چراغ گردشگری «جشن» کم‌فروغ است
میترا یزدچی
از وقتی بشر به نگاهداشت حساب زمان و شماره روزها پرداخت، از آنجا که زندگی‌اش همراه با تحولات و رخدادهایی بود که گاه فقط یک‌بار و گاه به صورت دوره‌ای و سالانه به وقوع می‌پیوستند، در این نگاهداشت زمان، روزها و دوره‌هایی را به گرامیداشت آن رخدادها اختصاص داد.

جشن سده، همه‌ساله در روز دهم بهمن‌ماه برگزار می‌شود
بدین‌سان وی، در هر جامعه‌ای که بوده، پیوسته روزها یا دوره‌هایی خاص، متمایز از روزهای عادی را برای برگزاری یا بازآفرینی آیینی یا استقبال از فصل‌ها و مناسبت‌های کشاورزی، دینی یا اجتماعی گرامی داشته است.
بزرگ داشتن چنین روزها یا مناسبت‌هایی به فرد و نیز جامعه دینی، سیاسی و اجتماعی وی معنا و یکپارچگی بخشیده است. از آنجا که این قبیل روزها یا دوره‌ها عموما ریشه در وضع معیشتی، زندگی اجتماعی و مناسبت‌های دینی یا آیینی یا فصلی داشته‌‌اند که با شادی و شادخواری همگانی همراه بوده‌اند، از این رو آنها را جشن نامیده‌اند.
غالبا واژه جشن، سور و سرور و شادخواری و مجلس شادمانی را به مناسبتی خاص، یادآور می‌شود که آیین‌های مربوط به سفر و زیارت، آیین‌های مربوط به روزه‌داری و روزه‌گشایی، از آن جمله‌اند.
واژه به کار رفته در زبان انگلیسی، یعنی واژه festival که از لاتینی میانه festivals و لاتینی باستان festum گرفته شده نیز معمولا برای همه آیین‌های همگانی-ملی یا دینی- به کار می‌رود.
در فارسی نیز جشن از واژه اوستایی «یسنه» گرفته شده که آن نیز کاربردی فراتر از شادی و شادخواری داشته و اغلب برای آیین‌های همگانی به کار می‌رفته که با خواندن «یسنه» یعنی سرود و نیایش، همراه بوده است.
جشن‌ها، نمایش تاریخ
جشن‌ها که اغلب از گذشته ناشناخته تاریخی اجتماعی و دینی بشر سرچشمه می‌گیرند و جز برخی جشن‌های ملی که مربوط به دوره‌های تاریخی و حتی سالیان اخیرند، برای اغلب آنها تاریخ پیدایشی نمی‌توان به دست داد.
امروزه که زندگی پیشرفته و شتاب‌آلود، بسیاری از جنبه‌های زندگی معنوی و فرهنگی بشر را تحت‌تاثیر قرار داده و کمرنگ ساخته از شمار جشن‌ها، دست‌کم جشن‌های دینی و آیینی، در مقایسه با گذشته بسیار کاسته شده است. بسیاری از جشن‌های روزگاران قدیم، امروز از بین رفته یا اهمیت پیشین خود را از دست داده‌اند، با این حال همچنان می‌توان دید که جشن‌های باقیمانده، کارکردهای اجتماعی و دینی قابل توجهی دارند و علاوه‌بر آن که زندگی بشر را از صورت یکنواخت و کسل‌کننده درمی‌آورند و بدان تنوع و سرزندگی می‌بخشند، فرصت‌هایی هم برای فعالیت‌های اجتماعی، از جمله نیکوکاری و دست‌گیری از مستمندان و پرداختن به حال هم‌نوعان و چه بسا مهم‌تر از همه، تجدید روابط و پیوندهای دوستی و خویشاوندی، احیا می‌کنند و به راستی که تصور ادامه زندگی بدون این مناسبت‌ها و نقاط عطف دشوار می‌نماید.
جشن‌های ایرانی
ایران یکی از پرجشن‌ترین کشورهای جهان است که همیشه در طول تاریخ آنها را حفظ کرده و پایدار نگه داشته است.
جشن در ایران باستان
در ایران باستان اغلب جشن‌ها، یا دست‌کم مهم‌ترین آنها، اهمیت و جنبه دینی داشتند و در آنها به ستایش و پرستش ایزدان که موجوداتی مینوی و الهی بودند، می‌پرداختند. از این رو تمام روزهای مقدس و عیدها را جشن می‌خواندند. با این همه جشن همواره به معنای شادی کردن نبوده است و مواردی هر چند اندک را می‌توان یاد کرد که جنبه سوگواری داشته‌اند. یکی از مشهورترین این مرگ‌ها، سوگ سیاوش، از آیین‌های کهن اقوام ایران است.
بدین ترتیب معلوم می‌شود در اصل جشن به معنای مراسمی دسته‌جمعی در بزرگداشت رویدادی تاریخی یا دینی بوده که همواره با آیین‌هایی خاص و به ویژه سرودخوانی و نیایش‌خوانی برگزار می‌شده است.
تقریبا در همه جوامع بشری مجموعه‌ای از جشن‌ها وجود دارد که همگی آنها را می‌توان به پنج گروه تقسیم کرد: باستانی، اسطوره‌ای، مذهبی، ملی-میهنی، خانوادگی و منطقه‌ای- محلی
جشن‌ها و آیین‌های باستانی، اسطوره‌ای اغلب در بزرگداشت رویدادی باستانی و همراه با یادآوری و حتی گاه اجرای روایت‌های اسطوره‌ای‌اند، در حالی که جشن‌های مذهبی بیشتر با اعتقادات درآمیخته‌اند و در بزرگداشت سالروز تولد یا درگذشت بزرگان ادیان یا رخدادهای دینی هستند.
گروه سوم شامل بزرگداشت رویدادهای سیاسی و ملی است و در گروه چهارم هم مناسبت‌های خانوادگی نظیر تولد و ازدواج و مرگ جای می‌گیرند و سرانجام گروه پنجم هم جشن‌هایی هستند که به مناسبت‌های خاص مثلا انگور چینی و درو، به صورت محلی برگزار می‌شوند.
جشن‌های دینی در ایران
در ایران به لحاظ تنوع ادیان، جشن‌ها و مراسم نیز متنوع هستند که هر ساله توسط پیروان هر دین در روزهای مشخص برگزار می‌شود.
اعیاد مسلمانان
با ظهور اسلام و گسترش آن به سرزمین ایران، مقوله‌ای به نام فرهنگ اسلامی شکل گرفت. درباره آغاز جشن‌های اسلامی نظریات مختلف است، اما گفته می‌شود مسلمانان برگزاری جشن‌ها را از همان صدر اسلام آغاز کردند. در‌حال‌حاضر مهم‌ترین این اعیاد، عید غدیر خم، یا بروز انتخاب حضرت علی (ع) به عنوان ولی مسلمانان و جانشین پیامبر اکرم (ص) است که دیدار سادات و اولاد پیامبر (ص) در آن سفارش شده است. همچنین عید فطر که پس از یک ماه روزه‌داری می‌آید در واقع روزه‌داران در این روز پاداش تهذیب نفس را در یک ماه را می‌گیرند. علاوه بر این دو عید، عید مبعث پیامبر اکرم (ص) و عید قربان و نیمه شعبان از اعیاد معروف مسلمانان هستند. البته روزهای ولادت تمام ائمه و معصومین برای مسلمانان و ایرانیان مسلمان محترم بوده و در آنها اقدام به برگزاری جشن شادی می‌نمایند. جشن‌های زرتشتیان که از دوران باستان در ایران سکنی گزیده‌اند، در طی سالیان سال آداب و رسوم دینی خود را حفظ کرده‌اند. آنها جشن‌های مختلفی در این دین دارند که با نام‌های گاهانبار، مدیوزرم، میدیوشم، پتیه شهم، ایاسرم، مبدیارم، همسپتدم و نوروز نامیده می‌شوند.
جشن‌های کلیمیان
ایرانیان کلیمی که پیرو حضرت موسی، ملقب به کلیم‌ا... هستند، در برخی شهرهای بزرگ ایران زندگی می‌کنند. اینان مجموعه‌ای از جشن‌ها را دارند که اغلب در گرامیداشت رخدادهای مهم دینشان هستند که برخی از آنها عبارتند از:
رش هه شانا (روش هشانا) ، یوم کیپور، سوکوت، هوشعناتبا، شمینی عصرت، سیمحاتوراه، حنوکا، طوبی شباط، پوریم، پسح و شاووعوت.
جشن مسیحیان
اغلب جشن‌های ارمنیان ایران در ارتباط با کلیسا است و از این رو دارای جنبه دینی و تقدس هستند. برخی از جشن‌های آنان که مربوط به پیش از مسیحیت هستند و با عناصر ایران باستان درآمیخته‌اند، به تدریج در زمره جشن‌های دینی درآمده و رنگ و بوی مسیحی به خود گرفته‌اند و برخی از آنها عبارتند از: درندز یا دیارند آراج، ناواسارد، باریگندان، وارداوار و عید میلاد مسیح.
جشن‌های صابئین مندایی
صابئین مندایی، گروه کوچکی هستند که در خوزستان زندگی می‌کنند و پیروان حضرت یحیی هستند. اینان که با نام‌هایی چون صابئیان، صبی‌ها یا مغتسله خوانده می‌شوند، اگرچه جزو گروه‌های دینی رسمی ایران نیستند، ولی به سبب ذکر نامشان در قرآن، در زمره ادیان الهی قرار گرفته‌اند و در انجام فعالیت‌های دینی آزاد هستند.
برخی از اعیاد آنها عبارتند از: عیدفل، دهوحونین یا عید کوچک، پروانا‌یا، دهوادیمانه و عاشوریه.
گردشگری جشن‌ها
جشن و سرور برای همه لذت‌بخش است، حتی اگر فقط بیننده باشند. امروزه کشورهای مختلف به خصوص در آسیای جنوب شرقی در بیشتر ایام سال و به مناسبت‌های مختلف جشن‌هایی را برگزار می‌کنند و گردشگران را به کشور خود دعوت می‌کنند.
کشور ما نیز به لحاظ تنوع جشن‌ها و آیین‌های ملی و مذهبی، می‌تواند گردشگری جشن داشته باشد و به خصوص در ایام دهه فجر که جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شود و در کنار آن تمام کشور مراسم ویژه‌ای دارند فرصت خوبی برای نمایش دستاوردهای انقلاب و نمایش مراسم این ایام به گردشگران و حتی کسانی که برای جشنواره فیلم می‌آیند، است.
از طرفی به این ترتیب کشور ما نشان می‌دهد که بدون وابستگی به دیگران چگونه توانسته از فرصت‌های خود استفاده کرده و سایر قابلیت‌های فرهنگیمان را به نمایش بگذاریم.
طی سال‌های اخیر در روز 22 بهمن و حضور گسترده مردم در راهپیمایی باعث جلب تمام خبرنگاران برای ثبت این حضور مردمی شده، پس چه خوب است که در ایامی مانند دفاع مقدس و دهه فجر برنامه‌هایی را برای گردشگران ترتیب دهیم تا بتوانیم در این حوزه پیشتاز کشورهای منطقه باشیم.