مونا مشهدی رجبی - نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی در روزهای اخیر نظر بسیاری از تحلیل‌گران بازار انرژی دنیا را به خود جلب کرده است. این نوسانات در آستانه جلسه سازمان کشورهای صادرکننده نفت در ماه سپتامبر اهمیت بیشتری پیدا کرده است. برخی بر این باورند که کشورهای عضو سازمان اوپک باید سقف تولید خود را تغییر دهند و برخی با توجه به عوامل غیر اقتصادی حاکم بر بازار معتقدند بدون تغییر سطح تولید می‌توان انتظار تثبیت نسبی قیمت نفت را داشت. اما در شرایط کنونی نوسانات قیمت نفت اهمیت چندان زیادی ندارد بلکه مشکل اصلی آینده بازار نفت دنیا است. مساله هم این است که آیا در سال‌های آتی همچنان اوپک کارتلی تاثیرگذار در بازار نفت است یا اینکه این کارتل با گروه‌ها و کارتل‌های دیگر جایگزین می‌شود.

آژانس بین‌المللی انرژی کشور روسیه را عنصر کلیدی بازار نفت در سال‌های آینده می‌داند. این سازمان با اشاره به سیاستهای پایدار روسیه در بخش انرژی نوشت: «تا ده سال آینده روسیه تاثیر‌گذارترین عنصر فعال در بازار نفت دنیا می‌شود. این کشور می‌تواند قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهد. انتظار می‌رود این انحصار در بازار نفت آسیب بزرگی به اقتصاد دنیا وارد کند و حتی موجب فروپاشی بازار نفت دنیا شود.»

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود نوشت: «تا ده سال آینده بازار انرژی در دنیا فرو می‌پاشد که دلیل آن سیاست‌های تولید و استخراج نفت در سال‌های اخیر بوده است. در سال ۲۰۰۸ میلادی توان تولید نفت در دنیا با نرخ ۷/۶‌ درصد در سال تنزل پیدا کرد در حالی که در سال قبل از آن نرخ کاهش توان تولیدی در دنیا معادل ۷/۳درصد بوده است.

مهمترین عامل تنزل توان تولیدی در حوزه‌های نفتی کاهش سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها بود. کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی در سال‌های اخیر سبب تنزل ظرفیت و توان تولیدی شد.»

آژانس بین‌المللی انرژی که در تهیه این گزارش و ارایه این پیش‌بینی وضعیت ۸۰۰‌حوزه نفتی که در مجموع ۷۵‌درصد از ذخایر انرژی دنیا را در خود جای داده اند را مورد ارزیابی قرار داده است نوشت: «بزرگترین حوزه‌های نفتی شاهد کاهش حجم ذخایر خود هستند و برخی از حوزه‌ها نیز شاهد اتمام ذخایر خود تا انتهای سال ۲۰۱۰ خواهند بود. تولید نفت در کشورهای غیر عضو سازمان اوپک نیز در سال‌های اخیر رشد کرده است و در سال ۲۰۱۱ میلادی تولید نفت در دنیا به نقطه اوج خود می‌رسد.‌»

دکتر فیصل بیرول تحلیل‌گر اقتصادی آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: «‌در سال‌های قبل سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی کاهش پیدا کرد و همین مساله زمینه ساز کاهش توان تولید شد که نتیجه اولیه آن تا پنج سال آینده نمایان می‌شود. این بحران زمانی عمیق‌تر می‌شود که تقاضای نفت و دیگر منابع انرژی افزایش یابد. پیش‌بینی می‌شود تا پنج سال آینده دنیا با کسری بی سابقه نفت و افزایش ناگهانی آن روبرو شود.»

بر طبق گزارش آکادمی‌علوم نفت و گاز کشور روسیه در جریان بحران اقتصادی دنیا ۲۸۰‌میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری‌های برنامه ریزی شده برای توسعه حوزه‌های نفت و گاز در دنیا به تعویق افتاد. با توجه به اینکه برای از بین رفتن بحران اقتصادی دنیا حداقل دو سال زمان لازم است برای بازگشت به توان تولیدی قبلی بیشتر از ۷ سال زمان نیاز است. باید در نظر داشت با گذشت زمان ظرفیت حوزه‌ها تقلیل پیدا می‌کند و از طرف دیگر کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی سبب می‌شود تا دنیا در سال‌های آینده هم توان تولیدی قبلی خود را نداشته باشد.»

بر طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تا پنج سال آینده متوسط قیمت هر بشکه نفت در دنیا به ۹۰ تا ۱۰۰‌دلار آمریکا می‌رسد.

در میان کشورهای نفت خیز دنیا کشور روسیه یکی از معدود کشور‌هایی است که سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی خود را ادامه داد. به همین دلیل تا دو سال آینده این کشور بیشتر از ۶۰‌درصد از نیاز انرژی دنیا را تامین خواهد کرد و بازار نفت در جهان انحصاری خواهد شد. در این زمان روزگار نفت ارزان قیمت به پایان می‌رسد و روسیه از تمامی‌ابزارهایی که برای افزایش قیمت گاز صادراتی به اروپا از طریق اوکراین استفاده کرد برای افزایش قیمت نفت در دنیا بهره می‌گیرد.

در این زمان فروپاشی بازار نفت در دنیا آغاز می‌شود و نقطه آغاز این فروپاشی یک شوک قیمتی بزرگ و بی سابقه است .

مدیر عامل شرکت نفتی لاک اویل روسیه در مصاحبه‌ای سایت آژانس بین‌المللی انرژی گفت: «روسیه در سال ۲۰۰۷ میلادی روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد ولی هم اکنون تولید این کشور بین ۵/۸ تا ۹‌میلیون بشکه در روز است. بر طبق برنامه‌های ده ساله مصوب تولید نفت در کشور بیشتر از ۹میلیون بشکه در روز نخواهد شد و ما در نظر داریم برای حفظ توان تولیدی خود به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی ادامه دهیم. هم اکنون بیشتر از ۱۰۰‌میلیارد دلار برای توسعه حوزه‌های نفتی در کشور روسیه سرمایه‌گذاری شده است و این سرمایه‌گذاری تحت تاثیر بحران اقتصادی و مالی دنیا قرار نگرفت.