طلسم شکسته شد
سوخت اتمی رسید
با آغاز ارسال سوخت نیروگاه به ایران از سوی روسیه
طلسم بوشهر شکسته شد
مسکو: صدور سوخت هستهای به معنای احیای اعتماد به برنامه هستهای ایران است
دنیای اقتصاد - آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه «روس اتم» اطلاع داد که اولین کاست‌های سوخت هستهای به نیروگاه اتمی بوشهر در ایران تحویل داده شد.
اولین کانتینرهای سوخت هستهای که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مهر و موم شده بودند، به محوطه ویژه نگهداری آن در نیروگاه اتمی بوشهر که تحت نظارت سیستم بین‌المللی قرار دارد، تحویل داده شد.
یکشنبه شرکت «اتم استروی اکسپورت» صدور سوخت هستهای را برای بارگیری اولین راکتور نیروگاه بوشهر که تحت کنترل آژانس و با همکاری کارشناسان روسیه ساخته می‌شود آغاز کرده است. برای بارگیری سوخت به نیروگاه کلا قرار است 163کاست اصلی و 17کاست ذخیره سوخت هستهای حاوی اورانیوم غنی‌سازی شده با درصد 62/3 حمل شود. این مقدار طی دو ماه و در چندین مرحله حمل خواهد شد؛ اولین محموله روز دوشنبه به ایران رسید. صدور سوخت نیروگاه هستهای بوشهر تحت‌نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد.
در پی این اقدام، وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که صدور سوخت هستهای به ایران به معنای آن است که تهران شرایطی را برای احیای اعتماد به صلح‌آمیز بودن برنامه هستهای خود ایجاد کرده است.
در اعلامیه وزارت امور خارجه روسیه آمده است: از نظر ما شرایط کیفی جدیدی به‌وجود آمده که به ایران اجازه می‌دهد، گام‌هایی را جهت احیای اعتماد به صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هستهای اتخاذ کند.
بالاخره در ساخت طول و دراز نیروگاه اتمی بوشهر پایان خوش دیده شد. این نیروگاه که مشکلات بسیاری را پشت سر گذاشته، آماده بهره‌برداری از اولین رآکتور خود می‌شود. «اتم استروی اکسپورت» پیمانکار روس که مسوول ساخت این پروژه است، اواخر دسامبر تاریخ دقیق تکمیل نیروگاه را اعلام می‌کند. به گفته مسوولان این کمپانی، «مشکلات حل شده»، سوخت شش ماه مانده به راه‌اندازی عرضه می‌شود و نیروگاه اتمی
«حتما به بهره‌برداری می‌رسد.» روسیه و ایران می‌توانند موسسه مشترکی برای بهره‌برداری از نیروگاه اتمی بوشهر ایجاد کنند. به گفته «سرگی اشماتکو» رییس «اتم استروی اکسپورت»، ممکن است روسیه و ایران «با هدف تامین ایمنی نیروگاه» دست به چنین اقدامی بزنند و این نکته جدیدی در داستان ساخت نیروگاه بوشهر است.
ایجاد موسسه مشترک روسیه و ایران برای بهره‌برداری از نیروگاه، در حال حاضر احتمالا تنها گزینه‌ای است که طبق آن اگر نه همه، اما بسیاری از مسائل حل خواهند شد؛ از جمله کنترل بر سوخت هستهای که در صد غنی‌سازی آن پایین است و مساله بازگرداندن پسمانده سوخت هستهای به روسیه که از درصد غنی‌سازی بالایی برخوردار است و برای کسب پلوتونیوم از آن برای ساخت سلاح هستهای یک گام باقی است. همین دو نکته نیز بیش از همه بهانه‌ای برای مخالفان برنامه هستهای ایران بوده است.
روسیه قصد دارد ضامن صلح‌آمیز بودن برنامه هستهای ایران شود. در مسکو برای چنین سناریویی آمادگی وجود دارد. صحبت‌هایی درباره ایجاد موسسات مشترک با تهران، مدت بسیاری است که ایراد می‌شود.
به گفته اشماتکو، «سفارش‌دهنده ایرانی و پیمانکار روس، درک یکسانی از مشکلات و مهلت موجود دارند و توافقاتی پایه برای اجرای موفقیت‌آمیز آنها نیز وجود دارد» و اجرای این در کنار سایر موارد، «معیاری برای حفظ دیالوگ عادی بین ایران و جامعه جهانی در این زمینه (برنامه هستهای ایران) می‌شود.»
به احتمال زیاد، ایران سبب ایجاد چنین روحیه‌ای در مذاکرات بود. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بدون شک «مثبت» بود و گزارش سازمان اطلاعاتی آمریکا درباره برنامه هستهای ایران، به تدریج جا برای ارزیابی معقولانه از اوضاع باز می‌کنند.
روز پنج‌شنبه هفته گذشته به نقل از سرگئی شماتکو، رییس اتم‌استروی اکسپورت، گزارش شد که این شرکت با ایران بر سر یک برنامه زمانبندی شده برای تکمیل نیروگاه هستهای بوشهر به توافق رسیده است.
شماتکو افزوده بود که تحویل سوخت شش ماه قبل از راه‌اندازی نیروگاه انجام می‌شود و اکنون قاعدتا باید انتظار داشت که این نیروگاه حدود شش‌ماه دیگر راه‌اندازی شود.
هنوز منابع دولتی جمهوری اسلامی درباره خبر ارسال سوخت اتمی به بوشهر و همچنین اظهارات منتسب به وزارت خارجه روسیه در مورد فراهم آمدن امکان توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران اظهارنظری نکرده‌اند.
از واکنش احتمالی کشورهای غربی در مورد ارسال سوخت اتمی به ایران هنوز گزارشی مخابره نشده و مشخص نیست که آیا اقدام روسیه با اطلاع و توافق این کشورها صورت گرفته است و آیا این اقدام به حل بحران ناشی از برنامه اتمی ایران کمک خواهد کرد یا آن را پیچیده‌تر خواهد ساخت.
روسیه تنها کشور خارجی است که در بخش فعالیت‌های هستهای با ایران همکاری دارد و در اوت سال ۱۹۹۲، دو کشور در این زمینه توافقنامه‌ای امضا کردند.
از ژانویه سال 1995، شرکت روسی «اتم استروی اکسپورت» عملیات ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را آغاز کرده است و در سال 1998، توافقنامه‌ای بین دو طرف امضا شد که براساس آن، شرکت روسی متعهد می‌شد در مدت چهار سال این نیروگاه را به مرحله راه‌اندازی برساند.
اجرای این تعهد چند بار به تعویق افتاد و این باعث شد که ایران در سال‌های اخیر برنامه‌هایی را در زمینه تولید سوخت هستهای در داخل کشور آغاز کند.
جمهوری اسلامی تاکنون بر پیگیری برنامه غنی‌سازی اورانیوم به منظور تکمیل چرخه سوخت هستهای در داخل کشور تاکید داشته؛ در حالی که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت در قطعنامه‌هایی خواستار تعلیق این برنامه شده‌اند.
براساس جدول زمانی که در ماه سپتامبر سال گذشته مورد توافق روسیه و ایران قرار گرفت، نیروگاه اتمی بوشهر می‌بایست تا ماه سپتامبر سال جاری مسیحی راه‌اندازی می‌شد و برای این منظور، سوخت نیروگاهی شش‌ماه قبل از این تاریخ به این نیروگاه تحویل می‌شد.
اما ده ماه پیش آژانس انرژی اتمی روسیه گفت که ممکن است توقف پرداخت‌ها از سوی ایران باعث تاخیر در تحویل سوخت و راه‌اندازی نیروگاه شود.
مقام‌های ایرانی توقف پرداخت را تکذیب کرده و معاون سازمان انرژی اتمی ایران تاکید کرده بود که تمامی پرداخت‌ها در موعد مقرر انجام شده است.
برخی منابع آمریکایی از اخبار مربوط به تاخیر در آغاز به کار نیروگاه بوشهر ابراز خرسندی کردند و از روسیه خواستند تا حل و فصل مساله هستهای ایران، از تکمیل این طرح خودداری ورزد. با این حال، مقام‌های روسیه این درخواست را رد کرده و همواره بر تعهد خود نسبت به اجرای به موقع طرح ساخت نیروگاه تاکید می‌کردند.
در آن زمان معاون سازمان انرژی اتمی ایران و هیات همراهش پس از ساعت‌ها مذاکره با مقامات روسیه اعلام کرد که ایران حاضر است بیشتر از تعهد خود پول بپردازد تا روس‌ها در موعد مقرر ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را به پایان برسانند.
محمد سعیدی ابراز امیدواری کرده بود که با پرداخت پول بیشتر به شرکت سازنده نیروگاه اتمی بوشهر، روس‌ها تا پایان ماه مارس گذشته (یازدهم فروردین) به تعهد خود برای تحویل سوخت هستهای به نیروگاه بوشهر عمل کنند و شرایط را برای راه اندازی این نیروگاه در ماه سپتامبر فراهم کنند.
گرچه مقام‌های روسی به تعویق انداختن تکمیل نیروگاه بوشهر را به دلیل ملاحظات سیاسی رد می‌کردند، اما اکثر تحلیل‌گران بر این نظر بودند که مسکو سعی دارد با وقت‌کشی منتظر بماند و ببیند که نتیجه کشمکش غرب با ایران در موضوع هستهای چه خواهد شد.
اکنون به نظر می‌رسد که گزارش البرادعی و برآورد اطلاعاتی آمریکا مبنی بر اینکه برنامه هستهای ایران هدف‌گیری تسلیحاتی ندارد، هرگونه بهانه‌ای را برای عمل نکردن به قرارداد از مسکو سلب کرده است.
قرارداد تکمیل نیروگاه برق هستهای بوشهر در سال ۱۹۹۵ میلادی به مبلغ اولیه ۸۰۰میلیون دلار بین دو دولت ایران و روسیه امضا شد و تا به امروز بیش از یک‌میلیارد دلار برای ایران هزینه مستقیم در برداشته است.
این واحد قرار بود چهار سال پس از آغاز عملیات اجرایی آن به بهره‌برداری برسد. اگرچه دشواری‌های فنی، از جمله ضرورت تلفیق طراحی اولیه راکتور- که توسط زیمنس آلمان انجام شده بود- با تکنولوژی روسی تاکنون به میزان قابل ملاحظه‌ای مانع پیش‌برد به موقع عملیات اجرایی شده است، ولی در عمل، دلایل سیاسی همواره نقشی مهمتر از علت‌های فنی در طولانی شدن زمان تکمیل طرح و راه‌اندازی آن داشته‌اند.
دولت آمریکا از ابتدای امضای قرارداد تکمیل واحد شماره یک کارخانه برق اتمی بوشهر در سال ۱۹۹۵ بین ایران و روسیه با آن از در مخالفت درآمد. واشنگتن در توجیه مخالفت با قرارداد تکمیل راکتور اتمی بوشهر مدعی بود که در صورت آغاز به کار این راکتور، تهران قادر خواهد شد با استفاده از سوخت مصرفی آن به پلوتونیوم کافی برای تولید بمب هستهای دست یابد.
همچنین آمریکا ادعا می‌کرد که همکاری ایران و روسیه در اجرای طرح راکتور بوشهر قانونی و مطابق با مفاد ان‌پی‌تی است، می‌تواند با ایجاد پوشش قانونی به همکاری‌های پنهان اتمی بین دو کشور و انتقال تکنولوژی حساس اتمی به ایران بیانجامد؛ به علاوه، دولت آمریکا هیچ‌گاه نگرانی‌های خود را از این نکته که راه‌اندازی راکتور بوشهر دانشمندان اتمی ایران را در جهت توسعه دانش هستهای یاری خواهد داد، پنهان نمی‌ساخت.
باتمام این اوصاف به نظر می‌رسد که جامعه اروپا آماده بود با وجود مخالفت‌های آمریکا و اسرائیل، به بهای تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران، زمینه سیاسی تکمیل و راه‌اندازی راکتور بوشهر را فراهم سازد.
تکمیل و راه‌اندازی راکتور بوشهر می‌تواند در تسهیل ورود ایران به جرگه کشورهای هستهای، بیش از هر بخش دیگر از فعالیت‌های اتمی ایران از جمله غنی‌سازی اورانیوم، موثر واقع شود.
از این لحاظ اهمیت راه‌اندازی راکتور بوشهر تنها قابل مقایسه با اهمیت راه‌اندازی اولین کارخانه ذوب‌آهن در اصفهان است که توفیق چشمگیر صنعتی نیز، به رغم مخالفت پنهان و ناهمراهی‌های غرب به بهانه «مقرون به صرفه نبودن طرح» با همکاری شوروی سابق طی دهه چهل حاصل شد.
با در نظر داشتن این نکات، دولت ایران در زمان محمد خاتمی پرهیز از ارجاع پرونده هستهای به شورای امنیت و تلاش برای تکمیل نیروگاه بوشهر و دریافت سوخت اتمی برای مصرف در آن را در اولویت سیاست هستهای خود قرار داده بود و به لحاظ تامین این هدف‌ها در کنار سایر ملاحظات کم اهمیت‌تر، به تعلیق موقت غنی‌سازی اورانیوم تن داد.
بعد از روی کار آمدن دولت اصولگرای محمود احمد‌ی‌نژاد، در تابستان ۱۳۸۴، اولویت تکمیل راکتور بوشهر کاهش یافت و اهمیت بیشتر به غنی‌سازی اورانیوم و تلاش برای دست یافتن به چرخه تولید سوخت هستهای داده شد.
ارسال نظر