اولین سفر یک رهبر ژاپنی به سئول پس از ۱۲سال
شاخه زیتون توکیو برای جنوبی‌ها
مقام‌های کره‌جنوبی و ژاپن گفتند «یون» و «کیشیدا» درباره برنامه هسته‌ای کره‌شمالی، امنیت اقتصادی کره‌جنوبی - ژاپن و روابط کلی و سایر موضوعات بین المللی گفت‌وگو خواهند کرد. مقام های کره‌جنوبی همچنین امیدوارند که کیشیدا در ازای امتیازاتی که دولت یون در نزاع طولانی‌مدت بر سر کار اجباری در جریان استعمار ژاپن در شبه جزیره کره از سال ۱۹۱۰ تا ۱۹۴۵ به‌دست آورد، حرکتی نشان دهد. این اختلاف در سال۲۰۱۸ تشدید شد زمانی که دادگاه‌های کره‌جنوبی به دو شرکت ژاپنی دستور دادند به برخی از کارکنان قدیمی کره‌ای خود برای کار اجباری غرامت بپردازند و این امر باعث شد دو کشور اقدامات تلافی‌جویانه اقتصادی را به‌کار گیرند. در تلاشی برای بهبود روابط، یون پیشنهاد کرده است که مشاغل کره‌جنوبی - نه شرکت‌های ژاپنی - به قربانیان کار در زمان جنگ غرامت بپردازند.
این اقدام واکنش شدید برخی از قربانیان و همچنین انتقادهایی را برانگیخت دال بر اینکه یون در تلاش‌های خود برای بهبود روابط با ژاپن بیش از آنچه دریافت کرده، ارائه داده است؛ اما تعداد کمی از ناظران انتظار دارند که توکیو به‌دلیل اشتباهات تاریخی عذرخواهی رسمی و بیشتری داشته باشد. کیشیدا پس از نشست ماه مارس خود با یون گفته بود که از مواضع دولت‌های قبلی ژاپن، از جمله موضعی که در بیانیه مشترک مهم توکیو و سئول در سال۱۹۹۸ درباره بهبود روابط بیان شده بود، حمایت می‌کند؛ اما عذرخواهی جدیدی نکرد. در بیانیه سال۱۹۹۸، نخست‌وزیر وقت ژاپن، کیزو اوبوچی گفت: «من احساس پشیمانی شدید می‌کنم و از صمیم قلب» درباره حکومت استعماری «عذرخواهی می‌کنم». «شین وا لی» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه کره مستقر در سئول گفت: «تمرکز این نشست احتمالا حول محور همکاری امنیتی در مواجهه با تهدیدات هسته‌ای کره‌شمالی خواهد بود.» در همین حال، تحلیلگران در ایالات متحده می‌گویند واشنگتن امیدوار است کیشیدا حمایت سیاسی بیشتری از یون درباره امتیازات ارائه دهد.
«ویکتور چا»، معاون ارشد رئیس‌جمهور در امور آسیا و کره، در تحلیلی که هفته گذشته منتشر شد، نوشت: «مقامات کاخ سفید تا حدی از پاسخ ملایم توکیو درباره قرارداد غرامت کار اجباری ابراز ناامیدی کرده‌اند و امیدوارند که کیشیدا از سفر آتی به کره‌جنوبی در اوایل ماه مه برای انجام کارهای بیشتر استفاده کند.» «چو سانگ هون» و «موتوکو ریچ» هم در گزارش ۷مه در نیویورک‌تایمز نوشتند، درحالی‌که فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن روز یکشنبه وارد سئول شد تا تنش‌زدایی جدیدی را بین کشورهای همسایه ایجاد کند، کره‌جنوبی مشتاقانه منتظر سخنان کیشیدا درباره استعمار ژاپن بر این جزیره در اوایل قرن بیستم بود. کیشیدا سفری دو روزه به سئول خواهد داشت. این به آن معناست که دیپلماسی رفت و برگشتی بین دو متحد کلیدی ایالات متحده پس از پایان مبادلات منظم بین رهبران این کشورها در سال۲۰۱۱ به‌دلیل اختلافات تاریخی، به مسیر خود بازگشته است.
تعداد کمی از کشورها به اندازه ایالات متحده از گرم شدن یخ روابط استقبال می‌کنند. سال‌ها بود که آمریکا از توکیو و سئول خواسته بود تا نارضایتی‌های گذشته را کنار بگذارند و همکاری بیشتری داشته باشند؛ هم برای جلوگیری از تهدید هسته‌ای کره‌شمالی و هم برای کمک به واشنگتن برای مهار جاه‌طلبی‌های اقتصادی و نظامی چین. هنگامی که بایدن اواخر ماه گذشته با یون در واشنگتن ملاقات کرد، از رهبر کره‌جنوبی به خاطر «دیپلماسی شجاعانه و اصولی با ژاپن» تشکر کرد. در ماه مارس، وقتی یون اعلام کرد که کره‌جنوبی دیگر برای قربانیان کار اجباری در جنگ جهانی دوم غرامت از ژاپن مطالبه نخواهد کرد، نه تنها موانعی را در روابط با ژاپن برداشت، بلکه صندوق خود را برای آنها [قربانیان] ایجاد کرد. یون گفت که دیگر نباید از ژاپن انتظار داشت که «به خاطر تاریخ ۱۰۰ سال گذشته‌مان در برابر ما زانو بزند.»
تقدیم شاخه زیتون به توکیو بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر یون برای تغییر شکل دیپلماسی کره‌جنوبی است که کشورش را به کشورهای دارای «ارزش‌های مشترک»، به‌ویژه ایالات متحده، در زمینه‌هایی مانند زنجیره تامین و هند و پاسیفیک «آزاد و باز» نزدیک‌تر می‌کند. امتیازات دیپلماتیک یون یک لطف سیاسی برای کیشیدا در داخل بود؛ اما برای یون در کشور خودش، جایی که او به «دیپلماسی خائنانه و تحقیرآمیز» متهم شد، گران تمام شد. منتقدان داخلی یون می‌گویند که او امتیاز زیادی به ژاپن داد و خیلی کم امتیاز گرفت. به گفته منتقدان، ژاپنی‌ها نه هرگز به درستی عذرخواهی کردند و نه تاوان دادند. این شکایتی رایج در میان بسیاری از قربانیان آسیایی دیگر، به ویژه در چین و کره‌شمالی، از تجاوزات ژاپن در جنگ جهانی دوم است.
برای بسیاری از مردم کره‌جنوبی، آنچه در روابط با توکیو اهمیت دارد این است که رهبران ژاپن چگونه به دوران استعماری آن می نگرند، زمانی که کره‌ای‌ها مجبور به استفاده از نام‌های ژاپنی بودند؛ زمانی که مدارس زبان و تاریخ کره‌ای را از برنامه درسی حذف کردند و زمانی که ده‌ها هزار زن کره‌ای برای ارتش امپراتوری ژاپن مجبور به بردگی جنسی شدند. آنها احتمالا دیدار کیشیدا را درباره اینکه آیا - و چگونه به شکل مستقیم - برای آن گذشته عذرخواهی کند، ارزیابی خواهند کرد. «لی جونگوان» کارشناس روابط کره-ژاپن در دانشگاه ملی سئول، گفت: «کره جنوبی‌ها سراپا گوش هستند که کیشیدا درباره تاریخ چه خواهد گفت. اگر او چیزی مبهم بگوید، فقط به اظهارات رهبران گذشته ژاپن ارجاع داده است.»
«دانیل اسنایدر» مدرس مطالعات آسیای شرقی در دانشگاه استنفورد گفت: «اگر کیشیدا نتواند انتظارات کره‌جنوبی‌ها درباره تاریخ را برآورده کند، این امر بر تمام آنچه آنها در چند ماه گذشته موفق به انجام آنها شده‌اند، سایه می‌اندازد. اینکه او درباره گذشته چه می‌گوید مهم‌تر از این است که مثلا شرکت‌های ژاپنی در نهایت به صندوق کارگران اجباری کره کمک کنند یا نه.» به گفته تحلیلگران، این سفر آزمونی برای رهبری کیشیدا است و فرصتی برای نشان دادن اینکه او می‌تواند تلاش‌های یون برای آشتی را گسترش دهد. پروفسور «الکسیس دودن» از دانشگاه کانکتیکات، کارشناس روابط کره و ژاپن گفت: «دریچه‌ای غیرمعمول برای او وجود دارد تا نوعی دولتمردی جسورانه را نشان دهد و گرداب منفی به ظاهر بی‌پایان بین ژاپن و کره را تغییر دهد.» پروفسور دودن گفت، برای مثال کیشیدا می‌تواند از هر یک از بناهای تاریخی سئول بازدید کند و از رنجی که کره‌ای‌ها تحت اشغال ژاپن متحمل شده‌اند، بازدید کند و چنین حرکتی را با دیدار ویلی برانت، صدراعظم آلمان در سال۱۹۷۰ از لهستان مقایسه کرد. اما انجام این کار برای او شاید کمی دشوار باشد؛ چراکه مخالفانش در داخل ممکن است از آن به‌عنوان حربه‌ای علیه او استفاده کنند.
«چو سانگ هون» در گزارش دیگری در ۷مه در نیویورک‌تایمز نوشت، برای سال‌ها نیروهایی که کره‌جنوبی و ژاپن را از هم جدا می‌کردند و عمیقا ریشه در تاریخ تلخ داشتند، با وجود تلاش‌های مکرر و اصرار متحد آنها، ایالات متحده، برای غلبه بر آن بسیار قوی به نظر می‌رسید. جنوبی‌ها می‌گویند که ژاپن هرگز به‌خاطر حکومت استعماری وحشیانه‌اش بر شبه‌جزیره کره از سال۱۹۱۰ تا ۱۹۴۵ نه عذرخواهی کرد و نه غرامتی داد. برای ژاپنی‌ها، کره‌جنوبی اغلب همسایه‌ای غیرقابل اعتماد بود که چندین وعده را زیر پا گذاشته است؛ از جمله توافق‌نامه‌هایی که برای رهایی از زخم‌های تاریخی طراحی شده بودند. اما ظهور دو دولت جدید (رئیس‌جمهور یون سوک‌یول در کره جنوبی و نخست‌وزیر فومیو کیشیدا در ژاپن) به آب شدن سریع یخ روابط منجر شده است.
با این حال، توکیو و سئول در حال حرکت برای همسویی بیشتر خود با واشنگتن هستند؛ زیرا چین دیدگاهی بدیل از جهانی را ترویج می‌کند که در آن ایالات متحده قدرت کمتری دارد و حمله روسیه به اوکراین زنگ خطر را درباره عصر جدیدی از نظامی شدن به صدا درآورده است. هر دو از دیدگاه هند و اقیانوس آرام «آزاد و باز» دولت بایدن حمایت کردند. هر دو کشور دریافته‌اند که محیط ژئوپلیتیکی که به سرعت در حال تغییر است، چالش‌هایی را ایجاد کرده است که به تنهایی نمی‌توانند با آنها مقابله کنند. مانورهای مشترک هواپیماهای نظامی چین و روسیه در نزدیکی حریم هوایی کره‌جنوبی و ژاپن در سال های اخیر به انتقال این پیام کمک کرد. کیشیدا اکنون کره جنوبی را «یک کشور همسایه مهم که ما باید با آن کار کنیم» می‌خواند و یون از کره‌جنوبی خواسته است که دیگر ژاپن را به‌عنوان «یک متجاوز نظامی در گذشته» تلقی نکنند، بلکه به عنوان «شریکی که ارزش‌های جهانی یکسانی دارد» بنگرند.
تهدید هسته‌ای و موشکی فزاینده کره‌شمالی انگیزه‌ای دیگر برای سئول و توکیو بود تا ارزش استراتژیک ایجاد همکاری سه‌جانبه با ایالات متحده را به رسمیت بشناسند. کره‌جنوبی هرگز به‌طور رسمی با ژاپن متحد نشده و تمایلی به همکاری نظامی با این کشور فراتر از ماموریت های جست‌وجو و نجات بشردوستانه در دریاهای آزاد نداشته است. اما آنها اکنون در حال گسترش همکاری نظامی، عمدتا به‌دلیل کره‌شمالی، هستند. افزون بر این، در سال۲۰۱۹، ژاپن محدودیت‌هایی را برای صادرات مواد شیمیایی ضروری برای صنعت نیمه‌هادی کره‌جنوبی اعمال کرد. سئول از توکیو به سازمان تجارت جهانی شکایت کرد. هر دو کشور یکدیگر را از فهرست به اصطلاح سفید شرکای تجاری ترجیحی خود حذف کردند. با این حال، اخیرا توکیو و سئول توافق کردند که این وضعیت را کنترل کنند و به قبل بازگردانند و شکایت‌ها از یکدیگر را پس بگیرند. سئول و توکیو همچنین توافق کردند که «گفت‌وگوی امنیت اقتصادی» را برای بحث درباره همکاری در فناوری های کلیدی و زنجیره تامین آغاز کنند.
