بی‌توجهی اوپک به هشدارها باعث کاهش قیمت نفت شد

مونا مشهدی رجبی

بعد از کاهش قیمت نفت و دو رقمی‌شدن آن برای اولین بار طی شش ماه گذشته، پیش‌بینی‌های مختلفی در مورد بازار این محصول استراتژیک در جهان ارائه شد. آژانس اطلاعات انرژی در گزارش اخیر خود به بازار نفت و عملکرد آن در ماه‌های اخیر پرداخته است و پیش‌بینی‌هایی در مورد آینده این بازار در ماه‌های باقی مانده سال جاری ارائه داده است.این مرکز که میزان مصرف نفت در دنیا را معادل ۷۸میلیون بشکه در روز اعلام کرده بود در سال ۲۰۰۴ میلادی خبر از مصرف شدن ۸۱میلیون بشکه نفت در هر روز داد. در این سال بیشترین میزان مصرف نفت در کشور چین بود. با وجود کاهش تقاضا و مصرف در چین و آمریکا (دو کشور بزرگ مصرف کننده نفت در جهان که تغییرات تقاضای آنها روی بازار نفت و قیمت این منبع بسیار تاثیر گذار است ) مصرف نفت در دنیا در سال ۲۰۰۷ میلادی به ۸۳ میلیون بشکه در روز رسید. این مرکز پیش‌بینی می‌کند تا انتهای سال‌جاری میلادی مصرف نفت در دنیا با ۱۰۰‌هزار بشکه کاهش نسبت به برآوردهای قبلی به ۸/۸۶میلیون بشکه نفت در روز و در سال ۲۰۰۹ میلادی با ۱۴۰‌هزار بشکه در روز کاهش نسبت به برآوردهای قبلی به ۶/۸۷میلیون بشکه نفت در هر روز برسد. شایان ذکر است پیش‌بینی‌ها از کاهش تقاضا و مصرف نفت در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی در آمریکا خبر می‌دهد و همین مساله سبب شده است تا نرخ رشد مصرف نفت در سال‌های آتی کمتر از سال‌های گذشته باشد. اگرچه در بخشی از این کاهش تقاضا و مصرف در آمریکا با رشد مصرف در چین و هند و ایران جبران می‌شود ولی از آنجا که سهم مصرف آمریکا در مقایسه با این کشورها بسیار بیشتر است کاهش مصرف در این کشور بازهم سبب کاهش مصرف در دنیا خواهد شد.

به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در نیمه اول سال ۲۰۰۸ میلادی مصرف نفت در دنیا روزانه ۳۷۰‌هزار بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافت و انتظار می‌رود نرخ رشد مصرف این منبع انرژی در نیمه دوم سال جاری میلادی که البته حدود سه ماه آن به پایان رسیده است به ۹۷۰‌هزار بشکه در روز برسد. مطالعات نشان می‌دهد در نیمه اول سال ۲۰۰۹ میلادی نرخ مصرف نفت در جهان ۹۲۰‌هزار بشکه در روز بیشتر از مصرف این منبع انرژی در مدت مشابه سال ۲۰۰۸ میلادی خواهد بود. مقایسه ارقام رشد مصرف نفت در یک سال مورد مطالعه این سوال را ایجاد می‌کند که چرا در نیمه اول سال، نرخ مصرف کم بوده است و فاصله میزان رشد مصرف در نیمه اول سال با نیمه دوم سال این قدر زیاد است.

بحران اقتصاد آمریکا و بازار نفت

به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در نیمه اول سال جاری میلادی کشور آمریکا تقاضای بسیار کمی‌برای نفت داشت. مصرف نفت در آمریکا در نیمه اول سال جاری ۹۳۰‌هزار بشکه کمتر از مدت مشابه سال قبل از آن بود که یکی از دلایل آن افزایش دمای کره زمین و دلیل دیگر آن استفاده از سوخت‌های جایگزین به خصوص بیوفیول‌ها و سوخت هسته‌ای در بسیاری از صنایع بود. از طرف دیگر کاهش نرخ رشد اقتصادی آمریکا و کاهش فعالیت‌های صنعتی در این کشور نیز سبب شد تا تقاضای نفت در آمریکا در نیمه اول سال کم باشد. مایکل لایل یکی از تحلیل‌گران بازار انرژی در این مورد می‌گوید: «شرایط ضعیف اقتصادی آمریکا و رشد قیمت نفت در تابستان سال‌جاری سبب شد تا مردم به استفاده بهینه از نفت و فرآورده‌های نفتی توجه بیشتری داشته باشند و با تغییر عادات رانندگی و مصرف نفت خود اقدام به تعدیل مصرف کنند.» با وجود اینکه در اثر رشد قیمت نفت مصرف این منبع در سال‌جاری در بسیاری از کشورهای صنعتی جهان کاهش یافته است، اما تقاضای نفت در کشورهای در حال توسعه جهان از قبیل چین و هند به دلیل ارائه یارانه‌های کلان توسط دولت‌ها سیر فزاینده خود را حفظ کرد. پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم سال جاری تقاضای نفت در کشورهای خارج از سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۴‌درصد معادل ۵/۱میلیون بشکه در روز افزایش یابد. درسال ۲۰۰۸ میلادی تقاضای نفت در این کشورها به ۳/۳۸میلیون بشکه در روز می‌رسد که ۵۰۰‌هزار بشکه بیشتر از برآوردهای قبلی خواهد بود.

در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضای نفت در کشورهای خارج از سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۷/۳‌درصد معادل ۴/۱میلیون بشکه در روز افزایش یابد. در صورت تحقق این پیش‌بینی مصرف نفت در کشورهای خارج از سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۸/۳۹میلیون بشکه در روز خواهد بود که ۲۰۰‌هزار بشکه بیشتر از برآوردهای قبلی بود.

آژانس اطلاعات انرژی پیش‌بینی می‌کند با وجود تمامی‌ این تغییرات عادات مصرفی در آمریکا، در سال ۲۰۰۸ میلادی تقاضای نفت در جهان ۸/۰‌درصد نسبت به سال ۲۰۰۷ میلادی افزایش داشته باشد. تقاضای نفت در سال ۲۰۰۸ میلادی نسبت به سال پیش از آن ۷۰۰‌هزار بشکه در روز و تقاضا در سال ۲۰۰۹ میلادی یک‌درصد معادل ۹۰۰‌هزار بشکه در روز بیشتر از سال پیش از آن خواهد بود.

دیوید فایف یکی از تحلیل گران مرکز مطالعات انرژی در مورد بازار انرژی در دنیا می‌گوید: «کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی که اغلب کشورهای صنعتی جهان هستند به دلیل بحران اعتباری و وابستگی زیاد به اقتصاد آمریکا در حال تجربه روزهای بسیار سختی هستند. این کشورها با مشکلات اقتصادی دست به گریبان هستند و این مشکلات روی میزان مصرف نفت در آنها تاثیر می‌گذارد. انتظار می‌رود در سه ماه سوم و چهارم سال جاری میزان مصرف نفت در جهان ۱۳۰‌هزار بشکه در روز نسبت به برآوردهای گذشته کاهش یابد.»

وی ادامه داد: «از زمانی‌که قیمت نفت رکورد ۲۷/۱۴۷دلار را شکست تا به امروز قیمت این منبع ۲۹‌درصد کاهش یافته است و اگر این سیر کاهشی ادامه یابد می‌توان به اصلاح بازار و رشد مصرف امیدوارتر شد.»

هشدارهای قبلی

با وجود اینکه هیچ یک از تحلیل گران بازار انرژی کاهش قیمت نفت را دائمی‌ نمی‌دانند، ولی پیش از این بارها هشدار داده بودند که تداوم افزایش قیمت نفت و عدم مداخله اوپک در تعدیل بازار می‌تواند زمینه ساز کاهش قیمت نفت شود.

پژوهشگران همواره تاکید می‌کردند ادامه روند فزاینده قیمت نفت سبب می‌شود تا کشورهای مصرف کننده جهان به خصوص آمریکا که با بحران‌های مختلفی در بازار اعتباری و بازار مسکن مواجه است بازهم ضعیف‌تر شود و توان مصرفی خود را از دست بدهد. رشد قیمت نفت سبب شد تا اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده آسیب ببیند و به دنبال آن تقاضای نفت در این کشورها که اغلب هم صنعتی‌ترین و پرمصرف‌ترین کشورهای جهان هستند کاهش یابد. بدون شک کاهش تقاضا در این کشورها به کاهش تقاضای جهانی و بر هم خوردن تعادل بازار می‌انجامد و سبب کاهش قیمت‌ها می‌شود که اصلا برای تولید کنندگان مطلوب نیست.

فایف در این مورد گفت: «ما بارها به کشورهای نفت خیز هشدار داده بودیم که باید برای کنترل بازار نفت در آن مداخله کرد، ولی آنها برای کسب بیشترین سود اقتصادی ظاهری از قیمت نفت از انجام این کار سر باز زدند. حال به نظر می‌رسد روزهای خوش تولید کنندگان به پایان رسیده است و باید منتظر تغییرات دیگری در بازار بود.»

به دنبال پیش‌بینی کاهش مصرف نفت در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی کشورهای عضو سازمان اوپک اعلام کردند تولید خود را کاهش می‌دهند. این کشورها که ۴۰‌درصد از نفت دنیا را تامین می‌کنند با کاهش ۵۰۰هزار بشکه نفت در روز موافقت کردند و قرار است در جلسه آینده در مورد تغییرات دیگری که در بازار ایجاد می‌کنند تصمیم گیری کنند.

به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در ماه گذشته میلادی اوپک ۵/۳۲میلیون بشکه نفت در روزتولید کرده است که ۱۹۵‌هزار بشکه در روز کمتر از تولید آن در ماه جولای بود. دلیل کاهش تولید در این سازمان درگیری‌های آنگولا، لیبی، نیجریه و تخریب بخش‌های زیادی از خط لوله‌های کشور عراق بود. اوپک برای تعدیل بازار موظف است روزانه ۸/۳۱میلیون بشکه نفت تولید کند که ۱۰۰‌هزار بشکه در روز بیشتر از میزانی است که در جلسه اخیر این سازمان به تصویب رسید. طبق این گزارش عرضه جهانی نفت در سال جاری با یک‌میلیون بشکه در روز کاهش به ۸/۸۶میلیون بشکه در روز رسید.