بازتاب جهانی درگذشت چاوز

پیام تسلیت احمدی‌نژاد

آدیوس چاوز!

رییس‌جمهوری جمهوری بولیواری ونزوئلا در شرایطی که تنها ۵۸ سال داشت بر اثر بیماری سرطان در گذشت

احسان ابطحی

هوگو چاوز، رییس‌جمهوری ونزوئلا، عصر روز سه‌شنبه به وقت محلی و پس از حدود دو سال مبارزه با بیماری سرطان، در بیمارستانی نظامی در کاراکاس، پایتخت، در گذشت. چاوز در شرایطی از دنیا رفت که جامعه کشورش از نظر سیاسی به شدت دو قطبی شده و درگیر کشمکش‌های جناحی بود.

خبر در‌گذشت چاوز را نیکلاس مادورو، معاون رییس‌جمهوری ونزوئلا، با صدایی بغض‌آلود و چشمانی اشک‌بار، از طریق تلویزیون اعلام کرد و گفت که ساعاتی پیش به همراه چندی از مقامات بلند‌پایه ونزوئلا در بیمارستان نظامی کاراکاس از مرگ رییس‌جمهوری مطلع شده‌اند. چاوز دو هفته پیش و پس از بازگشت از کوبا در این بیمارستان بستری شده‌بود و در این دو هفته از انظار عمومی دور مانده و اخبار اندکی درباره وضعیت جسمانی‌اش منتشر شده‌بود.

مادورو در بخش دیگری از سخنانش گفت: «ما بدترین و تراژیک‌ترین اخبار ممکن را دریافت کردیم و باید آن را به مردممان منتقل کنیم.»

دقایقی پس از اعلام خبر درگذشت چاوز، افسران پلیس و سربازان ارتش به طور گسترده‌ای در خیابان‌ها حاضر شدند تا کنترل جمعیت سوگوار را که به خیابان‌ها ریخته‌بودند، در دست بگیرند. در کاراکاس و تنها اندک زمانی پس از در‌گذشت چاوز، ترافیک سنگینی ایجاد شده‌بود و مغازه‌ها و مراکز خرید به سرعت دست از کار کشیدند. این در شرایطی بود که ساعاتی پیش از اعلام خبر درگذشت چاوز؛ نیکلاس مادورو، معاونش اعلام کرد که دو وابسته نظامی سفارت آمریکا را به دلیل اخلال در نظم عمومی و ایجاد توطئه از ونزوئلا اخراج کرده‌است. از سوی دیگر جمعیت غمگین در تاریکی کاراکاس به میدان اصلی شهر و همچنین اطراف بیمارستان نظامی رفتند تا دست به سوگواری بزنند.

در یکی از محله‌های شهر کاراکاس، هواداران رییس‌جمهوری در‌گذشته ونزوئلا، در برابر چادر‌ها و تشک‌هایی که دانشجویان ونزوئلایی برپا کرده بودند بوته‌های آتش درست کردند. این دانشجویان از چند روز پیش در این محله دست به تحصن زده‌ و خواستار دریافت اطلاعات بیشتر از وضعیت سلامتی هوگو چاوز شده‌بودند. هواداران چاوز، اما عصر سه‌شنبه با چوب و چماق به خیابان‌های این محله ریختند و خطاب به دانشجویان تحصن‌کننده فریاد می‌زدند: «الان خوشحال هستید؟» این هواداران همچنین فریاد می‌زدند: «چاوز مرد! شما به آنچه می‌خواستید رسیدید!»

چاوز پس از حدود ۱۴ سال زمامداری در ونزوئلا از دنیا رفت تا آینده انقلاب سوسیالیستی او در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد. او در دوران مسوولیتش توازن سیاسی را نه تنها در ونزوئلا - چهارمین تامین‌کننده نفت آمریکا- که در سرتاسر آمریکای لاتین تغییر داد و هدایت مجموعه‌ای از کشور‌های این منطقه را بر‌عهده گرفت که تلاش می‌کردند از نفوذ ایالات‌متحده بکاهند.

چاوز که تنها ۵۸ سال زندگی کرد، تغییرات بنیادینی در کشورش ایجاد کرد. او قشر ضعیف جامعه ونزوئلا را تقویت کرد و به آنان انرژی داد، قشری که پیش از دوران ریاست‌جمهوری چاوز، احساس می‌کرد شهروند درجه دوم و دچار محرومیت است. با این همه، نحوه سیاست‌ورزی چاوز منجر به دو قطبی شدن جامعه ونزوئلا شد. مرگ او بی‌تردید باعث تردید‌های فراوان در میان مردم ونزوئلا خواهد شد که اکنون تلاش می‌کنند بدون چهره‌های سرشناس خود مسیر آینده‌شان را پیدا کنند.

آندریاس مخیا که یک مرد بازنشسته ۶۵ ساله است و در شهر کومانا واقع در شرق ونزوئلا زندگی می‌کند، درباره چاوز گفت: «‌او بهترین رییس‌جمهوری تاریخ است.» مخیا که به همراه دوستانش در میدان اصلی شهر تجمع کرده‌ و دست به سوگواری زده بودند با چشمانی اشک‌بار گفت: «ببینید که من چقدر احساساتی شده‌ام. دارم گریه می‌کنم. نمی‌توانم بپذیرم که رییس‌جمهوری مرده‌است، اما انقلاب او با مادورو ادامه خواهد یافت.»

بر‌اساس قانون اساسی ونزوئلا، از آنجا که چاوز در ابتدای دوره جدید ریاست‌جمهوری‌اش از دنیا رفته‌است، باید طی مدت ۳۰ روز انتخاباتی جدید برگزار شود. همزمان لیاس خائوا، وزیر خارجه ونزوئلا در یک مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد که در این مدت، نیکلاس مادورو وظایف چاوز را انجام خواهد داد. انتظار می‌رود رقابت اصلی انتخابات آینده ریاست‌جمهوری ونزوئلا بین مادورو و «انریکه کاپریلس رادونسکی» که فرماندار جوان یکی از ایالت‌های ونزوئلا است، برگزار شود. کاپریلس در انتخابات ریاست‌جمهوری اکتبر سال گذشته میلادی از هوگو چاوز شکست خورد.

با این همه در طی مدت بیماری چاوز و در ماه‌های گذشته، مناظره‌های داغ و جنجالی فراوانی درباره تفسیر قانون اساسی ونزوئلا انجام شده و به همین دلیل پیش‌بینی اینکه انتقال قدرت در ونزوئلا چگونه انجام خواهد شد، غیر‌ممکن است.

مادورو در بخشی از سخنرانی خود که در آن خبر درگذشت چاوز را منتشر کرد، گفت: «فرماندار هوگو چاوز! ما یاران لشگری و کشوری شما، با حمایت مردم، میراث، چالش‌ها و پروژه‌های شما را ادامه خواهیم داد.»

تنها ساعاتی پیش از انتشار رسمی خبر در‌گذشت چاوز، مادورو دستور داد تا کابینه ونزوئلا با حضور فرمانداران حامی رییس‌جمهوری و فرماندهان بلند‌پایه نظامی در کاراکاس، یک جلسه اضطراری برگزار کند. همین موضوع باعث شد تا جهان گوش به زنگ باشد تا اخبار مهمی از ونزوئلا دریافت کند.

مادورو در بخش دیگری از سخنان طولانی خود با اتخاذ همان موضع همیشگی رییس سابقش، نسبت به تلاش ایالات‌متحده برای بی‌ثبات کردن ونزوئلا هشدار داد و اعلام کرد که دو وابسته نظامی آمریکا را به اتهام تلاش برای به کار‌گیری نیروهای نظامی ونزوئلا با هدف بی‌ثبات کردن این کشور از کاراکاس اخراج کرده‌است. او همچنین احتمال داد که بیگانگان در امور داخلی کشورش دخالت کنند و به همین دلیل از مردم خواست تا اتحاد خود را حفظ کنند.

رییس‌جمهوری موقت ونزوئلا ادامه داد که دولت این کشور مظنون به این است که دشمنان چاوز راهی برای مبتلا کردن او به سرطان یافته‌اند. مادورو همچنین اضافه کرد که دانشمندان باید درباره منبع بیماری چاوز تحقیق کنند.

هوگو چاوز در زمان حیاتش بار‌ها ایالات‌متحده را متهم کرده‌بود که در تلاش برای ترور او است. این در شرایطی است که دولت جورج بوش، رییس‌جمهوری پیشین آمریکا از کودتای سال ۲۰۰۲ میلادی که به سر‌نگونی ۲۴ ساعته هوگو چاوز منجر شد، حمایت تاکتیکی کرد. چاوز همچنین بار‌ها و بار‌ها از متهم کردن واشنگتن به سازماندهی توطئه علیه او به عنوان ابزاری برای تحت‌الشعاع قرار دادن مشکلات ونزوئلا از جمله نرخ تورم بالا و جنایت فزاینده استفاده کرد.

با این وجود مقامات ایالات‌متحده در جریان مذاکرات غیر رسمی که اواخر سال گذشته میلادی انجام شد، ابراز امیدواری کردند که در دوران زمامداری مادورو روابط واشنگتن-کاراکاس بهبود یابد. رویکرد دولت ونزوئلا اما اخیرا تغییر کرده‌بود و مخالفان را متهم به ارتباط و دریافت کمک‌ از سوی واشنگتن می‌کرد.

در همین‌رابطه و در واکنش به اخراج وابستگان نظامی سفارت آمریکا در ونزوئلا، پاتریک ونترل، یکی از سخنگویان وزارت خارجه ایالات‌متحده گفت: «ما به طور کامل ادعای دولت ونزوئلا در مورد دست داشتن در هرگونه توطئه با هدف بی‌ثبات کردن حکومت ونزوئلا را رد می‌کنیم.»

او اضافه کرد: «با وجود اختلاف‌های مهم میان واشنگتن و کاراکاس، ما همچنان به اهمیت ادامه سیاست ارتقای سازنده و عملی روابط با ونزوئلا باور داریم.»

دفتر باراک اوباما، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده هم با صدور بیانیه‌ای به نقل از او اعلام کرد که ایالات متحده «از مردم ونزوئلا و توسعه روابط سازنده با دولت آن کشور حمایت می‌کند.»

اوباما در بیانیه خود اضافه کرد: «در شرایطی که ونزوئلا فصل جدیدی در تاریخ خود را آغاز می‌کند، ایالات متحده بر تعهد به سیاست پیشبرد موازین دموکراسی، حکومت قانون و رعایت و احترام به حقوق بشر تاکید دارد.»

همچنین، جیمی کارتر، رییس‌جمهوری پیشین آمریکا با صدور اطلاعیه‌ای ابراز عقیده کرد که چاوز به دلیل شهامت در دست یافتن دولت‌های آمریکای لاتین به استقلال، در یادها خواهد ماند.

کارتر اضافه کرد که چاوز در پی بهبود شرایط زندگی کسانی در ونزوئلا بود که احساس می‌کردند فراموش و به حاشیه رانده شده‌اند.

سرطان چاوز برای نخستین بار در ژوئن سال ۲۰۱۱ تشخیص داده‌‌شد اما در دوران درمان جزئیات زیادی درباره بیماری او منتشر نشد.» او بین ژوئن ۲۰۱۱ تا فوریه ۲۰۱۲ برای سه بار در کوبا تحت عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی‌ قرار گرفت؛ اما بیماری او هیچگاه به طور کامل درمان نشد.

تنها دو ماه پس از انتخاب مجدد به عنوان رییس‌جمهوری و در هشتم ماه دسامبر سال گذشته میلادی - هجدهم آذر‌ماه ۱۳۹۱- هوگو چاوز در جریان یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که همچنان به مداوا نیاز دارد و بار دیگر به کوبا سفر خواهد کرد تا برای چهارمین بار تحت عمل جراحی قرار بگیرد. او سپس در ۱۱ دسامبر - ۲۱ آذرماه ۱۳۹۱- برای آخرین بار در هاوانا، پایتخت کوبا تحت عمل جراحی قرار گرفت.

چاوز در آخرین سخنرانی تلویزیونی خود از مردم کشورش خواست تا پس از او به نیکلاس مادورو، معاونش رای بدهند. مادورو پیشتر یک راننده اتوبوس بود که بعدها سمت‌هایی همچون رهبر اتحادیه‌های کارگری، عضویت در کنگره، و هدایت وزارت خارجه ونزوئلا را بر‌عهده داشت.

در سال ۲۰۰۴ میلادی، هوگو چاوز با اعمال اصلاحاتی از جمله سیاست گشایش به سوی شرکت‌های چند ملیتی، درآمد نفتی کشورش را افزایش داد.

ملی کردن بخش‌های استراتژیک از جمله صنایع سیمان، برق، فولاد، تغذیه، مخابرات و همچنین بانک‌ها، از جمله اقدامات

هوگو چاوز بود.

علاوه بر اوباما و کارتر، ویتالی چورکین، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد، ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه بریتانیا، استیفن هارپر نخست‌وزیر کانادا، بان کی مون، دبیر‌کل سازمان ملل متحد، رافائل کوریا، رییس‌جمهوری اکوادور و رائول کاسترو رییس‌جمهوری کوبا از مرگ چاوز ابراز تاسف کردند و این واقعه را تسلیت گفتند.

دولت چین که از وام دهندگان عمده به دولت ونزوئلا است، تا لحظه تنظیم این گزارش نسبت به درگذشت چاوز واکنشی نشان نداده اما در برخی پیام‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی آن کشور، از موضع‌گیری چاوز در برابر ایالات متحده ستایش شده‌است.

انریکه کاپریلس، رقیب هوگو چاوز در انتخابات اکتبر سال گذشته میلادی هم در واکنش به مرگ چاوز گفت: «اینک، زمان طرح اختلافات نیست بلکه زمان وحدت و صلح است» او اضافه کرد: «من و هوگو چاوز هرگز دشمن یکدیگر نبودیم بلکه رقیب هم بودیم.»