قیمت‌های افسانه‌ای مقابل آثارش نیازمند بسترسازی و آشنایی توده مردم با جایگاه آثار هنری است.او معتقد است اولین گام در توسعه هنر در ایران، آشنایی اقشار جامعه با هنر است. کسانی که به دلیل ناآگاهی از ارزش آثار هنری یا به سبب مشکلات مالی نیازی به خرید و نگهداری آثار نمی‌بینند.خسروجردی می‌گوید: نقاشی ما حرفه‌ای و جدی است و شاید به همین دلیل مورد توجه توده مردم که از جنبه‌های فلسفی زبان‌شناسی، جامعه‌شناسی، زیبا شناسی و تاریخی آن آگاه نیستند، قرار نمی‌گیرد.او معتقد است از دولت‌ها و حاکمیت‌های توانمند هستند که با آگاهی از نیازهای جامعه برای ایجاد کلکسیون‌هایی از آثار هنرمندان مطرح جهان پیش‌قدم می‌شوند و برای آگاه سازی توده‌های مردم از هنر اقدام می‌کنند و در نهایت نفع توسعه هنر در کشور را به عموم مردم می‌رسانند.