روسیه از حل‌و‌فصل پرونده هسته‌ای ایران خشنود نیست

جهانگیر کرمی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روسیه روز گذشته خبرگزاری‌ها اعلام کردند که: «وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده در صورتی که تحریم‌های آمریکا علیه این کشور تشدید شود، این موضوع می‌تواند سبب ضربه خوردن روند همکاری‌های دو کشور در مسائلی همچون سوریه و موضوع هسته‌ای ایران شود. اقدامات ایالات‌متحده، چشم‌انداز همکاری دوجانبه برای حل‌و‌فصل موضوع هسته‌ای ایران، بحران سوریه و دیگر مسائل مهم بین‌المللی را در‌هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد... همان گونه که واشنگتن در گذشته مشاهده کرده، ما چنین اقدامات غیردوستانه‌ای را بی‌پاسخ نمی‌گذاریم.» در برخی نقل‌قول‌ها نیز اعلام شد که «روسیه ایران را قربانی خواهد کرد.» در مورد این مساله می‌توان شقوق مختلف و برداشت‌های گوناگونی را مطرح کرد. در مورد موضوع سوریه طبعا متن این بیانیه می‌تواند به حمایت‌های بیشتر روسیه از سوریه تفسیر شود. اخیرا طرحی از سوی دولت روسیه برای حل‌و‌فصل بحران سوریه ارائه شده و واکنش‌های مثبتی را نیز به دنبال داشته و شاید نظر وزارت خارجه روسیه به همین طرح نیز بوده باشد. اما در مورد ایران این گفته به چه معنا است، آیا به این معنا است که روسیه با حل‌و‌فصل موضوع هسته‌ای مخالفت کند یا اینکه با حمایت از ایران موجب سخت‌تر شدن مواضع ایران شده و آمریکا را در فشار قرار خواهد داد. برای فهم دقیق‌تر این موضوع باید به این نکته اشاره کرد که مواضع روسیه در قبل و بعد از بحران اوکراین تفاوتهایی دارد و تا قبل از بحران، روس‌ها خیلی علاقه داشتند موضوع حل‌و‌فصل شود اما بعد از بحران این گرایش به سمت حل‌و‌فصل نبوده است. از نگاه روس‌ها تکثر مسایل بین‌المللی و تداوم موضوعاتی چون سوریه، داعش، کودتا در مصر و مجموعه منازعاتی که در یمن و لیبی بوده است، یک فرصت تلقی شده و هم فشارها را علیه این کشور کاهش می‌دهد و هم تمرکز سیاست‌های غربی و فشارهای اقتصادی بر روسیه را کند و محدود می‌کند. از این رو از یک سال قبل تا کنون دولت روسیه مایل نبوده و تلاش نکرده تا موضوع هسته‌ای حل‌و‌فصل شود، این در مورد چین هم صادق است. هم چین و هم روسیه در موضوعات مختلف نگران حل‌و‌فصل این موضوع هستند، چین به دلایل اقتصادی و بازار ایران، روسیه هم بیشتر به دلایل امنیتی تمایلی به حل این مساله ندارند. بنابراین بهترین حالت آن است که نه حل‌و‌فصل کامل در موضوع هسته‌ای انجام شود و نه اینکه اوضاع تشدید شود؛ چراکه به‌زعم روس‌ها تشدید اوضاع منجر به دو اقدام احتمالی خواهد شد: یکی اینکه احتمالا آمریکا اقدام نظامی انجام دهد و دوم اینکه احتمالا ایران بتواند به نظامی کردن پروژه هسته‌ای‌اش بپردازد و این هر دو از نگاه مسکو وضعیت‌های نگران‌کننده‌ای خواهند بود؛ بنابراین بهترین وضعیت تداوم این پرونده و عدم حل‌و‌فصل آن و جریان یافتن اختلافات ایران و آمریکا در این پرونده و دیگر موضوعات است. بنابراین بیانیه وزارت خارجه روسیه در بدو امر نه لزوما به معنای قربانی کردن و نه به معنای حمایت از ایران است، بلکه عمدتا به این معنا است که همین روند خنثی را در مورد پرونده ادامه دهند؛ بلکه به گزینه‌هایی خواهند اندیشید که جلوی هر گونه حل‌و‌فصل کامل را بگیرد. در این میان ظرفیت‌هایی که روسیه برای کارشکنی احتمالی در این خصوص دارد عبارت هستند از:

۱- مثلا با برقراری ارتباط با عربستان در حقیقت مخالفت‌ها را بر آمریکا برای عدم توافق بیشتر کند.

۲- همکاری با چین و فرانسه و پیش کشیدن موضوعات فرعی که به راحتی قابل حل‌و‌فصل نباشند.

۳- ممکن است بعدا در شورای امنیت برای کاهش تحریم‌ها و قطعنامه‌ها همکاری نکند.

۴- با برقراری روابط اقتصادی بیشتر با ایران و تعاملات جدی‌تر با ایران ضرورت‌ها و نیازهای ایران را کاهش دهد.

۵- تحریم‌های موردنظر آمریکا در موضوع هسته‌ای را رعایت نکند.

اما اینکه کدام یک از این عوامل را مطرح و عملیاتی کنند پیش‌بینی آن کار ساده‌ای نیست، در واقع از منفی‌ترین تا مثبت‌ترین گزینه ممکن است اتخاذ بشود.