گروه جهان: مرگ ملا اختر منصور، رهبر طالبان، با هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی در مرز پاکستان و افغانستان اما و اگرهایی را در برخی محافل برانگیخته است. کشته شدن ملا اختر در برهه‌ای رخ داد که هم مذاکرات طالبان با دولت افغانستان با علامت سوال بزرگی مواجه شده و هم به گفته برخی، با چند دسته شدن طالبان زمینه ساز تقویت داعش در این کشور می‌شود.

به گزارش رویترز، هم‌اکنون اعضای ارشد شورای رهبری طالبان برای انتخاب جایگزین در حال رایزنی هستند. همچنین شبکه تلویزیونی اردو زبان «دنیا نیوز» پاکستان بدون ذکر جزئیاتی از زمان و چگونگی تعیین جانشین ملا اختر منصور گفت که «شورای رهبری» طالبان گردهم آمده و جانشین ملا اختر منصور را ظرف سه روز تعیین خواهد کرد. ملا اختر منصور در اواسط ۲۰۱۵ در نشست شورای رهبری پیشین که در شهر کویته، مرکز ایالت بلوچستان پاکستان برگزار شده بود، انتخاب شد. وی جایگزین ملاعمر شد که در سال ۲۰۱۳ مرد.

کویته و منطقه بلوچستان به عنوان قطب فعالیت‌های شورای طالبان محسوب می‌شود. با وجود کشته شدن ملا اختر منصور، کارشناسان معتقدند که این گروه شبه‌نظامی همانند «هیولای چند سر» است که با این اقدام تنها موقتا لطمه می‌بیند. رویترز در ادامه گزارش خود می‌نویسد دو تن از اعضای برجسته طالبان گفته‌اند که مقام‌های پاکستانی جسد منصور را که به شدت سوخته بود، برای دفن به کویته پاکستان آورده‌اند.

چرا ملا اخترکشته شد؟

در مورد ترور رهبر طالبان سناریوهای متعددی وجود دارد. اولین سناریو از سوی پنتاگون اعلام شد. آمریکا معتقد است رهبری طالبان در حال برنامه‌ریزی برای حمله به «منافع آمریکا» بود. جف دیویس، از سخنگویان پنتاگون گفت: «نیروهای آمریکایی منصور را هدف گرفتند؛ چراکه وی برای اجرای حملاتی طرح‌ریزی می‌کرد و تهدید قریب‌الوقوع مشخصی علیه آمریکا و نیروهای ائتلاف در افغانستان محسوب می‌شد.»یک مقام آمریکایی دیگر نیز که خواست نامش فاش نشود به رویترز گفت طالبان در حال برنامه‌ریزی برای انجام حملاتی علیه «منافع ما و نیروهای ما در کابل» بوده است. وی جزئیات بیشتری ارائه نکرد.

دومین سناریو این است که منصور مهم‌ترین «مانع بر سر سازش» در افغانستان بود. در واقع، مذاکرات طالبان با دولت افغانستان در دو برهه دچار سکته شد. یکی در زمانی که ملاعمر کشته شد و فرآیند مذاکرات دچار وقفه شد و دیگر زمانی که ملااختر کشته شد. اکنون شرایط در این کشور به نقطه عطف رسیده زیرا داعش با ریشه دواندن در افغانستان به دنبال نفوذ در آسیای میانه و از آن طریق ورود به روسیه و جمهوری‌های این کشور است. دولت اوباما، انتظار دارد که با مرگ ملا اختر منصور این گروه به امتناع خود برای شرکت در مذاکرات صلح با دولت کابل خاتمه دهد و مسیر سازش را انتخاب کند. به گزارش رویترز، به گفته یک مقام اطلاعاتی آمریکا، کشته شدن ملا اختر منصور «مانع بر سر سازش» را از میان برداشت.

سومین یک سناریوی بدبینانه بر این باور است که پاکستان یکی از مظنونان احتمالی ترور ملا اختر است. مایکل سمپل، نویسنده و دیپلمات سابق ایرلندی به بی بی سی گفته پس از کشته شدن ملا منصور شمار زیادی از طالبان احتمالا به این نتیجه خواهند رسید که پاکستان در کشته شدن رهبر آنها دست داشته است. به گفته مایکل، پاکستان چندین بار ملا منصور را دعوت کرد تا در روند گفت‌وگوهای صلح افغانستان شرکت کند، اما او همواره دعوت پاکستان را رد می‌کرد، از این رو بعید نیست که پاکستان از او انتقام گرفته باشد. «هشت صبح» افغانستان می‌نویسد، در این تردیدی نیست که طالبان متحدان پاکستان هستند و چهره‌های معروف پاکستانی، از طالبان به عنوان دارایی راهبردی‌شان نام برده اند، اما در کنار این، پاکستان آن دسته از رهبران طالبان را که خلاف منافع اسلام آباد عمل کنند، از سر راه بر می‌دارد.

چهارمین سناریو بر این باور است که آمریکا با ترور ملا اختر در خاک پاکستان می‌خواست پیامی به اسلام آباد بدهد. در نظر مقام‌های اطلاعاتی و نظامی آمریکا، ارتش پاکستان همواره سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را دنبال کرده است. این کشور از یکسو کمک‌های نظامی- مالی آمریکا در مبارزه با تروریسم را دریافت می‌کند و از سوی دیگر با برگ طالبان در برابر آمریکا بازی می‌کند و سیستم اطلاعاتی این کشور یکی از حامیان اصلی طالبان به حساب می‌آید.

چنین است که زلمای خلیل زاد، سفیر پیشین ایالات‌متحده آمریکا در افغانستان، گفته است: «باید دید با مرگ ملا منصور آیا سازمان اطلاعات (آی اس آی) و رهبری نظامی پاکستان به این نتیجه خواهند رسید که بازی (با برگ طالبان علیه افغانستان) برایشان خطرناک‌تر از گذشته شده است یا خیر؟.»

آمریکا با این حمله می‌خواست نشان دهد اگر اسلام آباد هیچ حد و مرزی برای خود در حمایت از تروریسم قائل نباشد خاک این کشور مورد حمله آمریکایی‌ها قرار خواهد گرفت. به گفته سخنگوی پنتاگون، این حمله پهپادی که منجر به مرگ ملااختر شد، طبق قوانین آمریکایی انجام شد که به ارتش اجازه می‌دهد حملات دفاعی انجام دهد. به گفته وی، این اولین بار است که نیروهای آمریکایی براساس این قانون به داخل خاک پاکستان حمله می‌کنند. مابقی حملات آمریکا که در پاکستان انجام شده، براساس قوانین ضد تروریسم بوده است.

پنجمین سناریو، چند پاره شدن طالبان و رسوخ هر چه بیشتر داعش در این کشور است. ملامنصور در دوران زندگی خود یکی از پرنفوذترین چهره‌ها میان رهبری طالبان شمرده می‌شد. پس از اعلام مرگ ملا عمر او توانست بی‌درنگ خلأ رهبری سیاسی و نظامی گروه طالبان را پر کند. او از یکسو رهبری این گروه را برعهده گرفت و از سوی دیگر با راه‌اندازی حملات بی سابقه امنیت کشور و روند صلح افغانستان را مختل کرد.

به گفته منابع افغان، ملا منصور منابع مالی فراوانی در اختیار داشت. او در شهر دبی امارات متحده عرب پول ذخیره کرده بود و با استفاده از همین امکانات مالی توانسته بود پس لرزه‌های افشا شدن خبر مرگ ملا عمر و انشعاب در رهبری و صفوف طالبان را کنترل کند. همچنین این امکانات مالی این توان را به ملا منصور داده بود تا فرماندهان جنگی طالبان را در داخل افغانستان تامین مالی کرده و از لغزش آنان به سوی مخالفان درون سازمانی‌اش جلوگیری کند.

به همین دلیل با مرگ او احتمالا اختلاف‌های درون سازمانی طالبان بیش از پیش خواهد شد. این اختلافات باعث تقویت داعش خواهد شد؛ زیرا نیروهای خلافت دیگر هیچ نیروی توانمند و یکپارچه‌ای در برابر خود نخواهد دید و بنابراین، سرعت پیشروی خود را بیشتر خواهد کرد.

جانشین اختر کیست؟

ضمیر کابولوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در افغانستان در مصاحبه‌ای به خبرگزاری اینترفاکس نسبت به انتخاب سراج الدین حقانی، رهبر گروه بدنام «شبکه حقانی» به‌عنوان جانشین ملااختر منصور در مقام رهبری طالبان افغانستان و تبعات شدید آن هشدار داد. او گفت: «اگر حقانی جانشین ملامنصور شود، اوضاع بسیار بد خواهد شد». این دیپلمات روس خاطرنشان کرد، تاکنون سراج‌الدین حقانی به عنوان محتمل‌ترین کاندیدا برای انتخاب به عنوان رهبر جدید طالبان افغانستان تلقی شده است.

کابولوف همچنین به خبرگزاری ریانووستی گفت: «انتخاب سراج الدین حقانی از سوی شبه نظامیان طالبان به عنوان رهبر جدیدشان بدترین سناریوی ممکن خواهد بود و وی تندروترین چهره در میان رهبران طالبان است.» سراج الدین حقانی یکی از دو معاون فرمانده طالبان بود که شاخه شبه‌نظامی تحت امر خود مشهور به شبکه حقانی را به شبه نظامیان طالبان ملحق کرد. گروه تحت امر وی یکی از تندروترین و مرگبارترین گروه‌های شبه‌نظامی منطقه است.به گفته وزارت امور خارجه آمریکا، شبکه حقانی دست به حملات انتحاری در افغانستان زده و گفته شده که روابط نزدیکی نیز با القاعده دارد.

پلیس اف.بی.آی آمریکا، سراج الدین حقانی را به‌عنوان یک «تروریست جهانی» معرفی و جایزه ۵ میلیون دلاری برای هر کسی که اطلاعات لازم را برای دستگیری وی بدهد تعیین کرده است. حقانی به خاطر دست داشتن در اقداماتی نظیر برنامه‌ریزی برای ترور حامد کرزای، رئیس‌جمهوری سابق افغانستان در سال ۲۰۰۸ و دیگر جرائم تحت تعقیب است.

مخالفان درونی ملا منصور

رهبر طالبان در داخل و بیرون از این سازمان دشمنانی جدی داشته است. دشمنان داخلی عبارت است از: رقبای او در میان جناح‌های مختلف و دشمنان خارجی او هم شامل سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای پاکستان، افغانستان و آمریکامی‌شود. روزنامه «هشت صبح» افغانستان نوشته، ملامنصور پول داشت، اما در میان اعضای رهبری طالبان محبوبیت نداشت و شماری از فرماندهان طالبان او را به دست داشتن در قتل ملا عمر متهم می‌کردند.

همچنین رهبری ملامنصور مخالفت‌های جدی را در میان شماری از فرماندهان بلندپایه این گروه برانگیخته بود. به طوری که گروهی به رهبری ملارسول، که داعیه رهبری طالبان را در سر دارد، از بدنۀ طالبان جدا شده و وارد درگیری‌های خونینی با ملامنصور شدند.

یک مقام دولتی افغانستان به آسوشیتدپرس گفت ملامنصور یک امپراتوری مالی را که در نتیجه تولید و قاچاق مواد مخدر در جنوب افغانستان ایجاد شده بود، کنترل می‌کرد و همین مساله عامل درگیری‌های شدیدی میان گروه‌های مختلف طالبان شده بود. رابطه ملامنصور با سراج الدین حقانی، معاونش و رهبر شبکه حقانی که رابطه نزدیکی با القاعده دارد، نیز در ماه‌های اخیر به شدت متشنج شده بود. گفته شده، ملامنصور در یک سال اخیر ظاهرا از دولت پاکستان و شبکه حقانی انتقادهای تندی کرده بود. به نظر می‌رسد که مخالفت‌های داخلی طالبان با ملا منصور به اندازه‌ای بوده که برخی افراد و گروه‌های طالبان را به همکاری مقطعی با ایالات‌متحده و افشای اطلاعات مربوط به محل استقرار وی ترغیب کرده است.