مرگ القریشی به‌معنای پایان داعش نیست

خلافت زیرزمینی

دنیای‌اقتصاد : به نظر می‌رسد برای مردی مانند رهبر داعش که همواره به دنبال ناپدید شدن بود، این کار درست است. او دور از جایی که دشمنانش انتظار داشتند، پنهان شد. هرگز از خانه بیرون نمی‌‌رفت و به قاصدان مورد اعتماد برای ارتباط با زیر دستانش در نقاط دوردست‌‌ تکیه می‌‌کرد. او تنها رهبر گروه بود که هرگز فیلم یا صدایی از او بیرون نیامد؛ زیرا می‌‌ترسید که این امر ردیابی او را آسان‌‌تر کند. بسیاری از پرشورترین پیروانش، حتی اگر رهبر خود را در خیابان می‌دیدند، نمی‌شناختند. «بن هوبارد» در گزارش ۵فوریه برای نیویورک‌تایمز نوشت؛ اما مقام‌های آمریکایی گفتند کماندوهای آمریکایی به دنبال او بودند و روز پنج‌شنبه، ابوابراهیم الهاشمی القریشی، رهبر خلافت خودخوانده و جانشین البغدادی خود را در جریان یورش به مخفیگاهش در شمال غربی سوریه منفجر کرد.

رهبران آمریکایی از مرگ القریشی به‌عنوان زخمی تازه بر پیکر این سازمان دهشتناک که قدرت و نفوذ آن به‌شدت کاهش یافته استقبال کردند. اما تحلیلگران تروریسم هشدار می‌دهند که کشتن یکی دیگر از رهبران این گروه به معنای پاک کردن جهان از لوث وجود آن نیست؛ زیرا اعضای آن همچنان به پناهندگی و برنامه‌ریزی برای حمله در نقاط پر هرج و مرج و آشفته جهان ادامه خواهند داد و به این زودی‌ها یا به این راحتی‌ها از میان نمی‌روند. «پراتیبها تاکر»، دبیر تحریریه خاورمیانه و آفریقا در واحد اطلاعات اکونومیست می‌گوید: «این ضربه دردناک دیگری به سازمانی است که همین چند سال پیش سایه‌اش به‌طور گسترده‌‌ای بر کل منطقه سنگینی می‌کرد. اما فکر می‌‌کنم که همه در اعماق وجود خود این پرسش را مطرح کنند ازآنجاکه این سازمان [داعش] بسیار غیرمتمرکز است، از میان رفتن رهبر ارشدش واقعا چقدر اهمیت دارد.»

 ایالات متحده منابع زیادی را بر روی کشتن رهبران سازمان‌های تروریستی سرمایه‌گذاری کرده است. نیروهای آمریکایی اسامه بن‌لادن، بنیان‌گذار القاعده، ابو مصعب الزرقاوی که القاعده در عراق را رهبری می‌کرد و ابوبکر البغدادی، رهبر پیشین داعش و سلف القریشی را از صفحه روزگار محو کردند. درحالی‌که چنین حملاتی سرفصل‌‌های دراماتیک ایجاد می‌‌کند؛ اما گروه‌هایی که آمریکایی‌ها به دنبال تضعیف آنها بودند، اغلب به شکل‌‌های جدیدتر و قوی‌‌تر ظاهر می‌‌شوند یا به سادگی روسای جدید را جایگزین روسای قبلی کرده‌اند. کشته شدن القریشی، داعش را از یک مرجع مهم و کلیدی محروم کرد؛ درحالی‌که این گروه پیش از این سرزمین داشت، اما این سرزمین‌ها هم از او پس گرفته شد. داعش نیروهای بسیاری را از دست داد و دچار ریزش گسترده‌ای شد: بخشی در میدان جنگ از بین رفتند و بخشی هم در فقدان یک رهبر قوی از این گروه جدا شدند. اگرچه به نظر می‌رسد این گروه اکنون با خلأ رهبری بالقوه مواجه باشد، اما باز نمی‌توان مدعی شد که این گروه فاقد نیرو یا توان عملیاتی و جهادی است.

کارشناسان تروریسم بر این باورند که این گروه پراکنده‌‌تر و غیرمتمرکزتر شده است و همین مساله به آن اجازه می‌‌دهد به فعالیت خود ادامه دهد. اگرچه دیگر قدرت حفظ سرزمین مانند گذشته را ندارد و نیز دیگر این قابلیت را ندارد که برند خود را تحت عنوان «دولت» بازیابد؛ اما ثابت کرده است که هنوز می‌تواند حملات نظامی ویرانگری را انجام دهد. در هفته‌های اخیر، ستیزه‌جویان این گروه ۱۰سرباز و یک افسر عراقی را در حمله شبانه به یک پاسگاه ارتش کشتند و یک افسر پلیس را جلوی دوربین سر بریدند. در سوریه، اعضای این گروه در تلاش برای آزادی هزاران نفر از همرزمان سابق خود به یک زندان حمله کردند و آنجا را برای بیش از یک هفته به اشغال خود درآوردند؛ اما از سوی نیروهای کرد به رهبری آمریکا از معرکه بیرون رانده شدند. با این حال، این گروه همچنان «شبح» سابق خود را حفظ کرده است.

داعش در اوج اقتدار خود در سال۲۰۱۵، قلمرویی به وسعت بریتانیا را در سوریه و عراق را تحت کنترل داشت. این گروه توانسته بود شهرهای بزرگ را کنترل، مالیات را جمع‌آوری و خدمات عمومی ارائه دهد و ماشین جنگی‌اش هم به سرعت می‌تاخت. حامیانش از سراسر جهان به این گروه ملحق می‌شدند. داعش همچنین برای پیروانش در اروپا و آمریکا هم الهام‌بخش بود. در هر حال، شکست این گروه در سال ۲۰۱۹ باعث شد سرزمین‌های وسیعی از اشغال این گروه آزاد شود. القریشی هم در سال۲۰۱۹ و پس از اینکه ابوبکر البغدادی در اقدامی مشابه، خود را در جریان یورش نیروهای ویژه آمریکا به مخفیگاهش در شمال غربی سوریه منفجر کرد، به‌عنوان خلیفه داعش منصوب شد. از همان ابتدا، القریشی فاقد کاریزمای البغدادی بود و حتی پیروان او نیز اطلاعات کمی درباره سوابق وی داشتند. ایالات متحده با انتشار گزارش‌هایی درباره جلسات بازجویی از او در سال ۲۰۰۸، برخی از این کمبود اطلاعات درباره او را پر کرد. اما برخی افشاگری‌‌ها می‌گفت که او در زمان صدام در ارتش وی خدمت کرده و در سال ۲۰۰۷ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته معارف اسلامی گرفته است. با این حال، مرگ او نیز ضربه بزرگ دیگری بر پیکر داعش بود.