دو طرف مذاکره‌کننده چه می‌خواهند؟

مارک دابویز در آستانه برگزاری مذاکرات هسته‌ای در ژنو، تندروهای آمریکایی اعمال فشار بر کاخ سفید برای موضع گیری قاطع در برابر ایران را افزایش داده‌اند. در حالی که به گزارش خبرگزاری رویترز، یک مقام خزانه‌داری آمریکا نیز در جریان مذاکرات سه شنبه و چهارشنبه، حضور دارد که به تعبیر این خبرگزاری انگلیسی می‌تواند نشانه‌ای از جدی بودن بحث لغو تحریم‌ها باشد، مارک دابویز در واشنگتن پست ادعا می‌کند که آمریکا باید به اعمال تحریم‌های مضاعف علیه ایران ادامه دهد. آنچه در زیر می‌خوانید دیدگاه وی به عنوان یک نگاه افراطی در داخل آمریکا نسبت به این مذاکرات است که البته با اتهامات غیر‌واقعی زیادی نیز همراه است. زمانی که حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران می‌گوید کشورش هیچ‌گاه نیتی برای ساخت سلاح هسته‌ای نداشته، مبالغه می‌کند. برخی مهندسان هسته‌ای در اواخر دهه ۱۹۸۰ مدعی شدند که برنامه‌های هسته‌ای، اهداف نظامی را نیز شامل می‌شده است. آنچه سرویس‌های جاسوسی غربی در سال‌های بعد ردیابی کردند، با این اظهارات اولیه همخوانی دارد.

این در حالی است که مشارکت آمریکا در مذاکرات پیش‌رو، مثبت نیست. به بیان دیگر الگویی مشابه آفریقای جنوبی - زمانی که تصمیم گرفت غیر هسته‌ای شود- در مورد ایران انتظار نمی‌رود. ایران هم‌اکنون بیش از ۱۹ هزار سانتریفیوژ ساخته است و یک رآکتور آب سنگین در دست احداث دارد که مراحل پایانی را طی می‌کند. از سوی دیگر واشنگتن نمی‌خواهد درگیر جنگی دیگر در خاورمیانه شود و ایرانیان نیز این را به خوبی می‌دانند.

دولت و کنگره در مورد اینکه تحریم‌ها می‌تواند رویکرد هسته‌ای تهران را تغییر دهد، قمار می‌کنند. تئوری آنها نیز این است که سرانجام فشار اقتصادی به اندازه‌ای افزایش می‌یابد که تهران به درخواست‌های غرب تن می‌دهد.

رسانه‌های غربی روحانی را یک پراگماتیست معرفی می‌کنند، مانند علی اکبر هاشمی رفسنجانی. این در حالی است که هر دوی آنها در پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای ایران نقش موثری داشته‌اند. از سوی دیگر پراگماتیست بودن به معنی کمتر مذهبی بودن یا کمتر ضد آمریکایی بودن نیست.

احتمالا طرف ایرانی به یک منظور وارد مذاکرات روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه در ژنو می‌شود و آن آزمایش اوباما است. تهران می‌خواهد ببیند آیا می‌تواند هسته‌ای شدن و لغو تحریم‌ها را در کنار یکدیگر داشته باشد؟ استراتژی انجام چنین عملی نیز چندان پیچیده نیست. ایران می‌تواند کار رآکتور آب سنگین اراک را متوقف کند و به این ترتیب راه تولید پلوتونیوم را نیز مسدود کند و از غنی‌سازی ۲۰ درصدی دست بکشد که همگی گام‌های مهمی در دور ماندن تهران از باشگاه هسته‌ای است.

اما بدون اقدامی در جهت متوقف کردن ساخت سانتریفیوژها، ایران همچنان می‌تواند به ساخت این دستگاه‌ها ادامه دهد و در نتیجه زمان لازم برای تولید مواد ضروری در ساخت سلاح هسته‌ای را کاهش می‌دهد. ایران با تعداد کافی از سانتریفیوژهای پیشرفته می‌تواند با دردسر کمتر و زمان کوتاه تر، اورانیوم غنی شده مورد نیاز برای ساخت بمب را تولید کند.

تنها مصالحه واقعی که تهران می‌تواند انجام دهد؛ ایجاد یک تقویم هسته‌ای به نحوی است که زمان بیشتری برای هسته‌ای شدن ایران پیش رو باشد. دیوید آلبرایت، کارشناس هسته‌ای پیش‌بینی می‌کند که ایران تا اواسط سال ۲۰۱۴، می‌تواند مواد مورد نیاز برای تولید سلاح هسته‌ای را در اختیار داشته باشد. اگر ایران از رآکتور آب سنگین و غنی‌سازی ۲۰ درصد دست بکشد، می‌تواند تعدیل تحریم‌ها در زمینه تجارت طلا و استفاده از یورو را انتظار داشته باشد که به این ترتیب به آسانی به ۲۰ میلیارد دلار پول دسترسی پیدا می‌کند. این در حالی است که تحریم‌ها موجب شده حدود ۵۰ میلیارد دلار از پول ایران در دست کشورهای دیگر باقی بماند.

اوباما به روشنی اعلام کرده است که برای توقف غنی‌سازی با خلوص پایین، دست به اقدام نظامی نمی‌زند. در این صورت تهران باید بداند که آیا آمریکا خط قرمزی در مورد غنی‌سازی ۵/۳ درصدی دارد یا خیر.

در صورتی که ایران با انتقال بخش قابل توجهی از ذخایر اورانیوم غنی شده به خارج از کشور موافقت کند، روند هسته‌ای شدن جمهوری اسلامی با تاخیر مواجه می‌شود. البته این روند باید با کاهش تولید سانتریفیوژها و محدود کردن شمار دستگاه‌های فعال، همراه باشد.

تهران نمی‌تواند به غرب اجازه دهد که تولید سانتریفیوژها را متوقف کند. همچنین تهران نمی‌تواند به واشنگتن اجازه دهد که از مکان ساخت سانتریفیوژها مطلع شود یا اینکه ایران چگونه تحریم‌ها را در مورد واردات مواد و کالاها با کاربرد دوگانه دور می‌زند. چنین دانشی می‌تواند برنامه‌های هسته‌ای ایران را با وقفه چشمگیری مواجه کند یا اینکه نقطه پایانی برای آن باشد.

از سوی دیگر ایران نمی‌تواند پروتکل‌هایی را به موجب پیمان منع اشاعه هسته‌ای اجرا کند که به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه ردیابی تاسیسات ساخت سانتریفیوژ، پایگاه‌های نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای را می‌دهد.

اقدام کنگره و دولت آمریکا در اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران؛ گامی هوشمندانه خواهد بود. ایالات متحده نباید فریب ایران را بخورد. به بیان دیگر تهران به آسانی از هدف هسته‌ای شدن دست نمی‌کشد.

منبع: دیپلماسی ایرانی