مژگان میرزایی- کلیات اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو در حالی سه شنبه هفته گذشته از سوی شورای سیاست‌گذاری خودرو به تصویب رسید، که براساس آن قطعه‌سازان ملزم شدند تا سال 1404 به صادرات سالانه شش میلیارد دلاری قطعه دست پیدا کنند. به طوری که بر اساس استراتژی مذکور در پنج سال اول که از ابتدای سال آینده آغاز می‌شود صادرات یک میلیارد دلاری ،در پنج سال دوم صادرات سه میلیارد دلاری و در پنج سال سوم صادرات شش میلیارد دلاری برای قطعه‌سازان پیش‌بینی شده است.

اعضای شورای سیاست‌گذاری خودرو که یک عضو آن دبیر انجمن قطعه‌سازان است، در حالی صادرات یک میلیارد دلاری قطعه به صورت مستقل (بدون در نظر گرفتن صادرات قطعات به صورت CBU و CKD) را از ابتدای سال آینده برای قطعه‌سازان در نظر گرفته‌اند که در هشت ماه سال جاری و در آمار گمرک هیچ اشاره‌ای به صادرات مستقل از سوی قطعه‌سازان نشده که این امر را می‌توان به دلیل کاهش صادرات قطعه به صورت مستقل دانست.
از سوی دیگر، صادرات قطعات CKD و CBU که از آمار صادرات قطعه‌سازان حذف شده‌اند، در مدت زمان مذکور با کاهش ۷۳ درصدی مواجه بوده است. هر چند که محمد باقر رجال رییس انجمن قطعه‌سازان در این خصوص معتقد است که صادرات قطعه توسط قطعه‌سازان در آمار صادراتی خودروسازان لحاظ می‌شود که این امر موجب حذف صادرات مستقل در آمار گمرک شده است.
اظهارات رییس انجمن قطعه‌سازان در حالی است که حتی در صورت تفکیک آمار صادراتی قطعه‌سازان از خودروسازان در سال جاری صادرات قطعه باز هم با کاهش 73 درصدی مواجه بوده به طوری که خودروسازان و قطعه‌سازان در هشت ماه سال جاری تنها موفق به صادرات هشت میلیون و 60 هزار دلاری قطعه شده‌‌اند که این رقم در مقایسه با رقم در نظر گرفته شده از سوی شورای سیاست‌گذاری خودرو برای سال آینده فاصله بسیار دارد و تحقق صادرات یک میلیارد دلاری را در‌هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد. در این بین رییس و دبیر انجمن قطعه‌سازان معتقدند که رسیدن به رقم مذکور در سال آینده امکان‌پذیر است به طوری که محمدرضا نجفی‌منش، دبیر انجمن قطعه‌سازان با اشاره به آمار 12 میلیارد دلاری صادرات قطعه از سوی قطعه‌سازان ترکیه معتقد است که رسیدن به صادرات یک میلیارد دلاری از سوی قطعه‌سازان داخلی دور از ذهن نخواهد بود، وی ادامه می‌دهد که باید به این نکته نیز اشاره کرد که سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه (R&D) از سوی قطعه‌سازان ترک موجب رشد صادرات قطعه در این کشور شده در حالی که قطعه‌سازان داخلی طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری اندکی در این بخش صورت داده‌‌اند که این امر موجب شده تا قطعه‌سازان داخلی در بخش تحقیق و توسعه نتوانند به رشد چشمگیری دست یابند.
عدم سرمایه‌گذاری قطعه‌سازان داخلی در بخش تحقیق و توسعه موجب شد تا شورای سیاست‌گذاری خودرو بر اساس اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو، قطعه‌سازان را ملزم به تخصیص حداقل دو درصد حاصل از فروش به تحقیق و توسعه کند تا به این طریق امکان رسیدن به تکنولوژی طراحی در قطعه‌سازان داخلی نیز به وجود آید.


محمدرضا نجفی‌منش


صادرات یک میلیاردی قطعه از سال آینده
محمدباقر رجال، رییس انجمن قطعه‌سازان در پاسخ به این پرسش که برنامه انجمن قطعه‌سازان برای تحقق صادرات یک میلیارد دلاری قطعه در سال آینده چیست، می‌گوید: بر اساس اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو و به منظور رسیدن به صادرات سالانه شش میلیاردی در چشم‌انداز سال 1404 راهبردهای پیش‌بینی شده که براساس آن وظایفی برای دولت ،وزارت صنایع و خودروسازان در نظر گرفته شده که در صورت عمل کردن به این راهبردها به طور حتم رقم در نظر گرفته شده برای صادرات محقق خواهد شد؛ اما مشکل اینجا است که سازمان‌ها یا نهادهای درگیر در برنامه‌های راهبردی اصولا به راهکاری در نظر گرفته شده عمل نمی‌کنند که این امر عدم تحقق برنامه‌ها را به همراه خواهد داشت.


محمدباقر رجال


رییس انجمن قطعه‌سازان در ادامه افزود: به منظور تحقق برنامه صادراتی، کمیته صادرات در انجمن قطعه‌سازان تشکیل شده که وظیفه این کمیته تدوین راهکارها برای رشد صادرات است که باید راهکارهای مذکور طی مدت دو ماه تدوین و پس از تصویب نهایی از سوی شورای سیاست‌گذاری خودرو اجرایی شود.
محمد رضا نجفی‌منش، دبیر انجمن قطعه‌سازان نیز در این خصوص می‌گوید: استراتژی تصویب شده استراتژی کلی است و بر اساس آن انجمن قطعه‌سازان باید طی دو ماه آینده برنامه‌های اجرای را در این خصوص تهیه کند که به همین منظور نیز جلساتی با رییس سازمان توسعه و تجارت برگزار شده تا راهکارهایی برای توسعه صادرات پیش‌بینی شود. نجفی‌منش در پاسخ به این پرسش که آیا صادرات یک میلیارد دلاری از ابتدای سال آینده محقق خواهد شد؟ اظهار داشت: در ابتدای امر شاید رقم صادراتی یک میلیارد دلار بسیار بزرگ به‌نظر برسد، اما رقم مذکور در مقایسه با ترکیه که سالانه ۱۲ میلیارد دلار صادرات دارد رقم چشمگیری نیست و قطعه‌سازان داخلی با برنامه‌ریزی می‌توانند رقم مذکور را محقق کنند.


بهرام شهریاری


وی در ادامه می‌گوید: رقم در نظر گرفته شده رقم حداقلی است و قطعه‌سازان توان صادرات بیش از این را نیز دارند، اما برای رسیدن به این رقم باید برنامه‌ریزی صورت گیرد که کمیته صادرات در حال تعیین راهکارها در این زمینه است.
هرچند رییس و دبیر انجمن قطعه‌سازان تحقق یک میلیارد دلاری صادرات را دور از ذهن نمی‌دانند، اما ساسان قربانی و بهرام شهریاری دو عضو دیگر انجمن قطعه‌سازان معتقدند که رقم مذکور در صورت سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه(R&D) و رسیدن به توانایی طراحی محقق خواهد شد، به طوری که ساسان قربانی در این خصوص می‌گوید: در خصوص صادرات باید به این نکته توجه کرد که قطعاتی که در داخل کشور تولید می‌شوند به جز خودرو تندر- ۹۰‌، برای خودروهایی است که در دنیا دیگر تولید نمی‌شوند به همین دلیل صادرات قطعه این خودروها امکان‌پذیر نیست بنابراین باید صادرات را به سمت خودروهایی که در خارج از کشور تولید می‌شوند هدایت کرد که برای رسیدن به این هدف نیز باید در بخش تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کلان صورت داد.


ساسان قربانی


قربانی در ادامه می‌گوید: برای حضور در پایگاه‌های جهانی، قطعه‌سازان داخلی باید قدرت طراحی داشته باشند تا بتوانند در بازارهای جهانی حضور یابند که در این خصوص بحث design وco design (طراحی همزمان) از مباحث مهم است که قطعه‌سازان باید به آن دست پیدا کنند.
وی در این خصوص ادامه می‌دهد: در مبحث co design زمانی که خودروساز اقدام به طراحی خودرو جدید می‌کند با قطعه‌سازانی که قدرت طراحی دارند به صورت همزمان وارد مذاکره شده و قطعه‌ساز و خودروساز به طور همزمان کار طراحی را آغاز می‌کنند؛ به همین دلیل زمانی‌که خودرو جدید طراحی می‌شود این امکان به وجود می‌آید تا قطعات آن در کشورهای مختلف طراحی و تولید شود.
به گفته این عضو انجمن قطعه‌سازان علاوه بر سرمایه‌گذاری کلان و دست‌یابی به تکنولوژی طراحی قطعه‌سازان باید حجم و مسافت را نیز مد نظر قرار دهند؛ چراکه صادرات قطعات حجیم به کشورهای دور دست امکان‌پذیر نیست؛ به طور مثال هرچند قطعه‌سازان داخلی در تولید صندلی خودرو توانمند باشند امکان صادرات صندلی به لحاظ حجم و بعد مسافتی به کشورهای اروپایی امکان‌پذیر نیست.
شهریاری نیز در این خصوص می‌گوید: در جلسات برگزار شده در شواری سیاست‌گذاری خودرو راهکارهایی برای افزایش صادرات در نظر گفته شده که سرمایه‌گذاری مجدد و تبدیل قطعه‌سازان به شرکت‌های بزرگ و صاحب تکنولوژی از جمله این راهکارها است که برای رسیدن به این هدف باید قطعه‌سازان داخلی همکاری مشترک با قطعه‌سازان خارجی داشته باشند.
وی در ادامه تاکید می‌کند: از سوی دیگر قطعه‌سازان داخلی باید بتوانند با سود اقتصادی به تولید بپردازند که این امر نیز نیازمند توسعه سرمایه‌گذاری در بخش R&D است.
شهریاری در ادامه می‌گوید: علاوه بر سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای تحقق صادرات باید نگاه به واردات قطعه تغییر کند که به این منظور نیز باید از ورود قطعات به صورت قاچاق جلوگیری شود.
صادرات مستقل قطعه‌سازان
اما صادرات یک میلیارد دلاری قطعه بدون احتساب قطعات صادر شده به صورت CBU و CKD که اصولا به کشورهایی که خودروسازان در آنها سایت تولیدی راه‌اندازی کرده‌اند، را شاید بتوان از دیگر دلایلی دانست که تحقق رقم در نظر گرفته شده را در‌هاله ای از ابهام قرار می‌دهد به طوری که صادرات قطعه به صورت مجزا نیز در آمار گمرک جایگاهی ندارد که این امر نیز نشان‌دهنده آن است که صادرات قطعه به صورت مستقل بسیار محدود انجام می‌شود که این امر موجب شده تا صادرات قطعه به صورت مستقل جایگاهی در آمار گمرک نداشته باشد.
رجال، رییس انجمن قطعه‌سازان در این خصوص می‌گوید: حذف صادرات قطعه به صورت CBU و CKD از آمار صادرات قطعه‌سازان به این دلیل صورت گرفته که خودروسازان قطعات مذکور را برای تولید به کشورهای دارای سایت ارسال می‌کنند که براساس استراتژی توسعه صنعت خودرو صادرات مذکور نباید در آمار قطعه‌سازان لحاظ شود و بر این اساس باید قطعه‌سازان به صادرات به صورت مستقل روی آورند.
رجال در پاسخ به این پرسش که رسیدن به صادرات یک میلیارد دلاری بدون احتساب صادرات قطعه به صورت CBU و CKD چگونه محقق خواهد شد، اظهار داشت: در سال جاری قطعه‌سازان صادرات به صورت مستقل داشته‌اند، اما اختلاف آمار با گمرک و خودروسازان موجب شده تا آمار قطعه‌سازان به صورت مستقل ذکر نشود به‌طوری که قطعات صادراتی قطعه‌سازان از سوی شرکت‌های خودروساز ارسال می‌شود، به همین دلیل قطعات صادراتی در آمار خودروسازان لحاظ می‌شود نه قطعه‌سازان که این امر سردرگمی ‌آماری را به وجود آورده است.
شهریاری نیز در خصوص دلایل کاهش صادرات قطعه در سال جاری می‌گوید: کاهش صادرات شاید به این دلیل بوده که برخی از سیاست‌های صنعت خودرو تغییر کرده؛ زیرا در گذشته خودروسازان در برخی از سایت‌های تولیدی در خارج از کشور اقدام به راه‌اندازی خطوط تولید به صورت غیراصولی کرده بودند، اما در سال جاری سرمایه‌گذاری‌های غیراصولی کاهش یافته که این امر نیز کاهش صادرات قطعه را به همراه داشته است.
به گفته شهریاری هرچند کاهش سرمایه‌گذاری در سایت‌های خارجی کاهش صادرات قطعه را به همراه داشته، اما صادرات صورت گرفته در سال گذشته با وجود رشد صادرات اقتصادی نبود که این کاهش صادرات را به صرفه می‌کند.
رجال نیز در پاسخ به این پرسش که صادرات مستقل قطعه‌سازان به چه کشورهایی صورت می‌گیرد، عنوان می‌کند: در حال حاضر نمی‌توان گفت که صادرات به چه کشورهای صورت خواهد گرفت به همین منظور نیز هدف‌گذاری خاصی صورت نگرفته است؛ اما در کشورهایی مانند روسیه و مصر می‌توان بازارهای خوبی داشت. از سوی دیگر برای شرکت پژو نیز که در کشورهای مختلف سایت خودروسازی دارد به راحتی می‌توان قطعه صادر کرد.
اظهارات رجال در خصوص عدم هدف‌گذاری برای بازارهای صادراتی در حالی است که کمتر از سه ماه به پایان سال جاری باقی مانده و از ابتدای سال آینده باید صادرات یک میلیاردی قطعه‌سازان آغاز شود که این امر نیز نیازمند در نظر گرفتن بازارهای صادراتی و انجام مذاکرات صادراتی است.