آهسته رفت، آهسته با گل سرخ

رهام وزیری

در روزی که بهرام بیضایی شصت‌و نهمین سالروز تولدش را جشن گرفت، چراغ عمر اکبر رادی، نمایشنامه‌نویس صاحب سبک و خلاق ایرانی خاموش شد. عکس: مهدی جلیلی

با مرگ اکبر رادی می‌توان گفت، پرونده نسل طلایی نویسندگان حوزه ادبیات نمایشی ایران بسته شد. نسلی که پیش از رادی نام‌های بزرگی همچون غلامحسین ساعدی، عباس نعلبندیان و بیژن مفید را به آغوش خاک سپرده بود.مرگ اکبر رادی ضایعه‌ای سخت بر پیکر ادبیات نمایشی ایران بود. این را کمتر کسی می‌تواند انکار کند. چرا که اندک شمارند کسانی که عمر خود را وقف ادبیات نمایشی می‌کنند. بارزترین ویژگی اکبر رادی همین تمرکز او بر ادبیات نمایشی بود. هر چند دستی توانا در نوشتن داستان‌های کوتاه نیز داشت. اما به اعتراف دوستان و نزدیکانش همواره بر این آتش درونی خود سرپوش می‌گذاشت تا اکبر رادی نمایش‌نامه نویس باقی بماند.اکبر رادی آخرین فرد از نویسندگان کلاسیک تئاتر ایران بود. نسلی که بی‌تقلید می‌نوشت و هرآنچه که برون‌داد او و هم‌نسلانش بود از درون خودشان می‌جوشید. امثال اکبر رادی درست در زمانی پا به عرصه ظهور گذاشتند که تئاتر ما باید بین پناه بردن به متون نمایشی کلاسیک جهان و تئاترهای سنتی ایران یکی را انتخاب می‌کرد، اما اکبر رادی و هم‌نسلانش ظهور کردند و راه سومی را پیش پای تئاتر ما گذاشتند. راهی که به غنی‌شدن تئاتر ما کمک فراوانی کرد. نوشته‌های اکبر رادی صرفا نوشته‌هایی متکی به درام نیستند، بلکه فرهنگ، زبان و کارکرد نشانه‌های ایرانی را در خود دارند. همین متکی نبودن بر دراماتولوژی است که اکبر رادی را از بسیاری دیگر از نویسندگان ایرانی نمایش‌نامه، متمایز می‌کند.نداشتن تاریخ مصرف یکی دیگر از ویژگی‌های نمایشنامه‌‌های اکبر رادی است. اگرچه امروز کمتر شاهد اجرای نمایشنامه‌های رادی از سوی کارگردانان جوان هستیم، اما هر زمان که این نمایشنامه‌ها به اجرا درمی‌آیند به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنند. شناخت اجتماعی اکبر رادی از جامعه ایران در نسل‌های گوناگون و نفوذ به لایحه‌های مختلف در نمایشنامه‌ها دلیلی است که این نامیرایی را به کارهای او تزریق می‌کند. اکبر رادی به دلیل دوری از تقلید همواره یک قدم جلوتر از بقیه بود و همین باعث می‌شد تا سوژه‌ها و نگاه‌های جدید را یافته و در نوشته‌های خود ارائه کند.

خوانده شدن دوباره و اجرای کارهای اکبر رادی از سوی کارگردانان بزرگ تئاتر ایران می‌تواند تا حد زیادی بار دیگر آرای اکبر رادی را به جریان انداخته و از فراموش شدن او جلوگیری کند تا آنچه بر نمایشنامه‌های نعلبندیان، مفید و ساعدی رفت بر نوشته‌های اکبر رادی نرود.