مونا مشهدی رجبی

سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) هر ماه گزارشی در مورد عملکرد بازار ارائه می‌دهد. در گزارش اخیر این سازمان، وضعیت بازار نفت در ماه‌های جولای و نیمه اول ماه اوت بررسی شده است که در این مقاله به ارائه بخشی از این اطلاعات می‌پردازیم. افزایش تنش‌های ژئوپولتیکی و کاهش بی‌سابقه ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول سبب شد تا قیمت هر بشکه نفت خام در روز چهارم ماه جولای به بالاتر از ۱۴۰ دلار برسد. در این روز رکورد قیمت نفت در جهان شکسته شد و اقتصاد جهانی را با روزهای بسیار سختی مواجه کرد. اما این وضعیت برای مدت طولانی ادامه نداشت و اصلاح برخی سیاست‌های اقتصادی در کنار افزایش ارزش دلار در برابر یورو موجب شد تا قیمت این منبع در جهان تنزل یابد. به گزارش سازمان اوپک در روز دوازدهم ماه اوت قیمت هر بشکه نفت برابر با ۱۰۹ دلار بود که پایین‌ترین سطح طی سه ماه پیش از آن بوده است. این کاهش برای بسیاری از محافل اقتصادی خوشایند بود ولی اخباری از طرف اعضای سازمان اوپک به گوش رسید که کاهش قیمت نفت به کمتر از ۱۰۰ دلار ادامه تولید نفت توسط این سازمان را با مشکل روبه‌رو می‌کند. به هر حال با وجود ارائه نظرات مختلف سیر کاهش قیمت نفت به جز وقفه‌ای کوتاه در اثر وقوع توفان گوستاو و ورود به سواحل آمریکا همچنان ادامه یافت و هم‌اکنون قیمت نفت به کمتر از ۱۰۳ دلار به فروش رسید.اوپک در گزارش اخیر خود در مورد میزان تقاضای نفت در ماه‌های اخیر می‌نویسد: در تابستان سال جاری تقاضای نفت در جهان به دو دلیل کاهش یافت. یکی از این دلایل کاهش نرخ رشد اقتصاد جهانی و دومین دلیل افزایش قیمت نفت بوده است. در هفت ماه اول سال جاری میلادی رشد قیمت نفت سبب شد تا تقاضا برای سوخت‌های صنعتی و سوخت مورد نیاز برای به حرکت درآوردن وسایل نقلیه در ایالات متحده آمریکا کمتر شود. این مساله به کاهش ۸/۳درصدی تقاضای نفت آمریکا منجر شد. میزان دقیق کاهش تقاضا در این بازه سه ماهه ۸/۰میلیون بشکه در روز برای ایالات متحده آمریکا بود. این در حالی است که تقاضا برای نفت در کشورهای خاورمیانه و کشور چین سیر صعودی داشته است ولی نرخ رشد تقاضا در این کشورها به اندازه‌ای نبود که کاهش تقاضا در کشورهای توسعه یافته را جبران کند.

تقاضای نفت در سال ۲۰۰۸ میلادی

پیش‌بینی می‌شود تقاضای نفت در جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی با ۱ میلیون بشکه در روز افزایش به ۹/۸۶میلیون بشکه در روز برسد. شایان ذکر است پیش‌بینی جدید سازمان اوپک نسبت به پیش‌بینی قبلی این سازمان ۰۳/۰میلیون بشکه در روز کمتر خواهد بود. مطالعات نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۸ میلادی کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۸۶/۴۸میلیون بشکه نفت در هر روز تقاضا خواهند کرد. در حالیکه میزان تقاضای نفت توسط این دسته از کشورها در سال ۲۰۰۷ میلادی برابر با ۱۹/۴۹میلیون بشکه در روز بود، در سال ۲۰۰۸ میلادی تقاضای نفت در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۳۳/۰میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۸ میلادی تقاضای نفت خام در کشورهای در حال توسعه برابر با ۹۸/۲۴میلیون بشکه در روز خواهد بود که نسبت به سال ۲۰۰۷ میلادی ۷۷/۰میلیون بشکه در روز رشد می‌کند. در میان کشورهای این منطقه می‌توان به تقاضای کشورهای در حال توسعه اشاره کرد که پیش‌بینی می‌شود در سال مورد بررسی ۷۹/۶میلیون بشکه نفت در روز تقاضا کند. میزان تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۰۸ میلادی نسبت به سال پیش از آن

۲۹ /۰میلیون بشکه در روز معادل ۵۱/۴درصد رشد خواهد داشت. از آنجا که نقش اقتصاد چین در جهان نقشی ویژه است و تقاضای نفت در این کشور نیز می‌تواند روی بازار اقتصاد جهان تاثیرگذار باشد، این کشور را جدای از دیگر نقاط دنیا بررسی می‌کنیم. مطالعات نشان می‌دهد چین در سال ۲۰۰۷ میلادی ۵۹/۷میلیون بشکه نفت در هر روز تقاضا می‌کرد که در سال ۲۰۰۸ میلادی به ۰۳/۸میلیون بشکه در روز خواهد رسید. نرخ رشد تقاضای نفت در این بازه زمانی ۸۳/۵درصد و میزان رشد ۴۴/۰میلیون بشکه در روز خواهد بود.

تقاضای نفت در سال ۲۰۰۹ میلادی

شرایط حاکم بر اقتصاد جهانی و بازار نفت سبب شده است تا کارشناسان اقتصادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت انتظار داشته باشند تقاضای نفت در جهان در سال ۲۰۰۹ میلادی ۸۹/۰میلیون بشکه در روز نسبت به سال جاری میلادی رشد داشته باشد و در سال آینده میلادی ۸۰/۸۷میلیون بشکه نفت در هر روز تقاضا شود. نرخ رشد تقاضا در سال آینده میلادی ۰۳/۱درصد پیش بینی شده است. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۰۹ میلادی ۵۸/۴۸میلیون بشکه نفت در روز در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی تقاضا شود که نسبت به سال پیش از آن ۲۸/۰میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داشت. نرخ کاهش تقاضای نفت در این منطقه در سال ۲۰۰۹ میلادی ۵۷/۰درصد پیش‌بینی شده است. از طرف دیگر در کشورهای در حال توسعه جهان که شامل کشورهای واقع در آسیا، آمریکای لاتین، خاورمیانه و آفریقا می‌شوند، در سال ۲۰۰۹ میلادی ۶۵/۲۵ میلیون بشکه در روز نفت تقاضا می‌شود که نسبت به سال ۲۰۰۸ میلادی ۶۷/۰میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داشت. نرخ رشد تقاضای نفت در این بازه زمانی یک ساله ۶۷/۲درصد اعلام شده است. در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضای نفت در کشور چین با ۴۲/۰میلیون بشکه در روز افزایش به ۴۵/۸میلیون بشکه در هر روز می‌رسد. این کشور در سال مورد بررسی رشدی ۲۳/۵درصدی را در تقاضای نفت خام تجربه می‌کند.

عرضه نفت توسط تولیدکنندگان غیر اوپکی

پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۰۸ میلادی عرضه نفت توسط تولیدکنندگان خارج از سازمان اوپک ۵۸/۰میلیون بشکه در روز بیشتر از سال قبل باشد. همان‌طور که پیش از این هم انتظار می‌رفت، در نیمه دوم سال جاری تولید نفت توسط این دسته از تولید کنندگان نسبت به نیمه اول سال رشد می‌کند که این رشد با توجه به افزایش تقاضا در اثر ورود به فصل سرما منطقی است. در سال جاری میلادی کشورهای تولید کننده غیر اوپکی به طور متوسط روزانه ۵۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کنند. در این سال کشورهای آمریکا، مکزیک، انگلیس و چین تولید خود را افزایش خواهند داد در حالی‌که کشورهای کانادا، نروژ، استرالیا، هند، مالزی، ویتنام، برزیل، روسیه، قزاقستان و آذربایجان تولید خود را تنزل می‌دهند. سازمان اوپک در گزارش ماه اوت خود نوشته است: «در سال ۲۰۰۷ میلادی کشورهای غیراوپکی که در سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی عضو هستند ۱۵/۲۰میلیون بشکه در هر روز به بازار مصرف عرضه خواهند کرد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۰۸ میلادی عرضه نفت توسط این گروه از کشورها با ۱۷/۰میلیون بشکه در روز کاهش به ۹۷/۱۹میلیون بشکه در روز برسد. از طرف دیگر کشورهای غیر اوپکی که در زمره کشورهای در حال توسعه جهان قرار دارند در سال ۲۰۰۸ میلادی ۲۸/۱۱میلیون بشکه در روز تولید خواهند کرد که نسبت به سال پیش از آن ۳۷/۰میلیون بشکه افزایش خواهد داشت. چین در سال جاری میلادی ۸۷/۳میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند که نسبت به سال ۲۰۰۷ میلادی ۱/۰میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داشت. طبق گزارش‌های موجود در سال ۲۰۰۸ میلادی کشورهای غیراوپکی تولیدکننده نفت ۵۰ میلیون بشکه در روز تولید می‌کنند که نسبت به سال پیش از آن ۵۸/۰میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داشت. با وجود اینکه همیشه به نقش کشورهای غیراوپکی در تولید نفت خام در دنیا توجه می‌شود ولی باید توجه داشت که نقش اوپک و کشورهای عضو این سازمان در عرضه نفت به دنیا بسیار قابل توجه است. در سال ۲۰۰۷ میلادی کشورهای اوپک ۹۷/۳۰میلیون بشکه در روز نفت تولید کردند. این کشورها در سه ماه دوم سال جاری میلادی ۱۳۵/ ۳۲میلیون بشکه در روز تولید کردند که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۰۷ میلادی رشد چشمگیری داشته است.