فرمانده پیشین ارتش ترکیه بازداشت شد

اربکان و ژنرال حقی قره‌دایی

گروه بین‌الملل- رییس پیشین ستاد مشترک ارتش ترکیه در ارتباط با تحقیق پیرامون توطئه علیه دولت اسلام‌گرای این کشور بازداشت شده‌است. به گزارش بی‌.‌بی.‌سی، روزپنج‌شنبه، ١٤ دی (٣ ژانویه)، منابع خبری ترکیه گزارش کردند که ارتشبد اسماعیل حقی قره‌دایی، فرمانده اسبق نیروی زمینی و رییس پیشین ستاد مشترک ارتش این کشور در ارتباط با توطئه سرنگونی دولت اسلام‌گرای ترکیه در دهه ١٩٩٠ در خانه خود در استانبول بازداشت شده‌است.

براساس این گزارش‌ها، منظور از بازداشت ژنرال حقی قره‌دایی بازجویی در مورد نقش او در تحت فشار قرار دادن دولت نجم‌الدین اربکان، اولین نخست وزیر اسلام‌گرای ترکیه است که در سال ١٩٩٦ به این سمت رسید و یک سال بعد از این مقام کناره‌گیری کرد.

در آن زمان، گفته شد که نظامیان ترکیه عقاید و سیاست اربکان را مغایر ماهیت سکولار نظام سیاسی ترکیه می‌دانستند و او را وادار به استعفا کردند.

پس از کناره‌گیری اربکان از قدرت، دادگاه قانون اساسی ترکیه او را به محرومیت از فعالیت‌های سیاسی محکوم کرد. نجم‌الدین اربکان در سال ۲۰۱۱ در گذشت.

علاوه بر کناره‌گیری اربکان، حزب اسلام‌گرای رفاه نیز به اتهام نقض قانون اساسی ترکیه از طریق تلاش برای تحمیل دین بر سیاست و مخالفت با نظام حکومت عرفی، منحل شد.

ژنرال حقی قره‌دایی، که هشتاد سال دارد، در سال ١٩٩٣ به فرماندهی نیروی زمینی منصوب شد و از سال ١٩٩٤ تا ١٩٩٨ برای یک دوره چهارساله رییس ستاد مشترک ارتش ترکیه بود.

رسانه‌های همگانی از ماجرای سقوط دولت اربکان با عنوان کودتایی نام برده‌اند که در جریان آن، نظامیان بدون توسل به خشونت توانستند دولت غیرنظامی را وادار به استعفا کنند.

ارتش در مقابل اسلام‌گرایان

از زمان پایه‌گذاری جمهوری ترکیه توسط مصطفی کمال آتاتورک در سال ١٩٢٣، ارتش ترکیه، که خود را میراث‌دار آتاتورک و حافظ قانون اساسی و نظم و امنیت در جمهوری ترکیه می‌داند، در چهار مورد برای برکناری دولت غیرنظامی وارد عمل شده‌است.

نظامیان ترکیه در سال های ١٩٦٠، ١٩٧٠، ١٩٨٠ و سال ١٩٩٧در زمانی که ژنرال حقی قره‌دایی در سمت ریاست ستاد مشترک بود، دولت‌های غیرنظامی را برکنار کردند.

پس از انحلال حزب رفاه، شماری از سیاست‌مداران اسلام‌گرای ترکیه، حزب عدالت و توسعه را به عنوان یک حزب دموکراتیک و طرفدار نزدیکی ترکیه به غرب، اما با برخی گرایش‌های اسلامی، تاسیس کردند و این حزب با پیروزی در انتخابات پارلمانی سال ٢٠٠٢، قدرت را در دست گرفت.

این حزب در انتخابات سال‌های ٢٠٠٤ و ٢٠٠٧ هم به پیروزی رسید اما برخی تحلیل‌گران روابط دولت به رهبری این حزب و نظامیان را «دشوار و شکننده» توصیف می‌کنند. در پائیز سال گذشته، بیش از سیصد نفر از جمله تعدادی از نظامیان عالی‌رتبه سابق ارتش ترکیه به جرم توطئه برای برکناری اردوغان محاکمه و محکوم شدند.

این افراد متهم بودند که در سال ٢٠٠٣ شبکه‌ای ایجاد کردند تا با اجرای برنامه‌ای به منظور تضعیف دولت رجب طیب اردوغان، زمینه کناره‌گیری او را فراهم کنند.

برخی از ناظران گفته‌اند با اینکه شماری از سیاست‌های داخلی دولت به رهبری حزب عدالت و توسعه برای طرفداران پرو پا قرص سکولاریسم ترکیه و از جمله بسیاری از نظامیان ناخوشایند بوده، اما این ناخرسندی را سیاست خارجی رجب طیب اردوغان در تحکیم موقعیت منطقه‌ای و ارتقای وجهه بین‌المللی ترکیه جبران کرده است.

به گفته آنان، موفقیت اردوغان در تحکیم پیشبرد موقعیت منطقه‌ای و ارتقای وجهه بین‌المللی ترکیه واکنشی مثبت به غرور ملی و احساسات ملی گرایانه این بخش از جامعه بوده است.