مافیای اردوغان
ترجمه: محمدحسین باقی «من به شما دستور نمی‌دهم بجنگید، به شما دستور می‌دهم بمیرید.» با این کلمات، مصطفی کمال آتاتورک- پایه‌گذار ترکیه مدرن- نیروهای خود را (که در جنگ جهانی اول برای دفاع از داردانل در سال ۱۹۱۵ می‌جنگیدند) در برابر نیروهای انگلیسی تهییج می‌کرد و این در زمانی بود که ترکیه متحد آلمان بود. مردان آتاتورک در حفظ این تنگه پیروز شدند اما امپراتوری عثمانی جنگ را باخت. وقتی میلیون‌ها ترک به دنبال تدارک صدمین سالگرد نبرد گالیپولی (خونین‌ترین جنگ) در ۲۵ آوریل بودند، بسیاری آن را به‌عنوان لحظه‌ای مورد ستایش قرار می‌دهند که بذرهای جمهوری سکولار آتاتورک کاشته شد.
اما از میراث او چه چیزی باقی ماند؟ این سوال، بسیار فوری است چرا که رجب طیب اردوغان، اولین رئیس جمهور منتخب ترکیه، به دنبال تغییر قانون اساسی است. این اقدام قدرت اجرایی فوق‌العاده‌ای به او می‌بخشد. او امیدوار است که رویای خود را برای یک ترکیه جدیدتر و جسورتر تحقق ببخشد؛ ترکیه‌ای که در آن اسلام سنی غالب و افتخارات امپراتوری کهن زنده می‌شود. دیگران کمتر مشتاق هستند. «لِوِنت گولتکین»، یک کارشناس برجسته، پیش‌بینی می‌کند: «ترکیه به یک دیکتاتوری به سبک خاورمیانه تبدیل خواهد شد.»
شاید این اغراق باشد. اما اردوغان بی‌تردید جاه‌طلبی‌های بزرگی دارد. او، در مزرعه آتاتورک در نزدیکی آنکارا، یک مجتمع ریاست‌جمهوری جدید و پر تلألو با ۱۱۵۰ اتاق و هزینه ۶۱۵ میلیون دلار ساخت. او مقرر کرده که زبان و متون قدیم عثمانی- که آتاتورک زبان لاتین را در سال ۱۹۲۸ جایگزین آن کرد- در مدارس «امام خطیب» برای روحانیون مسلمان الزامی شود. تعداد طلاب این مدرسه از زمان به قدرت رسیدن حزب اسلامگرای «عدالت و توسعه» در سال ۲۰۰۲ ، چهار برابر شده است.
حزب عدالت برای محقق ساختن برنامه‌های اردوغان، باید در چهارمین انتخابات عمومی پیاپی هم پیروز شود. این انتخابات قرار است در ماه ژوئن برگزار شود. برخی تردید دارند که حزب عدالت بتواند «اول» شود. اپوزیسیون اصلی- حزب سکولار جمهوری‌خواه خلق (CHP)- متزلزل است. با این حال، حزب عدالت اگر می‌خواهد قانون اساسی نوشته شده از سوی ژنرال‌ها (که در سال ۱۹۸۰ قدرت را قبضه کردند) را عوض کند. باید دست‌کم دو سوم کرسی‌ها در پارلمان ۵۵۰ نفره را به دست آورد بعید است بتواند در این کار موفق شود.
در واقع، رئیس جمهور بسیار مستبد ترکیه در سال ۲۰۱۵ با چالش‌هایی جدی مواجه است. اولین چالش او، حفظ کنترل خود بر حزب عدالت است. نشانه‌های مخالفت درونی به تازگی رخ نموده آنگاه که «بینالی ییلدریم»- یکی از معتمدان اردوغان- اعلام کرد که رئیس‌جمهور در ۵ ژانویه ریاست نشست کابینه را در دست داشت. این باعث رنجش خاطر احمد داوداوغلو، نخست‌وزیر، شد که از سوی اردوغان برای جانشینی خودش (وقتی در ماه اوت به ریاست‌جمهوری نشست) دستچین شده بود. داود اوغلو، در حالی که از ناراحتی صدایش گرفته بود و سعی داشت گلویش را صاف کند تا صدایش رساتر شنیده شود، گفت: «مسائلی که میان من و رئیس‌جمهور است تنها از سوی من و ایشان اعلام می‌شود. نشست‌هایی از این دست برگزار نخواهد شد.» شایعاتی از وجود یک «کابینه در سایه» از هواداران اردوغان سر زبان‌ها می‌چرخد. افزون بر این، گفته می‌شود رئیس‌جمهور می‌خواهد تصمیم بگیرد که چه کسی در فهرست نامزدهای حزب عدالت باید در انتخابات بعدی قرار گیرد.
مساله بزرگ دیگر فساد است. یک گروه کوچک اما رو به رشد در حزب عدالت در مورد اتهاماتی که علیه اردوغان و حلقه درونی او مطرح شده احساس ناراحتی می‌کنند. پاسخ دولت برای تغییر دادستان‌ها و پلیس، باعث شد ابروها در هم کشیده شود. یک دانش‌آموز ۱۶ ساله وقتی اردوغان را «دزد» نامید، زندانی شد.
اردوغان می‌گوید که فتح‌الله گولن- روحانی سنی و متحد سابق او که اکنون در پنسیلوانیا زندگی می‌کند- در پس اتهامات مربوط به طرح فساد علیه دولتش بود. اردوغان می‌گوید گولن در این مسیر با «دستانی بالاتر از خود» همدست است. منظور رئیس‌جمهور، آمریکا و اسرائیل است که هدفشان ساقط کردن دولت اوست. هزاران نفر از کسانی که ادعای هواداری از گولن داشتند- و ادعاهای اردوغان را رد می‌کنند- از پلیس و سیستم قضایی پاکسازی شدند. روزنامه‌نگارانی از روزنامه‌ها و کانال‌های تلویزیونی وابسته به آقای گولن به اتهام «تروریسم» (و البته با شواهد اندک) بازداشت شدند. امتناع احتمالی آمریکا برای استرداد گولن به ترکیه بر تنش‌های میان این دو متحد و عضو ناتو خواهد افزود؛ تنش‌هایی که از قبل به دلیل بی‌میلی ترکیه برای ایفای نقشی جدی‌تر در ائتلاف علیه داعش در عراق و سوریه شدت یافته است.
سومین- و شاید بزرگ‌ترین چالش- او اقتصاد است. کاهش قیمت‌های نفت این مساله را جدی‌تر کرده است. انتظار می‌رود کسری جاری فعلی کمتر شود و تورم در سال جدید کاهش یابد. با این حال، اگر اردوغان بخواهد استانداردهای زندگی حفظ شود، باید رشد را به بیش از ۳ درصد افزایش دهد.سرازیر شدن حدود ۲ میلیون پناهنده از سوریه بر خزانه دولت هم فشار وارد آورده است. امیدواری بیشتر به روابط اردوغان با کردهای این کشور است. مهم‌ترین گروه سیاسی آنها در ترکیه- که به نام حزب دموکراسی خلق (HDP) معروف شده- می‌گوید در انتخابات امسال به جای اینکه مستقل وارد میدان شود به‌عنوان یک حزب و یک طرف مبارزه وارد میدان انتخابات می‌شود. اگر HDP نتواند از آستانه ۱۰ درصد آرا که برای ورود به پارلمان نیاز است عبور کند، حزب عدالت بیشتر کرسی‌ها را در مناطق جنوب شرق که کردنشین است، جارو خواهد کرد. این می‌تواند دو سوم کرسی‌ها را به اردوغان بدهد که برای تغییر قانون اساسی بدون رفراندوم مورد نیاز است. چرا کردها خطر می‌کنند؟ برخی حدس می‌زنند که یک معامله مخفی میان رهبر زندانی شورشی- عبدالله اوجالان- و اردوغان وجود دارد. کردها می‌گویند جناح HDP آرای کافی برای ورود به پارلمان را به دست خواهد آورد. اما اگر چنین نشود، آنها یک مجلس غیررسمی راه‌اندازی می‌کنند. آتش‌بس میان دولت و حزب کارگران کردستانِ اوجالان (پ.ک.ک) در دو سال اخیر بسیار لرزان بوده است. حزب کارگران کردستان در نبرد با داعش در عراق و سوریه کاری از پیش نبرد (و شکست خورد) و قادر به شروع درگیری‌ها با ترکیه نیست. اما اگر حزب عدالت در عملی کردن تعهدات خود برای بهبود وضعیت بسیاری از کردها شکست بخورد، تنها مساله زمان در برابر شورش دوباره کردها وجود خواهد داشت. این می‌تواند بسیاری از برنامه‌های اردوغان برای احیای گذشته باشکوه این کشور را زمینگیر کند.
منبع: اکونومیست
ارسال نظر