تبت و چین، جدال برای استقلال

ایسنا - تبت در آغاز قرن بیستم از کشور چین کسب استقلال کرد، اما در سال ۱۹۵۰ چین با حمله به این کشور حاکمیت خود را بار دیگر بر این سرزمین تثبیت کرد. یک سال بعد دو کشور، معاهده‌ای را تحت عنوان توافقنامه ۱۷ ماده‌ای امضا کردند که به موجب آن به تبت در زمینه حفظ حاکمیت ارضی و آزادی بودایی‌ها جهت ادای تکالیف دینی‌شان ضمانت داده شد، اما در عین حال موافقت شد که پایگاه‌های نظامی و دولتی چین در لهاسا، پایتخت تبت احداث شوند. تبتی‌ها در برابر این بند از توافق مقاومت کردند و نهایتا در سال ۱۹۵۹ بر اثر وقوع انقلابی تمام عیار هزاران تن کشته شدند و دالایی لاما، رهبر معنوی تبتی‌ها به هند تبعید شد. در واقع اعتراضات کنونی علیه چین به مناسبت فرا رسیدن سالگرد انقلاب مردمی شکل گرفته است. روزنامه گاردین با توجه به ناآرامی‌های اخیر در تبت در گزارشی پیرامون مناسبات چین و تبت نوشته است: به‌رغم آنکه دولت چین استقلال مناطق خودمختار تبت را در سال ۱۹۵۰ به رسمیت شناخت، اما راهب‌های تبتی طی سال‌های گذشته همواره بر این باور بوده‌اند که طرف چینی هیچ گاه به آن بخشی از تعهدات خود مندرج در توافقنامه ۱۷ ماده‌ای عمل نکرده است.

به همین دلیل تبت همواره صحنه‌ ناآرامی‌ها و آشوب‌های متعدد بوده است. بدترین مورد از این ناآرامی‌ها در سال ۱۹۸۸ رخ داد، یعنی درست پس از اعلام حکومت نظامی از سوی چین بر سرزمین تبت. اگرچه تبت را سرزمینی خودمختار می‌دانند، اما خود تبتی‌ها معتقدند که هنوز چین بر کشورشان حکومت می‌کند.

اگرچه سربازان چین در دوره زمامداری مائو تا قبل از سال ۱۹۵۰ به خاک تبت هجوم نبردند، اما از ۷۰۰ سال پیش که مغول‌ها به سمت مناطق مشرف به رشته کوه‌های هیمالیا پیشروی کردند، دولت چین سرزمین تبت را بخشی از خاک خود می‌داند. این مساله در قرون ۱۸ و ۱۹ زمانی که تبت به کشور تحت‌الحمایه چین تبدیل شد، به رسمیت شناخته شد. تبت در سال ۱۹۹۳ پس از اعلام یک جانبه استقلال تا حدودی به خودمختاری دست پیدا کرد.

پس از تهاجم نیروهای چین به خاک تبت در اواخر دهه ۱۹۵۰ شمار قابل توجهی از چینی‌های قوم‌ هان به تبت نقل مکان کردند و گسیل انقلاب فرهنگی چین در دهه ۶۰ و ۷۰ به این سرزمین نیز منجر به از بین رفتن صومعه‌ها و صنایع دستی بسیار شد، اگرچه دولت چین در دهه ۱۹۸۰ از ایجاد اصلاحات به منظور تقویت سرمایه‌گذاری در تبت استقبال کرد اما راهب‌های تبتی فشار چین و محدودیت‌های اعمال شده بر کشورشان را بیش از حد می‌دانند. طی دو سال گذشته خط راه‌آهن میان لهاسا و شهر گولمود افتتاح شد، حال آنکه بسیاری از تبتی‌ها بیم آن دارند که این امر مجددا به سرریز شدن چینی‌های قوم هان به درون خاک کشورشان منجر شود.

دالایی لاما درست در سال تهاجم نیروهای چین به مناطق شرقی تبت در سن ۱۵ سالگی به عنوان رهبر کشورش منصوب شد.

وی به مدت یکسال در خصوص توافقنامه ۱۷ ماده‌ای به رایزنی و مذاکره پرداخت و در سن ۱۹ سالگی به پکن رفت و مذاکراتش با مائو جهت کاهش نفوذ و استیلای چین بر تبت به شکست انجامید. متعاقب آن خشونت‌های خونبار و انقلاب علیه چین در سال ۱۹۵۹ هزاران تن را به کام مرگ کشاند و خود دالایی لاما به هند تبعید شد.

رهبر معنوی تبتی‌ها در دوران تبعید نیز برای ایجاد حکومت خودمختار در کشورش به تلاش پرداخت و در سال ۱۹۸۹ به دلیل این تلاش‌ها موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شد. مذاکرات وی اگرچه در سال ۱۹۹۳ با ناکامی روبه‌رو شد، اما در سال ۲۰۰۲ مذاکرات با چین مجددا از سر گرفته شد. هر چند هنوز به سرانجامی نرسیده است.