به درخواست برخی خوانندگان نوشتیم:
ازدواج موقت
مریم خباز
مریم خباز
عکس: دنیای اقتصاد،نسیم گلی
(سرگذشت واقعی)
آرام و قرار ندارد، آن‌قدر مضطرب است که دائم پاهایش را تکان می‌دهد و گوشه روسری‌اش را در پنجه‌هایش می‌فشرد.اتوبوس تکان سختی می‌خورد و نیم‌خیز می‌شود. او که انگار از تفکری ژرف بیرون آمده، گلایه از روزگار آغاز می‌کند و بدون آنکه کسی مخاطبش باشد آرام‌آرام از روزها و شب‌هایی می‌گوید که در تنهایی، همه بار زندگی را به دوش کشیده است. 25سال قبل بود که شوهر موردعلاقه‌اش در سانحه رانندگی یک پا و یک دستش را برای همیشه از دست داد و او با عشقی سرشار، ناتوانی همسر را نادیده گرفت و همه‌کاره زندگی شد. 25سال تلاش کرد تا هم زن خانه‌داری باشد و هم نان‌آوری تمام‌عیار. او موفق شد خانه‌ای بخرد و برای اینکه شوهرش غصه‌دار نشود نیمی از ملک را به نامش ثبت کرد و حالا 25سال از آن روزها می‌گذرد.
زنگ خانه به صدا درمی‌آید، شوهر به همراه زنی ناشناس وارد می‌شود، بسیار جوان است و البته زیبا. زن با نگاهش از شوهر درباره او می‌پرسد و مرد بسیار محکم و مصمم او را همسر تازه‌اش معرفی می‌کند.
زن مبهوت می‌شود، اما مرد بدون توجه ادامه می‌دهد که همسر جدیدش فعلا برای شش ماه در کنارش می‌ماند، اما بعد از رفتنش یک دانگ از سه دانگ خانه را هم با خود می‌برد و زن دیگر نمی‌تواند روی پا بایستد و نقش بر زمین می‌شود.
***
روزهای زندگی مشترک اگر مرد یا زن زندگی‌ات را دوست داشته باشی، بسیار لذت‌بخش است. مالکیت بر روح و جسم کسی که تو را با همه وجود درک می‌کند آن‌قدر مقدس است که آن را با هیچ مالکیتی معاوضه نخواهی کرد. اما هرچه قدر هم عاشق باشی بعضی وقت‌ها جایی در ناکجاآباد دلت می‌ترسی از اینکه شریک رویاهایت دیگر تو را همه چیز زندگی‌اش نداند و آن وقت تو هم مثل آنهایی شوی که نه عاشق بوده‌اند و نه ارزش دوست داشتن را فهمیده‌اند.
***
چند سال قبل وقتی که موضوع تاسیس مکان‌هایی به نام «خانه عفاف» در کشور علنی شد، خیلی‌ها شوکه شدند و خیلی‌ها هم در مخالفت با آن علم طغیان برداشتند. البته بگذریم از اینکه چه انبوه خلقی دانسته یا ندانسته مرید این طرح شدند و استقبال پرشور آنها چه مفسده‌هایی ایجاد کرد.
پیشنهاددهندگان این طرح با تاکید بر آیات و روایات سعی داشتند در آن روزها مشکل ازدواج جوانان را با نسخه‌ای موقت درمان کنند که البته در نهایت با وجود تمامی اعتراضات، بخشی از این خواسته خویش را نیز عملی کردند. آنها این طور استدلال می‌کردند که پسری جوان که توانایی ازدواج دائم ندارد باید حق داشته باشد تا نیازهای روحی و جسمی‌اش را ارضا کند. البته طراحان این طرح دایره شمول افراد واجد شرایط را آن‌قدر وسیع کرده بودند که حتی مردان متاهلی که مشکل غیرقابل حلی نیز در روابط زناشویی‌شان نداشتند در رده مشمولان قرار می‌گرفتند. به این ترتیب با پیش‌بینی طراحان خانه عفاف علاوه‌بر اکثریت قریب‌به‌اتفاق مردان مزدوج، دانشجویان شهرستانی که به لحاظ مالی در سطح پایینی هم قرار داشتند یا آنها که به هر دلیل تمایل به ازدواج دائم نداشتند، عرصه‌ای یافتند تا در آن روزها به فکر ازدواج موقت بیفتند. البته اگرچه این مراکز در بعضی نقاط کشور آغاز حیات کرد، اما دیدگاه‌های منفی علیه آن به ویژه از سوی فعالان حوزه زنان مانع از رشد آن شد به گونه‌ای که حتی در زمانی که این مراکز فعالیت داشتند هیچ کس حتی افراد مطلع دوست نداشتند درباره وجود و ماهیت آنها
به کسی اطلاعات بدهند.
اما بر اساس اخبار موجود، ظاهرا خانه عفاف متولی معرفی افراد خواهان ازدواج موقت به یکدیگر بود به شکلی که برای معرفی هر گزینه از مردهای متقاضی مبلغی پول دریافت می‌کرد که البته برای تعیین این مبالغ نیز الگویی خاص چون سن زن، شرایط فیزیکی او و ... داشت.
ازدواج موقت، شرایط و احکام آن
ازدواج موقت یا آزاد به ازدواجی گفته می‌شود که شرایط آن آزاد است و با توافق طرفین تعیین می‌شود. مثلا مدت زمان ازدواج، اینکه خرجی زن به عهده مرد باشد یا زن شخصا مخارج خود را تامین کند، اجازه مرد برای کار کردن زن لازم نیست، همچنین اینکه هر یک از طرفین به تنهایی می‌تواند از تولید نسل جلوگیری کند.
احکام
وقتی مرجع تقلید می‌گوید بنا بر احتیاط واجب باید کاری را انجام دهید به این معنی است که به نظر مرجع تقلید این کار واجب است، ولی بنابر دلایل فقهی به مکلف اجازه می‌دهد در این حکم از مرجع تقلید دیگری تقلید کند.
در اصطلاح فقهی می‌گویند مکلف می‌تواند به مرجع تقلید دیگری رجوع کند به این معنا که شخص در ذهن خود نیت می‌کند که من در این حکم به فلان مرجع دیگر رجوع می‌کنم. درباره ازدواج موقت اکثر مراجع تقلید اجازه پدر را بنابر احتیاط واجب لازم می‌دانند.
امام‌خمینی (قدس‌سره)، آیت‌ا... خامنه‌ای، آیت‌ا... فاضل لنکرانی و آیت‌ا... مکارم شیرازی از این جمله‌اند. اما آیت‌ا... نوری همدانی در ازدواج موقت اجازه پدر برای دختر عاقل بالغ رشیده و باکره را واجب نمی‌داند. پس کسانی که مرجع تقلیدشان گفته بنابر احتیاط واجب اجازه پدر لازم است، می‌توانند در این حکم به مرجع تقلیدی که اجازه پدر را واجب نمی‌داند رجوع کنند.
در این میان آیت‌ا... بهجت و آیت‌ا... گرامی اجازه پدر را واجب می‌دانند، ولی معتقدند اگر دختر عاقل بالغ رشیده و باکره بدون اجازه پدر ازدواج موقت کرد، اصل ازدواج آنها صحیح است و شرعا زن و شوهر هستند؛ ولی به خاطر اینکه دختر این حق پدر را رعایت نکرده و از او اجازه نگرفته، گناه کرده است.
از سوی دیگر، آیت‌ا... سیستانی و بعضی دیگر از علما در ازدواج موقت اجازه پدر را برای دختر واجب می‌دانند.
پس به این ترتیب دخترانی که از این مراجع، تقلید می‌کنند به هیچ‌وجه نمی‌توانند بدون اجازه پدر ازدواج موقت داشته باشند.
موافقان چه می‌گویند
موضوع ازدواج موقت مثل دیگر موضوعات اجتماعی همواره موافقان و مخالفانی دارد که هر دو این گروه‌ها برای اثبات موافقت یا مخالفتشان دلایل زیادی می‌آورند. موافقان ازدواج موقت که آن را موهبت الهی می‌دانند، معتقدند ازدواج موقت و دائم در پاره‌ای آثار با هم یکی هستند و تنها در قسمتی با هم اختلاف دارند. به‌زعم آنها آنچه در درجه اول این دو را از هم متمایز می‌کند، یکی این است که زن و مرد تصمیم می‌گیرند به طور موقت با هم ازدواج کنند و در پایان مدت اگر مایل بودند دوره‌شان را تمدید می‌کنند در غیر این صورت از هم جدا می‌شوند. دیگر اینکه از نظر شرایط، آزادی بیشتری دارند و به طور دلخواه به هر نحو که بخواهند پیمان می‌بندند. مثلا در ازدواج دائم خواه ناخواه مرد باید عهده‌دار مخارج روزانه، لباس، مسکن و احتیاجات دیگر زن بشود، ولی در ازدواج موقت این مسائل به نوع توافقات طرفین بستگی دارد، به طوری که ممکن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود یا زن نخواهد از پول مرد استفاده کند. در ازدواج دائم زن خواه ناخواه باید مرد را به عنوان رییس خانواده بپذیرد و امر او را در حدود مصالح خانواده اطاعت کند، اما در ازدواج موقت بسته به
قراردادی است که میان آنها منعقد می‌شود. موافقان با تکیه بر این موضوع که در ازدواج دائم، زن و شوهر از هم ارث می‌برند، ولی در ازدواج موقت این اتفاق نمی‌افتد، استدلال می‌کنند که تفاوت اصلی جوهری این دو ازدواج در این است که ازدواج موقت از نظر حدود و قیود آزاد است، یعنی وابسته به اراده و قرارداد طرفین است، حتی موقت بودن آن نیز در حقیقت نوعی آزادی به طرفین می‌بخشد و زمان را در اختیار آنها قرار می‌دهد.
مخالفان چه نظری دارند
بیراه نیست اگر اکثر طرفداران ازدواج موقت را مردان بدانیم. البته برای این موضوع دلایل زیادی وجود دارد، به طوری که مهر تایید زدن اسلام بر ازدواج موقت اولین دلیل این مساله است. در حال حاضر البته سنگینی مخارج ازدواج دائم نیز می‌تواند دلیلی برای روی آوردن مردها به ازدواج متعه شود، هرچند که پایبندی به اخلاق و خانواده در هیچ شرایط سختی افراد را به این عرصه نخواهد کشاند.
اما به هر حال وجود موانع برای ازدواج دائم امری غیرقابل انکار است، این در حالی است که نیازهای جسمی و روحی افراد و اینکه افراد مختلف برای مقابله با این نیازها توان مساوی ندارند هم قابل‌انکار نیست. اما در ازدواج موقت اگر چه بخشی از نیازهای جسمی افراد تسکین می‌گیرد، ولی عواقب اجتماعی و خانوادگی آن آسیب‌هایی می‌رساند که ارضا شدن نیازها در مقابل آن ارزش چندانی ندارد. به همین علت مخالفان ازدواج موقت بر این باورند که سست شدن بنیاد خانواده معضلی خواهد بود که در صورت همه‌گیر شدن آن گریبانگیر جامعه خواهد شد. البته این افراد معتقدند که اگر ازدواج موقت تنها با این استدلال که یک جوان توان مالی برای تشکیل زندگی مشترک دائمی ندارد، صورت بگیرد باعث می‌شود تا جوانان راحت‌‌ترین کار را انتخاب کرده و آمار ازدواج دائم به طور چشمگیری کاهش یابد. البته این در شرایطی است که تنها جوانان مجرد و کم بضاعت به سراغ ازدواج موقت بروند، اما این واقعیتی غیر قابل کتمان است که حتی مردان مسن و البته مزدوج نیز به سراغ این کار می‌روند. این در حالی است که به اعتقاد مخالفان از آنجا که ممکن است در ازدواج موقت فرزندی نیز به وجود بیاید از آنجا که این
فرزندان نه ارثی را دارا می‌شوند و نه اینکه اغلب مردان حاضر به پرداخت مخارج زندگی آنها می‌شوند، موجب می‌شود گروهی از کودکان بی هویت وارد جامعه می‌شوند که این واقعا، خود فشار مضاعفی را از لحاظ مالی، اجتماعی و فرهنگی بر کشور تحمیل می‌کند.
این در شرایطی است که ازدواج موقت نیز برای عده‌ای از زنان و البته دختران راه کسب درآمد می‌شود به طوری که آنها نیز برای دریافت مهریه‌ای که اغلب نیز مبلغ آن را بالا تعیین می‌کنند، حاضر می‌شوند به عقد موقت افراد مختلفی درآمده و با دریافت مهریه خود ثروتی قابل قبول را برای خود دست و پا کنند. البته مرد و زنی که به سراغ ازدواج مدت‌دار می‌روند، ممکن است زمانی به فکر ازدواج دائم نیز بیفتند. در این زمان احتمال دارد که این افراد حاضر به ذکر واقعیت وجودی‌شان به شریک آینده زندگی خود نشوند و آن‌گاه موضوع تدلیس یا فریب در ازدواج که پای بسیاری از زوج‌ها را به دادگاه باز کرده، در زندگی‌شان پیدا شود.... و این یعنی عمیق‌تر شدن مشکلات و ناهنجاری‌های جامعه.
ما می‌گوییم
با این اوصاف ما معتقدیم که اگرچه شرع و عرف دست مردان و زنان (دختران و پسران) را برای ازدواج موقت باز گذاشته، اما انصاف نیست خوش‌نشینی‌های موقت دو نفره را به کانون گرم و عاطفی خانواده ترجیح دهیم. بدانیم که زندگی مشترک و ایفای نقش در آن به‌قدری لذت‌بخش و در عین حال مقدس است که اگر خوب طراحی شود نه تنها مشکلات زجرآور نمی‌شود، بلکه سختی‌ها پلی می‌شوند تا زن و مرد دست در دست هم به لذتی برسند که تا به حال در هیچ جایی تجربه‌اش نکرده‌اند.
موسسه‌ای رسمی برای ازدواج دائم
اگرچه موج مخالفت‌ها علیه راه‌اندازی این مراکز سبب شد که در همان روزگار و در سال‌های بعد از آن هیچ خبر رسمی از بقای آنها در جامعه نباشد، اما گویی بقایای این طرح پس از سال‌ها ولی این بار با کسوتی نوتر سر از بستر برداشته است. اگر جست‌و‌جویی کوتاه در اینترنت داشته باشید حتما سایت‌هایی را خواهید دید که درباره ازدواج موقت اطلاعاتی به شما می‌دهند. البته نزدیک به ۹۰درصد از این سایت‌ها فیلتر شده‌اند، ولی در عین حال سایت‌هایی هستند که به صورت قانونی یا غیرقانونی به متقاضیان سرویس می‌دهند.
یکی از مراکزی که به صورت قانونی در مورد ازدواج دائم اطلاع‌رسانی می‌کند و از متقاضیان، ثبت‌نام به عمل می‌آورد، موسسه فرهنگی خانه امین است. این موسسه که در تهران مستقر است از سال 82کارش را با مجوز رسمی از سوی وزارت کشور آغاز کرد و هم‌اکنون نیز فعالیتش را با گرفتن مجوز از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و نیروی انتظامی ادامه می‌دهد. از سایت این موسسه هم کاربران عادی و هم کاربران عضو استفاده می‌کنند که البته آنهایی که حق عضویت می‌پردازند، صفحاتی را که دیگر بازدیدکنندگان قادر به استفاده از آن نیستند را مشاهده می‌کنند. مراحل عضویت در این موسسه فرهنگی پیچیده است، اما زیاد سخت نیست به طوری که متقاضیان برای استفاده از خدمات انتخاب همسر باید ابتدا حداقل 30هزار تومان به حساب این موسسه واریز کرده و سپس فرم شماره یک را پر کنند. پس از آن متقاضی بعد از 15روز با موسسه تماس گرفته و برای تکمیل فرم شماره 2 و ارائه عکس و فیش بانکی در موسسه حضور پیدا می‌کند. بعد از این مرحله است که مشاوران این مرکز بر اساس ملاک‌ها و معیارهای مشخص شده، گزینه‌های مناسب برای افراد را پیدا می‌کنند. سپس در محل موسسه بین طرفین جلسه ملاقات تشکیل
می‌شود و پس از انجام گفت‌و‌گوها به دو طرف مشاوره داده می‌شود. در این شرایط اگر طرفین تمایل داشته باشند با خانواده‌هایشان تماس گرفته می‌شود تا بقیه مراحل ازدواج به صورت سنتی و خانوادگی طی شود.
ارسال نظر