دنیای اقتصاد - محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دور جدید مذاکرات لاریجانی و سولانا را که از دیشب در لیسبون، پایتخت پرتغال آغاز شده است، بسیار با اهمیت دانسته و اظهار امیدواری کرده است که طی هفته‌های آینده بن‌بست فعلی ایجاد شده در مساله‌ هسته‌ای شکسته شود؛ برخی خبرگزاری‌های حتی به نقل از البرادعی وعده داده‌اند که ظرف دو ماه آینده چارچوبی مطمئن برای حل مسالمت‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران به دست آید

مسوول مذاکرات هسته‌ای ایران در پایان آخرین دور مذاکره با سولانا که در مادرید برگزار شد، اعلام کرده بود که. در صورتی که سوال و ابهامی واقعی در مورد پرونده هسته‌ای ایران برای آژانس اتمی باقی مانده باشد، ایران حاضر است در چارچوب مقررات و قوانین بین‌المللی به آنها پاسخ دهد. این موضع ایران با استقبال سولانا روبه‌رو شد و او اعلام کرد که رفع ابهام‌های آژانس، گام بزرگی در راه‌حل مساله هسته‌ای ایران خواهد بود.

دور جدید مذاکرات لاریجانی و سولانا در حالی آغاز شده است که لاریجانی دیدار دو ساعته عصر جمعه با البرادعی را در وین موفقیت‌آمیز توصیف و اعلام کرد که به چارچوب نسبتا خوبی رسیدیم.

لاریجانی در عین‌حال افزود: گرچه ما به چارچوب خوبی درباره حل مسائل باقی‌مانده رسیده‌ایم اما همه اینها باید در یک متن سیاسی با سولانا به نتیجه برسد. چارچوب مورد اشاره لاریجانی ظاهرا همان چیزی است که از سوی علی‌اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی با عنوان «طرح اقدام» توصیف شده است که به گفته وی، هر گونه توافق نهایی درباره این طرح منوط به نتایج مذاکرات لاریجانی و سولانا است.سلطانیه در خصوص جزئیات «طرح اقدام» به همین مقدار بسنده کرده است که این طرح به مسائل باقیمانده برنامه هسته‌ای ایران پاسخ خواهد داد.

علی لاریجانی در خصوص مراحل بعدی مذاکرات نیز توضیح داده است که اگر با سولانا درباره چارچوب مورد توافق با البرادعی به تفاهم برسیم، آن وقت مرحله بعدی نیز می‌تواند آغاز شود.مسوول مذاکرات هسته‌ای کشورمان در واکنش به برخی گمانه‌زنی‌ها درباره نافرجام بودن مذاکرات وی با سولانا و تلاش همزمان غرب برای افزایش فشار بر ایران گفت: اصولا مذاکرات برای همین است که این چیزهای متناقض را حل و رفتارها را تعدیل کند.

وی با تصریح این نکته که عالم سیاست و دیپلماسی فقط یک راه ندارد، یادآور شد که برخی کسانی که فقط بر یک راه تسلط دارند، می‌خواهند دیپلماسی به بن‌بست برسد، در حالی که باید عاقلانه بیندیشند و نسبت به واقعیات رویکرد مثبت داشته باشند. لاریجانی در پایان تاکید کرد که ما امیدواریم این لاریجانی پس از گفت‌وگو با البرادعی به دیدار سولانا رفت

توافق مشروط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

جدایی مسیر آلمان، فرانسه و انگلیس از آمریکا

دنیای اقتصاد- رییس نهاد نظارتی سازمان ملل متحد در امور هسته‌ای در ساعات پایانی جمعه شب خبر داد که او و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران توافق کردند که برنامه‌ای عملیاتی را تدوین کنند که براساس آن طی دو ماه به سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران پاسخ داده شود.

علی لاریجانی که نیمروز جمعه تهران را به مقصد وین ترک کرده بود، همان شب با محمد البرادعی در محل اقامتش دیدار و گفت‌وگو کرد؛ ملاقات دو ساعته‌ای که «رضایت بخش» توصیف شد.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از این گفت‌وگو به خبرنگاران گفت: امیدوارم در هفته‌های آینده به جایی برسیم که بتوانیم به جلو حرکت کنیم و بن بستی را که در ماه‌های گذشته در آن گرفتار بودیم بشکنیم.

دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز از «دستاوردهای خوب» سخن گفت؛ اما هیچ یک از این دو از موضوع اصلی مورد نظر شورای امنیت یعنی توقف غنی‌سازی اورانیوم، سخنی به میان نیاوردند.

به نظر می‌رسد موضوع مورد توجه در گفت‌وگوی البرادعی و لاریجانی، ابهامات و سوالات آژانس از ایران درباره برنامه هسته‌ایش بوده است که علاوه بر گزارش مدیرکل آژانس، بارها در صبحت‌های البرادعی بدان اشاره شده است.

مهمترین دستاورد این گفت‌وگو، توافق بر سر تدوین برنامه‌ای برای حل سوالات باقی مانده بوده است. با این حال برخی دیپلمات‌ها درباره ارزش این توافق ابراز تردید کرده‌اند و در ادامه استدلال به خبرگزاری رویتر گفته‌اند که ایران حدود یک سال قبل نیز با آژانس به توافق رسیده بود تا ظرف سه هفته طرحی برای حل مسائل باقی مانده ارائه کند، اما هرگز این توافق به مرحله اجرا نرسید.

با این وجود برخی ناظران تحرکات جدید لاریجانی را تلاش برای جلوگیری از تصویب تحریم‌های مضاعف علیه ایران ارزیابی می‌کنند و از این جهت نسبت به اقدام به رفع ابهام از عملکرد پیشین در برنامه هسته‌ای خوشبین هستند.

چنانکه لاریجانی پس از ملاقات با البرادعی درباره طرحی برای ابهام‌زدایی به خبرنگاران گفت: از توسعه چنین طرحی استقبال می‌کنم، چرا که همانطور که در دو سال گذشته گفته‌ام، این کار از حیث توانایی ما برای ایجاد اعتماد به برنامه هسته‌ای ایران اهمیت اساسی دارد.

دبیر شورای عالی امنیت ملی درباره هدف دیدار خود با البرداعی گفت: پیرو مذاکرات قبلی خود با آقای سولانا لازم بود رایزنی نزدیکی با مدیرکل آژانس داشته باشیم، چون ایده‌هایی در زمینه همکاری با آژانس مطرح بود.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز گفت: من طی مدت اخیر با خاویر سولانا در تماس بودم و تاکید می‌کنم که ما به کار خود در دو بعد تحقیق و دیپلماسی ادامه می‌دهیم.

محمد البرادعی افزود: کار ما تحقیق و کار سولانا دیپلماسی است و این دو موضوع به هم پیوسته است.

وی درباره توافق خود با لاریجانی برای تدوین طرحی عملیاتی برای پاسخ به ابهامات درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت: ما از این برنامه استقبال می‌کنیم، زیرا قبلا اعلام کرده بودم که اطمینان از برنامه هسته‌ای ایران نقشی کلیدی دارد. البرادعی همچنین گفت که در جریان مذاکره با لاریجانی درباره اینکه چگونه ایران می‌تواند در مسیر درست حرکت کند، تبادل‌نظر خوبی داشتیم.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: ما درباره چگونگی حل مسائل باقی‌مانده بر مبنای اولویت‌ها و زمانبندی کار کردیم و امیدواریم در هفته‌های آینده بتوانیم یک برنامه عملی را در این زمینه طراحی کنیم.

البرادعی گفت: فکر می‌کنم که دکتر لاریجانی، خود و ایران را متعهد به حل تمامی مسائل باقی مانده می‌داند و همان گونه که گفتم، ما درباره کیفیت این کار و اولویت‌های آن بحث کردیم.

وی افزود: طی ماه‌های آینده نیز به این سمت حرکت می‌کنیم که بطور سیستماتیک تمام مسائل باقی مانده را حل کنیم.

وی همچنین گفت: شخصا معتقدم که به جز از مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو، از هیچ مسیر دیگری نمی‌توانیم راه حلی برای مسائل بیابیم و در این زمینه تلاش خود را برای دستیابی به روشی صلح‌آمیز انجام می‌دهیم.

مدیرکل آژانس همچنین با اشاره به سوء برداشت‌هایی که از اظهارات قبلی او درباره توانمندی‌های هسته‌ای ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم شده‌است، گفت: آن چیزی که من اعلام کردم، بر مبنای تحقیقات و واقعیات به دست آمده بود.

وی افزود: ایران دانش غنی‌سازی اورانیوم را دارد و این وظیفه من است که این موضوع را و اینکه ایران در این زمینه در چه وضعیت و توانایی قرار دارد، به جامعه بین‌الملل اعلام کنم. وی در عین حال تاکید کرد که در نشست عصر جمعه خود با لاریجانی، به او یادآور شده است که برای دستیابی به نتیجه درباره ماهیت برنامه‌های هسته‌ای ایران، هرچه سریع‌تر به بازرسی جامع نیاز است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ادامه کنفرانس خبری که در پی دیدار با لاریجانی انجام شد، گفت: بازرسی و تحقیقات در این زمینه بسیار مهم است که بتواند ما را به راه حلی جامع برساند.

وی تاکید کرد: من از این ایده دفاع می‌کنم که ما نیازمند آن هستیم که به تصویری کلی نگاه کنیم. ما نیاز داریم که جامعه بین‌الملل را از ماهیت برنامه‌های هسته‌ای ایران مطمئن سازیم، نیاز داریم به مساله کلی امنیت در خاورمیانه نگاه کنیم و نیز نیاز داریم به عادی‌سازی روابط بین ایران و غرب، بویژه آمریکا نگاه کنیم. وی گفت: این، آن تصویر کلی است که باید به آن نگاه شود.

از وین تا لیسبون

لاریجانی پس از آنکه در مذاکره با البرادعی به توافق تعیین‌کننده‌ای دست یافت، صبح روز گذشته وین را به مقصد لیسبون در پرتغال ترک کرد تا طی روزهای شنبه و یکشنبه با خاویر سولانا، نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکره با ایران بر سر برنامه هسته‌ای کشورمان گفت‌و‌گو کند. لاریجانی و سولانا در نشست لیسبون که پس از گفت‌و‌گوهای آنکارا و مادرید برگزار می‌شود، تلاش می‌کنند مقدمات از سرگیری مذاکرات ایران و غرب را که سال گذشته با بیانیه ۱+۵ نیمه‌تمام رها شده بود فراهم کنند. لاریجانی در مصاحبه مطبوعاتی مشترک با البرادعی درباره گفت‌و‌گوهای خود با سولانا گفت: گرچه ما (در مذاکره با البرادعی) به چارچوب خوبی درباره حل مسائل باقی مانده رسیده‌ایم، اما همه اینها باید در یک متن سیاسی با سولانا به نتیجه برسد.

وی تاکید کرد: اگر درباره این موضوع به تفاهم برسیم، مرحله بعدی نیز می‌تواند آغاز شود. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی افزود: فکر می‌کنم که مذاکرات امروز (جمعه) با آقای البرادعی، به راه‌حل‌هایی که سولانا، دنبال می‌کند، خیلی کمک کند.

البرادعی نیز در این کنفرانس مطبوعاتی گفت: من از نتیجه مذاکراتم با لاریجانی راضی هستم و امیدوارم که وی و سولانا در مذاکرات روز شنبه خود موفق باشند و همچنین امیدوارم طی هفته‌های آینده بتوانیم این بن‌بستی را که طی ماه‌های اخیر به وجود آمده بود بشکنیم. مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به اینکه آژانس وظیفه تحقیق را بر عهده دارد و سولانا مسیر دیپلماسی و گفت‌‌وگو را دنبال می‌کند، گفت: ما باید راه‌حل سیاسی را در این زمینه توسعه دهیم وهرگونه راه حل سیاسی نیز برای موفقیت باید براساس واقعیت‌ها استوار باشد.

البرادعی افزود: ما در هفته‌ها و ما‌ه‌های اخیر وقت کافی داشتیم که تصویر روشنی داشته باشیم. من از رویارویی فزآینده نگران بودم و بر دست یافتن به نتیجه از مسیر دیپلماسی، گفت‌وگو و شفافیت تاکید کرده‌ام.

شرط عملیاتی شدن توافق

پس از پایان مذاکره دوساعته البرادعی و لاریجانی، آشکار شد که در این نشست توافق مهمی به دست آمده است که می‌تواند بسیاری سوء‌ظن‌ها را نسبت به برنامه هسته‌ای ایران از میان بردارد؛ اما لاریجانی در کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست تلویحا عملیاتی‌شدن توافق دست‌یافته را مشروط به نتایج گفت‌وگو با سولانا کرد و گفت که این توافق‌ها باید در یک متن سیاسی با سولانا به نتیجه برسد.

اما علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از عزیمت لاریجانی به لیسبون، با صراحت بیشتری درباره این شرط سخن گفت.

سلطانیه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به طرح مسائل باقیمانده برای آژانس درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران اظهار کرد: در گفت‌وگوهای دکتر لاریجانی و محمد البرادعی در این باره نیز مذاکره شد، اما توافق و تصمیم نهایی در این خصوص منوط به مذاکرات نهایی سولانا و لاریجانی است.

سلطانیه همچنین در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس از این طرح با عنوان «طرح اقدام» یاد کرد و گفت: برخی خبرگزاری‌ها شیطنت‌هایی داشتند و در خبرهای خود نقل کرده بودند که ایران و آژانس بر سر «طرح اقدام» توافق کردند؛ در حالی که توافق نهایی درباره این طرح منوط به مذاکرات با سولانا است.

وی تاکید کرد: هیچ توافقی میان دکتر لاریجانی و سولانا برای نحوه پاسخ به مسائل باقیمانده در گفت‌وگوهای دیروز صورت نگرفته است.

تنهایی آمریکا

روز گذشته خبرگزاری‌ها از آغاز بررسی ایده «تعلیق جزئی» توسط همپیمانان غربی آمریکا در گروه ۱+۵ خبر دادند. این اقدام از سوی دیپلمات‌ها به عنوان گامی ارزیابی شد که ممکن است آنان را رویاروی ایالات متحده قرار دهد، چرا که آمریکا هموار قاطعانه اعلام کرده است که هرگوه نرمشی در مقابل ایران فقط در صورت تعلیق کامل برنامه هسته‌ای ایران قابل تصور است.

دیپلمات ها و مقام‌های دولتی آمریکایی و اروپایی به خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس اطلاع‌دادند گفت‌وگوها که در سطح تصمیم‌گیرندگان عالی‌رتبه بریتانیایی، فرانسوی و‌ آلمانی انجام شد، البته مذاکراتی مقدماتی بود که به انشای توافقی نیانجامید.

به گفته این مقام‌ها، آلمان با ایده پذیرش «تعلیق جزئی» در برنامه هسته‌ای ایران موافق بود، فرانسه با این ایده مخالفت و انگلیس در این باره اعلام بی‌نظری کرد. دیپلماتی اروپایی که این ایده را با عبارت «تعلیق برای مسالمت» توصیف می‌کرد گفت: هیچ چیز بر روی کاغذ نیامد.

تحلیل‌گر خبرگزاری آسوشیتدپرس بر این باور است در حالی که آمریکا هنوز تاکید می‌کند که هرگونه تعلیق غنی‌‌سازی باید فراگیر و کامل باشد، این موضوع می‌تواند عمده‌ترین مشکل را در تلاش‌هایی به رهبری ایالات متحده برای نمایش یکرأیی کشورهای ۱+۵ ایجاد کند.

این خبرگزاری می‌افزاید آمریکا بر بریتانیا، فرانسه و آلمان در تلاش‌های چهارساله اخیر خود برای تحت فشار قراردادن ایران حساب می‌کرده است و حمایت دو کشور از این سه که عضو دائم شورای امنیت هستند یعنی بریتانیا و فرانسه از آمریکا، واشنگتن را موفق ساخت که دو قطعنامه تحریم علیه ایران به تصویب برساند.

اکنون در حالی که چین و روسیه نسبت به تحریم‌ها علیه ایران بی‌میل هستند، ایالات متحده با از دست دادن پشتیبانی اروپایی‌ها برای اعمال فشار به ایران با هدف توقف کامل برنامه هسته‌ای این کشور، در معرض این انتخاب قرار گرفته است که یا در شورای امنیت منزوی شود و یا دست از اصرار بر ضرورت تعلیق کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران بردارد.

گام‌های متقابل برای برقراری توازن

ملاقات محمد البرادعی و علی لاریجانی دستاورد مهمی در پی داشته است. در این دیدار توافق شد که برنامه‌ای تدوین شود تا براساس آن به ابهامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران پاسخ داده شود؛ ابهاماتی که تنها نقطه منفی گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود و البته در ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت بی‌تاثیر نبود. می‌توان انتظار داشت که با پاسخ گرفتن این سوالات پرونده ایران در شورای امنیت سازمان ملل بسته و برنامه هسته‌ای ایران به صورت عادی در آژانس بررسی شود. البته این توافق به نتایج گفت‌وگوهای شنبه و یکشنبه لاریجانی و سولانا مشروط شده است که احتمالا در این دیدار، لاریجانی تلاش می‌کند کشورهای ۱+۵ را که سولانا نمایندگی آنها را در مذاکرات برعهده دارد، از صدور قطعنامه سوم علیه ایران باز دارد.

از سوی دیگر خبر می‌رسد سه متحد اروپایی آمریکا در تلاش ۴ساله واشنگتن در تحت فشار قرار دادن تهران بر سر برنامه هسته‌ای، موضوعی را که تا پیش از این از خطوط قرمز آمریکا و همپیمانانش بود، بررسی کرده‌اند. تا پیش از این کشورهای ۱+۵ تعلیق کامل را ضرورت مذاکره با ایران عنوان می‌کردند و حتی ایده‌های ملایم‌تر در این قالب که از سوی سوییس و البرادعی مطرح می‌شود، نظر موافق ۱+۵ را به همراه نداشت. اما اکنون آلمان، فرانسه و انگلیس با عقب‌نشینی از موضع خود، پیشنهاد نرمش در مقابل ایران را با پذیرش تعلیق جزئی، یعنی توقف بخشی از آبشارهای سانتریفوژ و ادامه کار بقیه بررسی می‌کنند. در چنین شرایطی ایران با ارائه پیشنهاد توافق مشروط با آژانس، کشورهای ۱+۵ را در مقابل دوراهی قرار داده است و این کشورها نیز در صورت توافق نهایی بر سر پذیرش ایده «تعلیق جزئی» ایران را در مواجهه با آزمون حساسی قرار می‌دهند.

بدین ترتیب در دو سوی این مناقشه، هر یک از دو طرف قصد آن دارد که در عین نرمش، میزان راستی طرف مقابل در علاقمندی به پایان دادن این مناقشه را بیازماید.