صنعت سیمان و انتشار گازهای گلخانه‌ای

مترجم: رفیعه هراتی

طرفداران سیمان می‌گویند این ماده پس از آب، پرمصرف‌ترین ماده است. متاسفانه سیمان یکی از آلاینده‌ترین مواد نیز هست. برای تولید سیمان، عنصر اصلی بتون، سنگ آهک و خاک زمین حرارت داده می‌شوند تا ذوب شوند و به ماده‌ای به نام کلینکر تبدیل شوند. سپس خاکه جوش آسیاب و با افزودنی‌های گوناگون مخلوط می‌شود. حرارت که معمولا سوخت آن توسط زغال‌سنگ تامین می‌شود و واکنش‌های شیمیایی، مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن منتشر می‌کنند و این امر بر افزایش دمای زمین موثر است. به اقرار این صنعت، تولید سیمان، ۵درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان را تشکیل می‌دهد. این میزان دو برابر میزانی است که از صنعت هوانوردی ناشی می‌شود.

اتحادیه اروپا انتشار از کوره‌های سیمان را محدود کرده است و احتمالا دیگر حوزه‌های قضایی نیز از این مساله پیروی می‌کنند. بزرگ‌ترین شرکت‌های سیمان به تشکیلاتی به نام سیمان ساستینبلیتی پیوسته‌اند. این تشکیلات متعهد شده است به طور داوطلبانه انتشار آلاینده‌ها را کاهش دهد. بدون شک این کار را به امید آنکه قوانین کمتری شامل حالشان شود، انجام می‌دهند.

اما به علت افزایش سالانه ۵درصد تقاضا برای سیمان، مشکلات محیط‌زیستی این صنعت افزایش خواهد یافت.

لافارج، هولکیم و سمکس، سه شرکت بزرگ این صنعت متعهد شدند انتشار را به ازای هر تن سیمانی که تولید می‌کنند، کاهش دهند. دو شرکت نخست تا یک پنجم تا سال ۲۰۱۰ و شرکت سمکس تا یک چهارم تا سال ۲۰۱۵. تاکنون این سه شرکت کم و بیش در این مسیر قرار داشته‌اند. برای مثال در سال ۲۰۰۶، انتشار شرکت هولکیم در هر تن ۱۶درصد کمتر از سطح سال ۱۹۹۰ بود.

کاهش انتشار از سه مرحله اصلی حاصل خواهد شد. اول، تولیدکنندگان سیمان در تلاشند بهره‌وری کوره‌های خود را افزایش دهند و به موجب آن میزان انرژی مورد نیاز در هر واحد محصول را کاهش دهند. دوم، آنها فضولات دام و استفاده از لاستیک‌های جایگزین سوخت‌های فسیلی مثل زغال‌سنگ و کک می‌کنند. سوم، آنها افزودنی‌های بیشتری به سیمان اضافه می‌کنند و بدین وسیله سهم انتشار کلینکر فشرده را کاهش می‌دهند.

اما همه این راهکارها محدودیت‌های خود را دارند. تولیدکنندگان سیمان بهره‌وری کوره‌های خود را طی یک قرن بهبود بخشیده‌اند و فرصت اندکی برای دیگر غول‌های این صنعت گذاشته‌اند. جایگزینی سوخت نیز مشکل است: فعالان محیط‌‌زیست نگرانند سوزاندن فضولات مواد شیمیایی مضر منتشر کنند. در واقع مبارزات گروه صلح سبز علیه کارخانه‌های سیمان بیشتر برخطرات سوزاندن فضولات متمرکز شده است به جای آنکه بر نقش آنها در تغییرات آب و هوایی متمرکز شده باشد و ایجاد قوانین ساخت‌وساز میزان رقیق کردن سیمان را با افزودنی‌ها محدود می‌کند.

علاوه بر این، حاصل این اقدامات سودهای جانبی است. تقاضا برای سیمان سریع‌تر از کاهش انتشار در هر تن افزایش می‌یابد و در مجموع موجب افزایش گازهای آلاینده می‌شود. برای مثال، کل انتشار گازهای آلاینده شرکت هولکیم از سال ۱۹۹۰ دوسوم افزایش یافته است. شرکت لافارج متعهد شده است انتشار کلی آلاینده‌های خود را در کشورهای ثروتمند کاهش دهد. در این کشورها تقاضا نسبتا به آهستگی رشد می‌کند، اما همزمان این شرکت امیدوار است به سرعت در بازارهای نوظهور توسعه یابد. شرکت لافارج در اواسط دسامبر موافقت کرد بخش سیمان مجتمع اوراسکام را که یک مجتمع مصری است، به قیمت ۸/۸میلیارد یورو (۹/۱۲میلیارد دلار) خریداری کند.

هیچ راهی برای اصلاح فعل و انفعالات بنیادی در تولید سیمان وجود ندارد. تولیدکنندگان سیمان می‌گویند، با گذشت زمان ممکن است بتوانند دی‌اکسیدکربن را که تولید می‌کنند بگیرند و در زیرزمین انبار کنند، همان‌طور که برخی از کارخانه‌ها قصد دارند این کار را با نیروگاه‌ها انجام دهند.

تولیدکنندگان سیمان می‌گویند باید از سیمان و بتونی که آنها تولید می‌کنند با صرفه‌جویی استفاده کرد. برونولافونت، رییس لافارج با افتخار به عکس یک پل عابر پیاده که با این ماده جادویی ساخته شده است، اشاره می‌کند. او می‌گوید: طرفداران نگران محیط‌زیست به جای آنکه صنعت سیمان را مقصر بدانند باید به کل صنعت ساخت‌وساز بنگرند. بهره‌وری انرژی ساختمان‌ها با استفاده از چنین موادی افزایش می‌یابد و معماران و برنامه‌ریزان شهری هوشمند باید تقاضا برای سیمان و بتون را کاهش دهند.

دیوید سانتیلد از گروه صلح سبز از چنین ابتکاراتی حمایت می‌کند، اما می‌گوید این صنعت سرانجام باید جایگزینی برای سیمان پیدا کند. جایگزین‌های مختلفی وجود دارند، اما هیچ‌کدام از آنها به موفقیت بازرگانی دست نیافته‌اند. آقای لافونت می‌گوید: هر سال، یک هفته را در آزمایشگاه می‌گذراند و محققان لافارج را ترغیب می‌کند به کار خود ادامه دهند.