رقابت برسر طلای سیاه در آفریقا

ناهیتا عبداللهی- حرکت چین به سمت توسعه فعالیت‌های خود در میادین نفت و گاز قاره آفریقا اکنون به چالش جدید این کشور با غرب و موجبی برای نگرانی‌ کشورهای اروپایی و ایالات متحده تبدیل شده است. این نگرانی پس از آن به وجود آمد که چین سرمایه‌گذاری وسیعی را در بخش صنعت نفت سودان اعلام کرد. هر چند حرکت چین به سمت میادین نفتی آفریقا از یک سال پیش آغاز شده است.

آچین طی سال ۲۰۰۶ میلادی تلاش گسترده‌ای را برای برقرار کردن روابط تجاری با قاره آفریقا انجام داد که اوج این تلاش‌ها دعوت از ۵۰تن از سران این قاره برای سفر به پکن و شرکت در یک کنفرانس دو روزه بود. چین در این سال سرمایه‌گذاری خود در بخش نفت آفریقا را آغاز کرد و بیشترین سرمایه‌گذاری را در میادین نفت کشور چاد انجام داد. چاد از جمله کشورهایی بود که به دنبال افزایش قیمت نفت خام در سال ۲۰۰۶ تصمیم به استخراج میادین نفتی خود گرفت. شرکت سینوپک یا همان شرکت ملی نفت خلق چین توانست در استخراج این میادین گوی سبقت را از رقبای قدرتمند خود همچون شل، انی و چند شرکت آمریکایی ربوده و به پیمانکار انحصاری میادین نفت چاد تبدیل شود. این مساله با واکنش کشورهای ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا رو به رو شد ولی در نهایت نخستین محموله نفتی چاد به مقصد چین بارگیری شد و هنوز هم چاد یکی از اصلی‌ترین شرکای نفتی چین در آفریقا به شمار می‌رود.

چین اکنون در شرایطی حاضر شده در صنعت نفت سودان سرمایه‌گذاری کند که بسیاری از شرکت‌های نفتی اروپا و آمریکا به دلیل جنگ داخلی در منطقه دارفور نمی‌توانند تاسیسات خود را به سودان منتقل کنند. در واقع چین با پذیرش ریسک بالای این سرمایه‌گذاری در حال فتح دومین قله نفتی خود در قاره آفریقا است. هم‌اکنون آفریقا یک سوم نفت خام مورد نیاز چین را تامین می‌کند و با سرمایه‌گذاری در سودان این سهم افزایش پیدا خواهد کرد.

بوژیلای وزیر بازرگانی چین در پاسخ انتقاد مقامات آمریکا و اروپا به خبرگزاری رویترز گفت: سرمایه‌گذاری نفتی چین در آفریقا بخشی از قرارداد اقتصادی چین و آفریقا است که پارسال در جریان دیدار سران آفریقا از پکن به امضا رسید. بر اساس این قرارداد چین ۵میلیارد دلار در بخش‌های زیربنایی و صنایع مختلف آفریقا سرمایه‌گذاری خواهد کرد. وزیر بازرگانی چین با رد کردن گفته مقامات اروپایی در مورد حمله چین به صنایع نفت آفریقا گفت: هم‌اکنون اروپا ۳۶درصد و ایالات متحده ۳۳درصد صنعت نفت آفریقا را در اختیار دارند و این در حالی است که چین تنها ۷/۸درصد در این میادین سهم دارد.

در مقابل شرکت نفت اکسون موبیل با انتشار بیانیه‌‌ای نسبت به رفتار انحصارطلبانه چین در بخش میادین نفتی آفریقا انتقاد کرد. قرارداد نفتی چین و سودان در جریان سفر هوجین تائو رییس‌جمهور چین به آفریقا و دیدارش با عمرالبشیر مقامات سودان به امضا رسید. همچنین در جریان این دیدار چین ۱۰۰میلیون یوآن معادل ۹/۱۲میلیون دلار وام بلاعوض نیز به سودان پرداخت کرد.

اما همه این مشاجره‌ها به عقیده برخی تحلیلگران بر سر میادین نفتی آنگولا است. آنگولا دومین تولیدکننده بزرگ نفت در قاره سیاه پس از نیجریه است. هم‌اکنون چین، اروپا و ایالات متحده به شدت در حال رقابت برای دست پیدا کردن به منابع نفتی آنگولا هستند. منابع نفتی این کشور از آن رو دارای اهمیت هستند که بزرگ‌ترین ذخایر نفتی قاره آفریقا به حساب می‌آیند و هر شرکتی که بتواند سهم بزرگ‌تری از این ذخایر نفتی را به چنگ آورد از حاشیه اطمینان بیشتری برخوردار خواهد شد و البته این موضوع برای قیمت سهام شرکت‌های نفتی اروپایی و آمریکایی امری موثر است.

یکی از نگرانی‌هایی که کشورهای اروپایی را تهدید می‌کند تا در رقابت با چین تعجیل داشته باشند روندی است که آنها را نگران کرده است. احتمال پیوستن کشورهای نفت‌خیز آفریقا به سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، اکنون به یک نگرانی اساسی برای شرکت‌های نفتی آفریقا و اروپا تبدیل شده است. چرا که در این صورت احتمال ملی شدن صنعت نفت نیز وجود دارد و در این شرایط شرکت نفت چین راحت‌تر می‌تواند با قواعد جدید بازی کنار بیاید.