در پنل تخصصی «دنیای اقتصاد» در نمایشگاه اکسپو ، فرصت ها و تهدیدهای خودروهای برقی در ایران بررسی شد
رفع ناترازی بنزین با ورود برقی‌ها
علی محمدی/دنیای اقتصاد
در این زمینه روز شنبه همزمان با افتتاح نمایشگاه ایران اکسپو «دنیای‌اقتصاد» همراه با برگزاری پنل‌های مختلف، موضوع برقی‌سازی خودروهای کشور را با کارشناسان به بحث و گفت‌وگو گذاشت. در این پنل تخصصی حسن کریمی‌سنجری مدیر طرح برقی‌سازی وزارت صمت، فرشاد فاطمی استادیار دانشگاه شریف، قاضی‌زاده استادیار دانشگاه شهید بهشتی، یوسف حجت استاد دانشکده مکانیک دانشگاه تربیت مدرس و قره‌ئی کارشناس خودرو حضور داشتند. پرسش و پاسخ کارشناسان و استادان دانشگاه به قرار زیر است.
جناب آقای دکتر قاضی‌زاده با توجه به تنوع محصولات برقی و هیبریدی، به اعتقاد شما چه خودرو‌هایی از این دست برای کشور ما مناسب است؟
خودروهای برقی دسته‌بندی مختلفی دارند. به لحاظ تکنولوژی خودروهای هیبرید پلاگین سری را می‌توان به عنوان یک خودروی مناسب برای بازار ایران انتخاب کرد. موتور محرک این خودروها برقی است و موتور احتراقی که می‌تواند گازسوز یا بنزینی باشد به عنوان موتور مکمل و کمکی در مدار قرار می‌گیرد. تقریبا شبیه خودروهای Extended Range هستند با این تفاوت که از باتری کم‌حجم‌تر و باک بزرگ‌تری برخوردارند. این خودروها امکان استفاده از فرصت‌های شبکه برق را فراهم می‌آورند. توصیه من به وزارت صمت توجه و گسترش این نوع خودروها به عنوان یک مدل میانبر برای توسعه برقی‌سازی است.
جناب کریمی‌سنجری با توجه به ساختار خودروسازی کشورمان و مشکلاتی که هم‌اکنون این صنعت با آن دست و پنجه نرم می‌کند آیا ضرورتی برای تولید و واردات برقی‌ها وجود دارد؟
چند چالش مهم در کشور اتفاق افتاده که وزارت صمت را وادار کرده که برقی‌سازی را به عنوان یک سیاست راهبردی اجرا کند. اولین چالش، بحث ناترازی سوخت‌های فسیلی است. ما در مصرف بنزین به نقطه‌ای رسیده‌ایم که پیش‌بینی می‌شود امسال دولت مجبور شود برای جبران ناترازی در حدود ۷ میلیارد دلار واردات بنزین انجام دهد. در این بین عده‌ای عنوان می‌کنند که ما ناترازی برق هم داریم اما توجه کنید، غلبه بر ناترازی برق اولا به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد، دوما ناترازی برق را می‌توانیم از طریق سوخت‌های تجدیدپذیر تامین کنیم در حالی که برای بنزین مجبوریم منابع اتمام‌پذیر فسیلی خودمان را مصرف کنیم بنابراین باید سهم سوخت‌های تجدیدپذیر را در نیروگاه‌های برق افزایش دهیم. ضمن آنکه سطح آلودگی با حذف ناترازی بنزین بسیار کمتر از زمانی است که ناترازی برق را از بین ببریم. دومین چالش رشد انتشار آلاینده‌ها در اثر مصرف سوخت‌های فسیلی به‌ویژه در کلان‌شهرهاست. با برقی‌سازی انتشار آلاینده‌ها در مراکز شهرهای بزرگ به صفر می‌رسد. چالش سوم و دلیل مهمی که تعجیل برقی‌سازی را ضروری می‌کند تغییر رویکرد مهم شرکت‌های خودروسازی در دنیا به سمت برقی‌سازی است. آمارها می‌گویند تا سال ۲۰۴۰ در دنیا بالغ بر ۷۰درصد عرضه خودرو به بازار برقی خواهد بود و مابقی سهم بین هیبریدها و احتراقی‌ها تقسیم می‌شود. در واقع رویکرد دنیا تا ۱۶ سال آینده به کلی با امروز متفاوت خواهد بود. در آن‌صورت خودروهای فسیل‌سوز دیگر جایی در سهم‌بندی بازار نخواهند داشت.
از سوی دیگر اگر بنزین‌سوزها حذف شوند زنجیره تامین قطعات متحول می‌شود و قطعه‌سازی با تمرکز بر تولید قطعات برقی ادامه حیات خواهد داشت. اینجاست که قیمت قطعات مرتبط با بنزین‌سوزها به شدت افزایش پیدا می‌کند و قیمت خودرو به دلیل رشد هزینه قطعات، بالاتر می‌رود. بنابراین رویکرد تکنولوژی در صنعت خودروی دنیا به سمت برقی‌سازی است. کشورهایی که نتوانند با این رویکرد پیش بروند قطعا نمی‌توانند خودروی رقابتی و مطلوب تولید کنند.
در شرایط کنونی موضوعی که مورد بحث قرار می‌گیرد این است که در قدم اول به سمت هیبریدها حرکت کنیم و بعد برقی‌سازی را در دستور کار قرار دهیم؛ شما موافق این ایده هستید؟
موضوع هیبرید در دنیا به سمت کاهش توقف تولید حرکت می‌کند و آینده برای خودروهای برقی است بنابراین سیاست‌های وزارت صمت به درستی به سمت خودروهای برقی پیش می‌رود. البته تمرکز ما ابتدا روی برقی‌سازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. باید این موضوع را هم اضافه کنم که در گسترش خودروهای برقی باید به احداث ایستگاه‌های شارژ هم توجه شود. همین‌طور تامین برق به عنوان یک فاکتور زیرساختی از اهمیت بالایی برخوردار است. اینها از جمله اقداماتی است که سایر دستگاه‌های دولتی باید برای آن برنامه داشته باشند.
جناب دکتر حجت شما با اظهارات آقای کریمی موافقید؟ یعنی شرایط کنونی را برای ورود به محصولات برقی مناسب می‌دانید؟
در هر حال باید به سمت برقی شدن برویم. اما نکته مهم این است که با چه سرعتی پیش برویم فکر می‌کنم برای کشور ما این کار کمی زود باشد. بحث ناترازی تولید و سوخت مطرح است؛ البته که من اعتقاد به ناترازی دارم اما اعتقاد به سیاست‌های غلط هم دارم. قرار بود طبق قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی سال ۸۶ سهم حمل‌ونقل برون‌شهری را از ۶۰درصد به ۷۵درصد برسانیم در حالی که الان به ۱۰درصد رسیده است. ۲۵درصد سهم حمل‌ونقل عمومی به جز تاکسی بوده که قرار بود این ۲۵درصد به ۵۰درصد برسد اما به ۱۳درصد رسیده، ما داریم به طور وحشتناکی به سمت استفاده از خودروهای سواری می‌رویم.
ما با سرطان خودروی سواری مواجه هستیم. هر پولی را که در‌می‌آوریم صرف خودروی سواری می‌کنیم که بهتر است خرج ناوگان حمل‌ونقل عمومی بکنیم. برخی از نمایندگان روی واردات سواری و کارکرده بحث می‌کنند، باید در مورد واردات واگن مترو صحبت کنیم. مسافران را به سمت خودروی سواری حرکت می‌دهیم که همین‌ها به ناترازی بنزین و برق و آلودگی دامن می‌زند.
آقای کریمی با توجه به اظهارات آقای حجت بهتر نیست که اول زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی بهبود پیدا کند؟
هدف وزارت صمت هم جز این نیست. در حال حاضر ۲۱ میلیون خودروی سواری در کشور تردد می‌کنند، حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار دستگاه یعنی ۶درصد این تعداد فرسوده است. در حالی که تمرکز برنامه‌ریزی ما روی تاکسی‌های فرسوده است که حدود ۴۸درصد کل ناوگان تاکسی کشور را در بر می‌گیرد. برنامه اول وزارت صمت برای برقی‌سازی ۵۳درصد از این ۴۸درصد را پوشش می‌دهد.
آقای کریمی این برنامه قرار است در چه مدتی اجرا شود؟
به‌دلیل اینکه اجرای برنامه به توسعه زیرساختی وابسته است نمی‌توان برای آن زمان دقیقی تعیین کرد. تمرکز ما در وزارت صمت روی برقی‌سازی خودروهای حمل‌ونقل عمومی و تاکسی و موتورسیکلت کار است. بنابراین سیاست‌ها درست تعریف شده است.
دکتر حجت: من بحثم سیاست‌های وزارت صمت نیست الان اتوبوس‌ها خلوت است چرا؟ چون سیاست‌های کلان به سمت استفاده از خودروهای شخصی است. ما باید سیاست‌های کلی حوزه حمل‌ونقل کشور را عوض کنیم.
مهندس کریمی‌سنجری: البته قیمت پایین سوخت یکی از این دلایل است.
دکتر حجت: یکی دیگر از مواردی که معتقدم برقی‌سازی نمی‌تواند آن را حل کند این است که مشکل آلودگی هوا به صورت صددرصد ذرات معلق است که خودروهای بنزین‌سوز درتولید آنها سهم ناچیزی دارند. یک‌دهم ذرات از اگزوز است و ۹۰درصد از آسفالت و لاستیک. پس مشکل آلودگی از اگزوز نیست. در خودروی برقی ذرات تایر و آسفالت کماکان وجود دارد. پس باید بدانیم که با خودروی برقی مشکلات آلودگی هوای ما حل‌شدنی نیست. ما باید خودروی سواری را کاهش بدهیم و به سمت خودروی حمل‌ونقل عمومی حرکت کنیم.
آقای کریمی‌سنجری خود نیروگاه‌ها از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند؟
بله، یک موضوع در مورد تولید برق در نیروگاه‌ها وجود دارد. ببینید اگر ما تمرکز مصرف سوخت فسیلی را از مراکز کلان‌شهرها به نیروگاه‌های تولید برق منتقل کنیم در واقع منشأ آلودگی را به خارج از کلان‌شهرها منتقل کرده‌ایم. نکته دیگر اینکه درست است که در بنزین ذرات معلق کمتری تولید می‌شود اما عامل ایجاد سرطان یعنی NOx و SO۲ها مربوط به اگزوز خودروهاست. اگر مشکل اصلی ذرات منتشرشده از لاستیک و آسفالت است چرا کشورهای اروپایی به سمت یورو ۶ رفتند؟ تمرکز استانداردهای زیست محیطی بیشتر روی اگزوز است و با همین استانداردها اروپایی‌ها دارای هوای پاک شده‌اند.
آقای دکتر فاطمی نظر شما در مورد توسعه محصولات برقی چیست؟
خودروی برقی باید در زیست‌بوم خودروسازی ایران فعالیت کند و در مورد صنعت خودرو از لحاظ تعداد حرفی ندارم ولی خودروسازی ما قابل رقابت نیست. البته الان در برقی‌سازی چینی‌ها پیشرو هستند و ما با چینی‌ها هم می‌توانیم کار کنیم. اگر در خودروهای برقی بتوانیم شرایط خود را بهبود دهیم یعنی باید بتوانیم از طریق خودروهای برقی در زنجیره ارزش افزوده دنیا حرکت کنیم؛ به‌عبارتی در زنجیره‌ای قرار بگیریم که ارزش افزوده ایجاد کنیم. ما باید یارانه را به سمت مصرف‌کننده ببریم. یکی از چالش‌های برقی‌ها این است که ما انتظار داریم دولت در بحث صرفه‌جویی بنزین به عنوان یارانه در اختیار تولیدکننده قرار دهد در آن‌صورت مشکلات صنعت خودرو در خودروهای برقی هم کماکان باقی خواهد ماند. اما توصیه من به سیاستگذار این است که باید بتوانیم یارانه را به سمت مصرف‌کننده ببریم به‌جای آنکه مانند گذشته به تولیدکنندگان یارانه بدهیم و از آنها حمایت کنیم.
کریمی‌سنجری: سیاست ما در وزارت صمت هم بر این است که به راننده تاکسی ۵۰۰ تا۶۰۰ میلیون تومان یارانه بلاعوض پرداخت کنیم. اتفاقا یکی از چالش‌های برقی‌سازی این است که دولت آنچه به عنوان صرفه‌جویی بنزین در برقی‌سازی ایجاد می‌شود را به عنوان یارانه در اختیار مصرف‌کننده قرار دهد.
جناب قره‌ئی شما چه آینده‌ای پیش روی برقی‌ها می‌بینید؟
آینده صنعت خودرو خودروهای برقی است. چینی‌ها نزدیک به ۳۸درصد به تولید برقی رسیدند، اروپایی‌ها به ۲۵درصد رسیدند و این روند رو به افزایش است. کنار برقی‌ها بحث زیرساخت‌هاست که استاندارد غالب دنیا به ازای هر ۱۰ خودروی برقی یک ایستگاه شارژ بوده اما الان این رقم به هر ۷ دستگاه خودرو یک ایستگاه رسیده. الان در دنیا در هر ۱۰۰ کیلومتر پنج نقطه شارژ ایجاد شده است. بحث زیرساخت خیلی مهم است. الان سه تا چهاردرصد تولید دنیا خودروهای برقی است. خودروی هیبرید با توجه به شرایط ۲۵درصد مصرف را به سمت خودروی بنزینی می‌آورد. ما باید برنامه داشته باشیم که حمل‌ونقل عمومی را به‌صورت کامل برقی کنیم. امکان دارد تمام دنیا به سمت برقی‌ها برود که بهتر است از تکنولوژی هیبرید استفاده کنیم. در تولید خودروی برقی تولید و تامین باتری یک چالش است.
دکتر حجت جمع‌بندی شما از پنل برقی‌سازی چیست؟
اگر بخواهم جمع‌بندی کنم باید گفت ما نمی‌توانیم به یکباره زیرساخت‌ها را بسازیم بنابراین تا زمانی که شبکه کامل شود باید هیبرید استفاده کنیم. به هر حال راندمان خودروی برقی از راندمان خودروی احتراق داخلی بیشتر است. نکته‌ای که نباید فراموش کرد حتی با وجود برقی‌سازی ما سوخت فسیلی را در نیروگاه‌ها مصرف می‌کنیم. یعنی نمی‌توانیم خیلی روی کاهش مصرف سوخت تاکید کنیم. در مورد سیاست‌هایی که باعث استفاده بیشتر از خودروهای عمومی می‌شود باید کار شود. توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی راهکار کم‌هزینه‌تری در مقایسه با سرمایه‌گذاری روی برقی‌سازی است.
