شایعه عملیات محدود نظامی ترکیه در سوریه

گروه جهان: شایعه حضور نظامی ترکیه در سوریه هر روز بیش از پیش دهان به دهان می‌چرخد. به‌رغم اینکه احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه می‌گوید که این کشور طرحی برای اعزام نیرو به سوریه ندارد، روزنامه حریت‌دیلی، به نقل از اپوزیسیون می‌گوید که آنکارا قصد دارد عملیات محدود نظامی در سوریه انجام دهد.

در چند روز اخیر اخباری از آنکارا منتشر شده است که حکایت از احیای دیپلماسی تهاجمی ترکیه علیه اسد و دولت دمشق دارد. اخباری که در یک طرف آن ترکیه قرار گرفته و در طرف دیگر عربستان سعودی.

روزنامه زمان، نزدیک به جنبش گولن می‌نویسد که در چند روز گذشته شایعات حضور نیروی نظامی ترکیه در شمال سوریه تقویت شده است. این اخبار در شرایطی مطرح می‌شود که فرمانده کل ارتش ترکیه، یعنی نجدت اوزل به‌یک‌باره مرخصی استعلاجی گرفته و همین موضوع به تقویت این شایعات دامن زده است. در این ارتباط گفته می‌شود که مرخصی ناگهانی نجدت اوزل، به بهانه عمل جراحی مختصری که دارد، این شایعه را تقویت می‌کند که ترکیه قصد دارد در غیاب وی، عملیات نظامی محدودی را در سوریه اجرا کند. روزنامه حریت می‌نویسد که فرمانده کل ارتش ترکیه مرخصی ۱۵ روزه گرفته است و هنوز در جهت تنویر افکار عمومی درخصوص شایعات مطرح شده پاسخگو نبوده است.

گورسل تکین، معاون رهبر اپوزیسیون ترکیه؛ یعنی حزب جمهوری‌خلق ترکیه می‌گوید: مرخصی نجدت اوزل ارتباط مستقیمی با طرح آنکارا برای اعزام نیرو به سوریه دارد. به‌رغم ادعای مطرح شده در رسانه‌های ترکیه، احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه این ادعاها را بی‌پایه و اساس می‌داند و می‌گوید که آنکارا قصد حضور نظامی در سوریه ندارد. پیش از این نیز تکین در مصاحبه با روزنامه «طرف» ترکیه گفته بود از منابع معتبری با خبر شده است که ترکیه قصد دارد تا عملیاتی در حد عملیات «حفاظت از مقبره سلیمان شاه» در خاک سوریه انجام دهد. او از داووداوغلو خواسته بود هرچه زودتر به این ابهامات پاسخ دهد یا آن را تکذیب کند. سایت تحلیلی المانیتور می‌نویسد: پس از اینکه این ادعا از سوی اپوزیسیون ترکیه مطرح شد، برای ساعاتی دولت ترکیه راه سکوت را در پیش گرفت و بر هیجان‌های خبری بیش از پیش افزود. لحظاتی پس از این سخنان بود که این‌بار صلاح‌الدین دمیرتاش، دبیرکل حزب کردتبار «راه صلح و دموکراسی» زبان به گلایه گشود و گفت: اردوغان هر قدمی را که لازم باشد برای درگیر کردن ترکیه در امور سوریه بر خواهد داشت. پس از ادعاهای مطرح‌شده، کسی که در جواب پاسخ برآمد نه نخست‌وزیر ترکیه بود نه رئیس‌جمهور. تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه در مقام پاسخ برآمد و گفت که این گفته‌ها بی‌پایه است و حمله محدود ترکیه به سوریه صحت ندارد.

برخی می‌گویند که ممکن است اردوغان نتواند ۴۰۰ کرسی پارلمان را کسب کند و همین موضوع طمع وی را برای جنگ افزون می‌کند. در همین شرایط روز گذشته خبر رسید که نخست‌وزیر ترکیه در اقدامی تحریک‌آمیز به همراه نیروهای نظامی برای دیدار از مقبره شاه سلیمان وارد خاک سوریه شده است.

پنج‌شنبه گذشته، حزب جمهوری‌خلق ترکیه مدعی شده بود که ترکیه قصد دارد به مدت یک یا دو روز عملیات نظامی در خاک سوریه داشته باشد. این خبر اما بلافاصله با واکنش نخست‌وزیر ترکیه مواجه شد و از اساس آن را رد کرد. او حتی اخبار منتشره از سوی روزنامه هافینگتون پست را در مورد «بسته حمایتی» عربستان و ترکیه از اپوزیسیون سوریه رد کرد و گفت: آنکارا فعلا قصد دخالت ندارد. با وجود تکذیب احمد داووداوغلو، سایت خبری راشا تودی اعلام کرد ترکیه و آمریکا قرارداد همکاری برای آموزش نظامی نیروهای مخالف اسد را کلید زده‌اند. روزنامه نیویورک‌‌تایمز هم در این‌باره نوشت که آمریکا در پایگاهی در اردن آموزش نیروهای نظامی موسوم به ارتش آزاد سوریه را آغاز کرده است.

در ماه فوریه، ترکیه و آمریکا قراردادی را به امضا رساندند که در آن دوطرف متعهد شدند تا نیروهای مخالف میانه‌رو را برای مبارزه در سوریه آموزش دهند.

آیا آنکارا موضع واشنگتن را تغییر خواهد داد؟

براساس شواهد موجود، رابطه آمریکا و ترکیه در مورد سوریه مدتی است که خدشه‌دار شده است. ترکیه به شدت از سقوط دولت دمشق حمایت می‌کند اما آمریکا به‌دلیل ترس از حضور افراطیون در این کشور، سعی کرده در امور سوریه دخالت مستقیم نداشته باشد. این موضوع حتی موجب شکاف بین ریاض و واشنگتن نیز شده است.

آنکارا و ریاض با وجود اینکه در مورد حمایت از اخوان‌المسلمین در منطقه با هم مشکل دارند اما به‌طور خواسته یا ناخواسته در مورد سوریه یک هدف مشترک پیدا کرده‌اند: «حمایت از گروه‌هایی مثل جبهه النصره و گروه احرارالشام.»

در دکترین تازه‌ای که مطرح شده، ترکیه به‌طور تلویحی از این دوگروه حمایت کرده است و قصد دارد در شمال سوریه برای این کشور قلمرویی فراهم کند. این موضوع با مخالفت دولت اوباما مواجه شده است. واشنگتن این دو گروه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده است اما ترکیه قصد دارد نظر واشنگتن را نسبت به جبهه النصره ملایم‌تر کند. یکی از مقامات بلندپایه آمریکا در گفت‌وگو با روزنامه حریت‌دیلی می‌گوید که اوباما برای مدتی است که در مورد جبهه النصره بازی دوگانه‌ای را آغاز کرده است. به گفته این مقام آمریکایی، اگرچه دولت اوباما قصد ندارد بازی آشکاری در حمایت از جبهه النصره داشته باشد، اما در عمل هم قصد ندارد اقدامی علیه این گروه انجام دهد. آنکارا و واشنگتن با این روش قصد دارند تا به تقویت موضع مخالفان اسد بیفزایند. جاشوآ لندیس، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در آسوشیتدپرس، می‌گوید که آمریکا در برابر اتحاد ریاض و آنکارا که علیه دمشق صورت گرفته است، در عمل اقدام منفی انجام نخواهد داد. به گفته وی آمریکا منتظر است تا ببیند نتیجه این اتحاد چه خواهد شد. تحلیلگران می‌گویند که کشورهای درگیر در سوریه، از جمله ترکیه، آمریکا و ریاض با وجود اختلافات ایدئولوژیک‌شان سعی دارند به‌طور پنهان با هم همکاری کنند. «وردا اوزر»، ستون‌نویس حریت‌دیلی اعتقاد دارد آمریکا قصد ندارد تا خود را زیاد درگیر این بازی کند و در راهبرد تازه‌اش می‌خواهد از دور نظاره‌گر تحولات باشد.

پیش از این نیز اخباری از شکاف‌هایی بین دو کشور منتشر شده بود. آمریکا می‌گوید که قصد دارد تا مخالفان سوریه را برای جنگ با دولت خودخوانده اسلامی در سوریه آماده کند، اما ترکیه می‌گوید که این نیروها باید برای براندازی دولت دمشق تربیت شوند. رابرت فورد، سفیر سابق آمریکا در سوریه در گفت‌وگو با شبکه خبری «NPR» در این‌باره می‌گوید که در کاپیتول هیل (کنگره آمریکا) بین هر دو حزب اجماع به‌دست آمده تا آمریکا در مورد بحران سوریه وارد عمل شود. رابرت فورد همچنین در این گفت‌وگو اعلام کرد که عربستان سعودی و ترکیه می‌خواهند آمریکا فراتر از آموزش سه هزار نیروی نظامی برای مبارزه با گروه داعش در سوریه وارد عمل شود. او می‌گوید حتی در داخل پنتاگون افرادی هستند که از تئوری «عملیات پشتیبانی هوایی» در سوریه برای حفاظت از مخالفان سوری حمایت می‌کنند.

اتحاد شکننده

در ۲۲ ژوئن سال ۲۰۱۲، از ترکیه خبر رسید که دو جنگنده این کشور از خاک سوریه مورد حمله موشک‌های زمین به هوا قرار گرفته‌ که هر دو خلبان این جنگنده‌ها نیز در این عملیات کشته شده‌اند. اخبار منتشر شده در مورد هدف قرار دادن این جنگنده‌ها نیز متفاوت است. برخی می‌گویند که روسیه در پایگاه نظامی خود در این کشور این دو جنگنده را مورد هدف قرار داده است و برخی دیگر می‌گویند که ارتش سوریه دست به چنین کاری زده است. رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه در همان زمان اعلام کرد که به‌زودی عاملان این حمله را به سزای عمل‌شان خواهد رساند. در ۲۵ مارس سال ۲۰۱۵ نیز یک موشک از خاک سوریه به شهر ریحانلی در مرز بین دو کشور فرستاده شد که موجب تحریک آنکارا شد. ترکیه و سوریه از زمان آغاز بحران در این کشور مدام در حال تغییر آرایش نظامی هستند. نیروهای ترکیه‌ای هر از گاهی در لب مرز با تحرکات خود موجب بروز شایعاتی درخصوص حمله این کشور به سوریه می‌شوند. با انتشار اخباری مبنی بر همکاری ریاض و آنکارا این گمانه‌زنی دوباره تقویت شده است که آنکارا قصد دارد دست به مداخله نظامی در این کشور بزند. اما برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اتحاد بین دو کشور، یک اتحاد شکننده است.

ترکیه و عربستان سعودی دو دیدگاه متفاوت در مورد آلترناتیوهای دولت دمشق دارند. ترکیه به‌دنبال پا گرفتن گروه‌های اسلام‌گرایی مثل اخوان‌المسلمین در سوریه است و عربستان در دکترین سیاست خارجی خود این گروه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داده است. در این میان مصر نیز از گزینه احتمالی قدرت گرفتن اخوان‌المسلمین در سوریه حمایت نخواهد کرد.

تحلیلگران می‌گویند ترکیه نیز به‌فوریت قصد ندارد تا طرح‌های خود را در سوریه پیاده کند. این کشور در هفتم ماه ژوئن، شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی خواهد بود. آغاز هرگونه جنگی می‌تواند به ضرر حزب حاکم تمام شود. در برخی گمانه‌زنی‌های، اخیر گفته شده که ترکیه ممکن است از راه هوا از گروه‌های مخالف دولت دمشق حمایت کند. به گفته کارشناسان، در صورت تحقق این سناریو، شهرهای مرزی ترکیه در دسترس موشک‌های دمشق قرار خواهند گرفت. موشک‌هایی که تا ۲۰۰ کیلومتر برد دارند و می‌توانند شهرهای مرزی ترکیه را مورد هدف قرار دهند. این موضوع می‌تواند آینده حزب حاکم را با مخاطراتی مواجه کند.